Počela hajka na privatne medije

Piše: Dritan Abazović

U zemljama Zapadnog Balkana, u kojima je razvijen sistem hendikepirane demokratije, koji kao hibrid omogućava dobru predstavu pred međunarodnim faktorom, a s druge strane nesmetano vladanje uz manipulativni sistem, mediji se u principu i logično utapaju u takvo sivilo.

Crna Gora nije izuzetak već je, možda, samo specifična u razvoju nekih formi koje se generalno odražavaju na medijskoj sceni. Iako mala zemlja sa skromnim kapacitetima, medija na papiru ima koliko poželite. Oni su prosto nicali kao pečurke poslije kiše, naročito u posljednjih desetak godina, a ovakvu praksu aminovala je aktulelna i jedina vlast u postkomunističkoj Crnoj Gori. Država u kojoj jedna te ista politička opcija vlada pune 22 godine ne može pretendovati da ima demokratičnu sliku medijske scene. Ako priznamo da su mediji ti koji kreiraju javno mnijenje, onda je zaključak posve jednostavan.

Država u kojoj jedna te ista politička opcija vlada pune 22 godine ne može pretendovati da ima demokratičnu sliku medijske scene.

Počećemo redom, od javnih medija, takozvanih javnih servisa. Naslijeđe totalitarnog sistema omogućilo je afirmaciju jednoumlja, oličenog u nepostojanju distinkcije između države i partije. Javni servis je to samo u nazivu. Nikada nije ni zatražio izvinjenje građanima za sistematsku kontaminaciju i širenje mržnje tokom ratnih devedesetih. Sada su postali evropejci, zastupnici evropskih vrijednosti, koji likuju i afirmišu vladajuću klasu kroz informativne programe, u koje se jedino nešto i ulaže.

Ovakva situacija dovodi sve građana u nezavidnu poziciju. Mediji koji se finansiraju iz budžeta više rade za vladajuću stranku nego za građane, a finansiranje, naravno, ne može i ne treba biti ukinuto. No, proces je to, tako da logično treba još dosta vremena za transformaciju.

Vladin marketinški kolač

Osim Javnog servisa oličenog u državnoj televiziji (Televizija Crne Gore), tu je i državni list Pobjeda. Iako ima mizernu čitanost, ovaj list je na vrhu ljestvice po broju javnih oglašavanja za potrebe Vlade. Marketinški kolač kojeg “peče” Vlada servira se najvećim dijelom u ovom listu, iako ga čitaju uglavnom oni kojima je to politička obaveza. A o jeziku mržnje i ulice, koji se često može pročitati u tom listu, kada je šikaniranje političkih protivnika u pitanju, ne vrijedi trošiti energiju.

S druge strane, postoji more privatnih medija, koji više ni sami ne znaju za koga rade. Neki štite privatne interese pojedinaca, neki rade za razne partije, a neki ponovo štite vlast, čekajući da padnu mrvice sa Vladine trpeze. U posljednje vrijeme imamo pojavu snažnih komercijalnih medija unutar zemlje koji su, nakon dugo godina, izazvali nervozu u neprikosnovenoj vladajućoj strukturi. U početku su zvaničnici u Podgorici mislili da posljedice takvog narastajućeg trenda praćenja privatnih medija neće biti velike, ali sada shvataju da to uopšte nije benigno.

Otkrivanje korupcionaških radnji i razvoj istraživačkog novinarstva definitivno mora da izazove tektonske poremećaje u zemlji koja je zarobljena korupcijom i nepotizmom.

E, tu se ogleda pravo lice moderne Crne Gore. Počela je hajka na te privatne medije, otvaranje arhiva, izvlačenje prljavog veša i sveopšte šikaniranje. Ima i nasilja, pa su tako samo u posljednjih nekoliko mjeseci zapaljena četiri vozila nezavisnog dnevnika Vijesti i fizički napadnuta jedna novinarka. Pritom niko, naravno, “ne zna” ko je to učinio, niti kojim motivom, a u svim nebulozama crnogorske Uprave policije moglo se i čuti da “ovi slučajevi nisu ničim povezani”.

Otkrivanje korupcionaških radnji i razvoj istraživačkog novinarstva, koji je na niskom nivou, definitivno mora da izazove tektonske poremećaje u zemlji koja je zarobljena korupcijom i nepotizmom. Ima i napretka kao što je, naprimjer, dekriminalizacija klevete, do koje se stiglo uz pritisak Brisela, jer bi u suprotnom svi novinari koji nisu na fonu odbrane lika i djela vladajuće elite, prije ili kasnije, završili na sudu.

Prvi u Evropu

U cijelom ovom obračunu između dvije grupe medija, onih koje rade za režim i onih koje mu se suprotstavljaju, najviše stradaju mali mediji. Na njih niko i ne obraća pažnju, osim kada na dnevni red dođe formiranje nekih regulacionih tijela koja, takođe, ne mogu služiti praktično ničemu, osim što uljepšavaju pluralizam. Razlog je prost: svako ko se ne složi sa nekom primjedbom ili zaključkom može naći još dva-tri partnera i oformiti svoje regulaciono tijelo, čije odluke, naravno, nisu obavezujuće ni za koga. No, razloga za čuđenje nema: u nezavisnoj Crnoj Gori imate i dvije crkve, dva ili više jezika, dvije akademije nauka i umjetnosti… pa, zašto, onda, ne bi imali dva ili više samoregulatorna novinarska tijela.

Vratimo se malim medijima. Nema nikakvih povlastica za njih, oni rade na ivici egzistencije, a država se na njih praktično i ne osvrće. Iako je zbirni broj zaposlenih u ovim institucijama prilično veliki, to i dalje nije signal za uzbunu – tako je to u kvazikapitalističkoj državi, koja nema strategiju u praktično nijednoj oblasti. Informisanje na jezicima manjinskih naroda sasvim je zanemareno, ali su zvaničnicima zato usta puna multikulturalizma i međunacionalnog sklada. U njihovoj percepciji Crna Gora je “oaza multietničke demokratije na Zapadnom Balkanu”.

Nedostatak esnafske solidarnosti još je jedan problem, te stoga odgovornost za ovo stanje snose i sami novinari, kojih je u Crnoj Gori zaista malo.

Kada se sve sabere i oduzme, dolazi se do nedvosmilienog zaključka: kakva država – takvi i mediji. U zemlji gdje pluralizam postoji samo na papiru, gdje je nivo korupcije u svim društvenim sferama ogroman, gdje je pripadnost partiji jedina ulaznica za posao, ne može se očekivati dobra medijska situacija.

Nedostatak esnafske solidarnosti još je jedan problem, te stoga odgovornost za ovo stanje snose i sami novinari, kojih je u Crnoj Gori zaista malo. Za takvu profesiju treba imati obrazovanja, znanja, hrabrosti i dostojanstva, a bojim se da ovdje nedostaje svega pomalo. Ali mjesta za pesimizam nema, jer do dobrih stvari se stiže polako, samo treba odrediti i slijediti pravi kurs. Makar mediji moraju na tome insistirati.

Jedno je, ipak, sigurno: mediji moraju prvi “ući” u Evropu i tamo povući cijelo društvo. Nadam se da svi shvataju koliki je to posao i kolika je to odgovornost. A ako ne shvataju, bolje da na vrijeme promijene profesiju. Bio bi to značajan doprinos razvoju demokratije i evropskih vrijednosti u našoj maloj, lijepoj državi.

Stavovi izraženi u ovom članku su autorovi i nužno ne predstavljaju uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera