‘Ne idemo na posao, ne idemo na predavanja’: Sve o generalnom štrajku u Srbiji

„Ruke su vam krvave“, „Srbija je svet“, „Studentski glas jači od betona“, „Zastani Srbijo“, „Studenti se bude“, samo su neki od mnogih transparenata koji su obišli svijet u protekla skoro tri mjeseca.

Studenti su se probudili i pobunili te poručili: „Uzmimo slobodu u svoje ruke!“, te za petak najavili generalni štrajk.

„Studenti u blokadi pozivaju građane Srbije na totalnu obustavu svih aktivnosti u petak 24.1. Ne idemo na posao, ne idemo na predavanja, ne obavljamo svakodnevne obaveze. Uzmimo slobodu u svoje ruke! Vaše učešće čini razliku. Pod terminom ‘generalni štrajk’ ovde se misli na opštu građansku neposlušnost.“

View this post on Instagram

A post shared by TMF PROREAGOVAO (@tmf.blokada)

Evo šta sve trebate znati o generalnom štrajku i protestima do sada.

Šta predstavlja generalni štrajk?

Generalni štrajk podrazumijeva obustavu rada u više različitih djelatnosti kako bi se postigli društveni, ekonomski ili politički ciljevi.

Na društvenim mrežama se već danima dijeli poziv građanima da 24. januara učestvuju u generalnom štrajku, a različite kompanije, organizacije i pojedinci odazvale su se ovom pozivu, poručivši da tog dana neće raditi.

Studenti su poslodavcima poručili da daju slobodan dan zaposlenima, otkažu sve zakazane sastanke i obavijeste klijente o razlozima zašto ne rade tog dana.

Pozvali su građane da ne piju espresso u kafiću, već da popiju “tursku” kod kuće, da ne idu u restoran i ne poručuju hranu, već da naprave sebi ručak, da ne idu u teretanu, već da odrade kućni trening.

Ko je odlučio stupiti u generalni štrajk?

Na generalni štrajk odlučili su se mnogi u Srbiji, a među njima su: maturanti beogradskih srednjih škola, zaposleni u više instituta u sastavu Univerziteta u Beogradu, Univerzitet umetnosti u Beogradu, Upravni odbor Advokatske komore Srbije (AKS), zaposleni na Institutu za medicinska istraživanja (IMI) Univerziteta u Beogradu, nekoliko biblioteka u Srbiji, veterinarske ambulante iz Novog Sada i okoline, dio radnika Elektroprivrede Srbije (EPS) i Kolubare, preduzetnici i mnogi drugi.

Pozivu studenata odazvali su se i brojni mediji poput televizije N1, lista Danas, novinskih agencija Beta i FoNet i brojnih drugih, koji su najavili da će u petak izvještavati i pisati isključivo o protestima.

Kako je sve počelo?

U novembru 2024. godine u rušenju nadstrešnice na Željezničkoj stanici u Novom Sadu poginulo je 15 ljudi.

U poduzeću Infrastrukture željeznice Srbije rekli su tada da nadstrešnica nije bila predmet rekonstrukcije u okviru radova na obnovi željezničke zgrade kao dio projekta izgradnje brze pruge Novi Sad – Subotica.

Dok se zahtijevala odgovornost nadležnih, građani su u isto vrijeme počeli sa spontanim okupljanjima i protestima u Novom Sadu. Svakog petka u 11:52 građani su odlučili da zastanu na 15 minuta kako bi odali počast poginulima. Akcija „Zastani, Novi Sade!“, brzo je prerasla u „Zastani, Srbijo!“

Blokade studenata su počele krajem novembra, nakon napada na studente i profesore Fakulteta dramskih umjetnosti u Beogradu tokom 15-minutnog odavanja počasti u akciji „Zastani, Srbijo!“. Fakultet dramskih umjetnosti je blokiran od 25. novembra 2024. kada je studentski plenum izglasao blokadu.

Koliko je do sada blokirano fakulteta?

Trenutno je u blokadi gotovo 60 fakulteta, nekoliko rektorata i pojedine srednje škole. Protesti su u više od dva mjeseca dobili sve veću podršku ljudi iz Srbije, regije ali i svijeta.

Više od 60 posto građana Srbije podržalo je studentske proteste, pokazalo je istraživanje organizacije CRTA.

Koji su studentski zahtjevi?

Studenti su iznijeli četiri zahtjeva za koje kažu da još uvijek nisu ispunjeni, iako je Više javno tužilaštvo u Novom Sadu ispitalo gotovo 70 osoba. Ovo su ti zahtjevi:

• Objavljivanje cjelokupne dokumentacije o rekonstrukciji Željezničke stanice u Novom Sadu,
• Potvrda nadležnih o identitetu svih lica za koja postoji osnovana sumnja da su fizički napala studente i profesore, pokretanje krivičnih postupaka protiv njih,
• Odbacivanje krivičnih prijava protiv uhapšenih i privedenih studenata na protestima, kao i obustavu već pokrenutih krivičnih postupaka,
• Povećanje budžeta za visoko obrazovanje za 20 posto.

Hronologija ključnih i najvećih protesta tokom blokade

Januar 2025.

