Deseta trka izbornog nepovjerenja

Piše: Veseljko Koprivica

Crnogorske partije i birači dobili su još jednu šansu da 16. oktobra testiraju svoju političku zrelost i umijeće na izborima. Biće to deseti parlamentarni izbori od uvođenje višestranačja, a četvrti u nezavisnoj Crnoj Gori.

Svake izbore pratili su prigovori opozicije da izborni rezultati ne pokazuju stvarnu volju građana. I nakon raspisivanja ovogodišnjih, sa te adrese šalju se poruke da će vladajuća Demokratska partija socijalista (DPS), čiji je lider Milo Đukanović, opet pokrasti izbore i da oni neće proteći u demokratskim uslovima.

Da bi se tome stalo u kraj, Đukanović je inicirao krajem maja formiranje Vlade izbornog povjerenja kojoj je prioritetni zadatak da pripremi uslove za slobodne i fer izbore. Tri partije su prihvatile tu ponudu premijera Đukanovića – Demos, Građanski pokret URA i Socijaldemokratska partija.

Tako su u toj Vladi donedavno bili jedan potpredsjednik Vlade i četiri ministra iz opozicije uz desetine kontrolora u ministarstvima i raznim državnim institucijama. Nedavno je URA odlučila da njeni predstavnici napuste Vladu i pozicije kontrolora, uz obrazloženje da nema šansi da se stvore uslovi za slobodne izbore. Pozvali su se na otkrivanje brojnih zloupotreba vladajuće elite, pogotovo u oblasti zapošljavanja, korupcije i poreskog sistema.

Ovih dana utvrđeno je da Crna Gora, ni nakon dvije i po decenije od prvih višestranačkih izbora, nema uređen birački spisak na kojem se nalazi oko 530.000 birača. Mjesec i po dana pred parlamentarne izbore, oko 6.500 građana nema određeno biračko mjesto. Nije riješeno pitanje prava glasa za 1.263 birača koji ne ispunjavaju uslov da u Crnoj Gori moraju da žive dvije godine prije dobijanja prava glasa.

U biračkom spisku se nalazi čak 10.485 ljudi koji nemaju novu ličnu kartu. Prije nekoliko dana, ministar policije iz redova opozicije Goran Danilović otkrio je da nove lične karte nisu biometrijske, iako se pod tim nazivom izdaju već deset godina! Pošto zakon propisuje da se može glasati samo sa biometrijskim ličnim kartama ili biometrijskim pasošima, sada se pojavio i problem kako će glasati oni koji nemaju pasoš.

Moguće je čak i da se izbori odgode na neodređeno vrijeme ukoliko ministar Danilović ne potpiše borački spisak ili ne odobri glasanje na ličnim kartama za koje se vjerovalo da su biometrijske. Uz sve to za više od 100.000 građana promijenjeno je biračko mjesto i pitanje je koliko je njih o tome obaviješteno. Veliki problem je i to što još nije počela obuka za 12 do 20 hiljada osoba koje će sprovoditi izborni proces na biračkim mjestima.

Zloupotreba javnih resursa

Iz jedne od najaktivnijih nevladinih organizacija, Mreže za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) saopšteno je da Državna izborna komisija, kao ključni organ za sprovođenje izbornog procesa, dočekuje nespremna raspisivanje oktobarskih izbora, jer nije zaokružen pravni okvir koji definiše izborne radnje.

Iz nevladinog sektora takođe tvrde da u Agenciji za sprječavanje korupcije, koja treba da kontroliše zloupotrebe javnih resursa za potrebe izbornih kampanja, za to „ne postoji ni minimum spremnosti“.

Opozicione stranke koje su prihvatile aranžman sa vlašću o formiranju Vlade izbornog povjerenja strahuju i da će dio dogovora između vlasti i njih Vlada izigrati.

Potpredsjednik Vlade iz redova opozicije Milorad Vujović kaže da se trodecenijske zloupotrebe DPS-a tokom izbora, kao što su razne ucjene, partijska zapošljavanja, kupovine glasova, ne mogu za četiri mjeseca otkloniti kao da nikada nisu ni postojale, ali „da se u velikoj mjeri može doprinijeti da se ljudi osvijeste i da se koliko je moguće otkloni što više nepravilnosti kako bi izbori bili slobodniji nego što su bili godinama“.

Opozicioni ministar unutrašnjih poslova Goran Danilović (Demos) kazao je da su i njihovi predstavnici spremni da napuste Vladu još od ulaska u nju ali, kako je rekao, izlazak nije politički cilj. Prema njegovim riječima, mnogo je uloženo u povjerenje i ko ga bude izigrao preuzima odgovornost za sve posljedice.

Omer Šarkić, bloger iz Podgorice, kaže: „Izborni proces kod nas je od uvođenja višestranačja stalno usavršavan, usavršavane su izborne krađe i manipulacije. U početku je to bilo krajnje sirovo i brutalno, sada je sofisticirano. Vlada tzv. izbornog povjerenja, sve da su opozicioni predstavnici u institucijama koje treba da kontrolišu kompetentni i stručni – a očigledno nisu, za tri-četiri mjeseca ne može ni načeti ono što je stvarano i usavršavano 27 godina“.

Duško Kovačević, politički analitičar, ne krije da sa više pesimizma nije očekivao nijedne izbore kao oktobarske, zaključujući da je osnivanje Vlade izbornog povjerenja „obesmišljavanje jakog opozicionog subjekta“.

Spokojni Đukanović

Jedan od ključnih preduslova za održavanje oktobarskih izbora je da se u potpunosti odagna sumnja da će se i tokom ovih izbora brutalno zloupotrebljavati državni fondovi za ostvarivanje političke prednosti na terenu, kaže Dejan Milovac, direkror Istraživačkog centra MANS-a.

MANS je saopštio da njegovo istraživanje pokazuje da državne institucije i dalje ulažu ozbiljan napor u prikrivanje informacija, a posebno Ministarstvo finansija, koje je zbog državnog trezora ključno u kontroli tokova novca uoči izbora.

„U tom smislu, smatram da dosadašnja kontrola koja se odnosila na finansiranje političkih partija nije značajnije doprinijela da oktobarski izbori budu zakonitiji u odnosu na bilo koje prethodne“, kaže Milovac.

Stevo Muk, predsjednik Upravnog odbora NVO Institut alternative, tvrdi da Vlada izbornog povjerenja nije uspjela da promijeni nijedan od uslova za oktobarske izbore.

„Izborni uslovi su čak i lošiji nego na prošlim izborima, jer sada postoje dodatni problemi sa novim AFIS sistemom, kapacitetima organa za sprovođenje izbora, zarobljena je Državna izborna komisija, a značajno je veće, direktno i otvoreno, ponekad brutalno angažovanje režimskih medija na diskreditaciji opozicije“, objašnjava Muk.

Zbog svega toga u predstojeće izbore sve više raste – nepovjerenje. Da li će ih onda opozicija bojkotovati? Male su šanse da će to učiniti. A pod velikim upitnikom je i zajednički nastup većih opozicionih stranaka što je, po mnogim političkim analitičarima, jedini način da se izvojuje izborna pobjeda nad DPS-om.

I kad se sve sabere, možda je u pravu premijer Đukanović kada je nedavno izjavio povodom prigovora opozicije da će  i predstojeći izbori biti pokradeni: „Vi imate svoje ocjene, mi imamo svoje viđenje vaše politike, najvažnije je šta će građani Crne Gore u oktobru reći i o vama, i o nama. Moram vam kazati da savršeno spokojno čekam taj sud.“

Izvor: Al Jazeera