– Jedan od najvećih protesta bio je ispred Radio-televizije Srbije. Nezadovoljni izvještavanjem Radio-televizije Srbije, studenti su pozvali građane da im se pridruže, pod sloganom “Naše pravo da znamo sve“. RTS je dužan da objektivno, pravovremeno i nepristrano izvještava o zahtjevima studenata u blokadi i njihovim protestima, naveli su tada, što u to vrijeme nije bio slučaj.

Januar 2025.

– Skup je nazvan “Krenula je hajka – kreni i ti” zbog pokušaja ubistva studentice Pravnog fakulteta u Beogradu i napada na studente tog fakulteta. Protesti podrške prosvjetarima i u Nišu, Kragujevcu i drugim mjestima. Okupljeni studenti i građani potom su otišli pred Osnovni sud u Nišu.

Decembar 2024.

– Na zajedničkom protestu poljoprivrednika i studenata na beogradskom Trgu Slavija okupilo se između 100.000 i 102.000 ljudi, objavio je Arhiv javnih skupova.

Na osnovu dostupnih snimaka i fotografija, Arhiv javnih skupova utvrdio je da se na protestu, koji su organizovali studenti na Slaviji, okupilo između 100.000 i 102.000 ljudi. Snimci korišćeni za brojanje učesnika zabeleženi su u periodu između 16:45 i 17:00 časova. pic.twitter.com/sD6J1HupQK

— Arhiv javnih skupova (@javniskupovi) December 22, 2024

Decembar 2024.

– Studenti su protestovali ispred Vrhovnog javnog tužilaštva Srbije, gdje su vrhovnoj javnoj tužiteljici Zagorki Dolovac predali 1.000 identičnih pisama s porukom da „počne raditi svoj posao“.

Kako su reagovale vlasti u Srbiji?

Ministar građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture u Vladi Srbije Goran Vesić podnio je ostavku.

„Odlazim sa ove funkcije čiste savesti i ponosan na rezultate koji ostaju iza mene kao i tima Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, koji je radio sa mnom”, rekao je Vesić.

Viši sud u Novom Sadu odredio mu je potom pritvor do 30 dana, kao i za još devetero uhapšenih zbog nesreće u Novom Sadu. Kućni pritvor određen je Jeleni Tanasković, bivšoj v. d. direktorici preduzeća “Infrastruktura Železnice Srbije”, i Aniti Dimoski, pomoćnici ministra za željeznički saobraćaj.

Kako je reagovao Vučić?

Na sve veća pozivanja na odgovornost predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, pored mnogih izjava koje je davao tokom ovog perioda, najavio je održavanje savjetodavnog referenduma u kojem bi se građani izjašnjavali o povjerenju predsjedniku.

Reagujući na istraživanje nevladine organizacije CRTA, prema kojem bi mu samo 34 posto građana Srbije na takvom referendumu ukazalo povjerenje.

Vučić je takođe prijetio studentima „Kobrama“. Specijalna vojna jedinica „Kobre“ je, između ostalog, zadužena za njegovu sigurnost.

Zašto Vučić najavljuje formiranje pokreta?

Kampanja za formiranje novog pokreta, koji je više puta najavljivao Vučić, trebala bi početi skupom u Jagodini, koji je najavljen za petak. Planirano je da se u centru tog grada na Skveru omladine u 17 časova prisutnima obrati Vučić, koji je i član Srpske napredne stranke (SNS).

On je ranije kazao da će održati “jedan drugačiji govor” koji će se ticati budućnosti i toga gdje Srbija treba da bude i šta da radi. Dodao je da je pokrenuo formiranje pokreta zbog svega što se događa u zemlji.

Kako je reagovala Ana Brnabić?

Predsjednica Skupštine Srbije Ana Brnabić upozorila je ranije da nastavak blokade fakulteta nosi “tri pretnje” i da je “medeni mesec prošao”.

Brnabić je navela “opasnost da više od 100.000 studenata izgubi pravo studiranja na račun budžeta, a više od 17.000 da izgubi pravo na studentski dom”.

Uz to je navela da bi studenti koji sami finansiraju studij i njihove porodice mogli biti izloženi dodatnim troškovima, dugovima i “izgubljenim životnim šansama”, a treću je prijetnju nazvala “stravičnom” i prema njoj se fakulteti mogu naći u finansijskoj blokadi, te da bankrotiraju.

Zbog čega su ovi protesti važni?

Ovo su najduže studentske blokade u istoriji Srbije i prve koje su uzdrmale vlast Srbije u novijoj historiji. Posljednje su bile 5. oktobra 2000. godine kad je okončana vladavina Slobodana Miloševića.

“Vučić se naprosto uplašio, jer nije očekivao da će se ovo pretvoriti u ovako masovne demonstracije, posebno tih klinaca koji ne poštuju nikakav autoritet, u smislu da ih ne zanima šta Vučić kaže. Oni su ga zbunili, Vučić je zbunjen i on više ne zna šta da radi. Mislim da vrlo teško kontroliše situaciju u zemlji”, zaključio je Dragoljub Petrović, glavni i odgovorni urednik lista Danas.