Prošlo je 14 godina od rušenja Miloševića

Navršava se 14 godina od petooktobarskih događaja 2000, kada je nakon masovnih demonstracija pristalica Demokratske opozicije Srbije (DOS) sa vlasti sa scene otišao dotadašnji predsjednik Savezne Republike Jugoslavije Slobodan Milošević.

Građani su na poziv lidera DOS-a, a nakon što je Izborna komisija osporila pobjedu njihovog kandidata Vojislava Koštunice na izborima 24. septembra, počeli da se okupljaju na prostoru ispred Narodne skupštine što je potrajalo nekoliko dana.

U međuvremenu, lideri DOS-a, ali i više drugih relevantnih faktora, insistirali su na tome da je Koštunica pobijedio već u prvom krugu protivkandidata Miloševića, dok je Izborna komisija tvrdila da je kandidat DOS-a osvojio 49 posto glasova, zbog čega je najavljen novi krug glasanja.

Prvaci DOS-a su to odbacili, narod se i dalje svakodnevno okupljao, a uslijedio je i poziv na generalni štrajk koji je kulminirao protestom rudara u Kolubari.

Paralelno sa predsjedničkim izborima tog septembra 2000. godine održani su i izbori za tadašnju Saveznu skupštinu i Skupštinu Vojvodine i na svima je nadmoćno pobijedio DOS.

Najmasovniji protest

Protest koji je zatim održan u centru Beograda bio je najmasovniji od početka ‘90-ih godina, mada postoje oprečna tumačenja broja prisutnih.

Između ostalog, u glavni grad su tog dana, 5. oktobra, došli organizovano i masovno ljudi iz unutrašnjosti koji su podržavali tadašnji DOS.

Iako je policija nastojala da nekako zaustavi ili omete kolone koje su se uputile ka Beogradu, sve su blokade na kraju bile probijene.

Masovni upad demonstranata u zgradu Savezne skupštine, u više talasa, uslijedio je u popodnevnim satima 5. oktobra, kada je zauzeta i obližnja policijska stanica.

Paralelno je u više naleta došlo do napada na obližnju zgradu RTS-a, gdje je zapaljeno prizemlje, a požar se proširio i na gornje dijelove zgrade.

Jedan od junaka protesta bio je i Ljubisav Đokić, poznatiji kao „Bagerista Džo“, koji je svojim bagerom predvodio napad demonstranata na zgradu RTS-a. Njegov bager je tokom demonstracija pogođen sa više metaka.

Simbol revolucije danas je bez motora i zarđao, a tragovi vatrenog okršaja sa policijom još su vidljivi.

„Evo ga, ne vredi ništa. Ne znam šta da radim – da l’ da ga dam u staro gvožđe i da uzmem neki dinar za bagatelu. Šta ću drugo? Niko nije zainteresovan za njega“, žali se Đokić.

Milošević priznao poraz

Policija je pružila otpor, koji je na kraju slomljen. Prema Skupštini, RTS-u i obližnjim zgrada uputio se i konvoj oklopnih vozila, u kojima su, kako se kasnije saznalo, bili pripadnici Jedinice za specijalne operacije Službe državne bezbjednosti, ali oni nisu intervenisali.

Milošević se konačno tokom narednog dana obratio javnosti kada je priznao izborni poraz, čemu je prethodio njegov razgovor s Koštunicom.

Vojislav Koštunica je dva dana kasnije položio zakletvu pred poslanicima Savezne skupštine, koji su zasjedali u Sava centru, i tako postao novi predsjednik Jugoslavije.

Prema podacima koji su tada objavljeni, Koštunica je na septembarskim izborima osvojio 50,24 posto glasova, a Milošević 37,15 posto glasova.

Tokom petooktobarskih nemira povrijeđeno je najmanje 60 građana, dok je dvoje ljudi smrtno stradalo.

Promiješane karte

Osam godina kasnije Socijalistička partija Srbije, čiji je neprikosnoveni vođa dugo godina bio upravo Milošević, vratila se na vlast. Njen predsjednik i nekadašnji bliski saradnik Ivica Dačić postao je 2012. godine i premijer, a u novoj vladi danas je prvi potpredsjednik i šef diplomatije.

Na vlasti je Srpska napredna stranka, koja je nastala iz Miloševiću bliskih radikala. Na čelu države su „naprednjaci“ – premijer je Aleksandar Vučić, a predsjednik Tomislav Nikolić.

Cijelu priču najbolje je ilustrovao B92 koji u osvrtu na petooktobarska događanja konstatuje kako su danas „karte na političkoj sceni Srbije promiješane, ekonomska situacija je i dalje teška, građani loše žive, a 5. oktobar 2000. je dan o kome se više ćuti nego govori“.

„Stranke koje su činile DOS su ili u teškoj situaciji, ili su na ivici da više ne postoje, ili više ne postoje, dok su na vlasti ljudi iz stranaka koje su rušene 2000. godine i sada oni vode zemlju ka Evropskoj uniji“, podsjeća B92.

Bez suočavanja sa prošlošću

Poslije pada Miloševićevog režima, nova politička elita, osim Đinđićeve vlade, nije se suočila sa prošlošću ‘90-ih i korupcijom, smatra Srbijanka Turajlić, bivša profesorica beogradskog Univerziteta.

„Svi naši, tada vodeći političari, oslobodioci, demokrate, oni koji nas vode u novo vreme su otrčali – koji u Pink, koji u hram Sv. Save. Ako čovek pogleda ‘90-ih to su dve instutucije, dva pojma paradigme užasa koje se nama dešavaju – jedna na promociji Pink kulture, a druga na promociji lažnog nacionalizma“, smatra Turajlić.

Građanima je dosta istih lidera, koji su već bili na vlasti i koji ne snose odgovornost, kaže analitičar Dejan Vuk Stanković.

„Mislim da sadašnji lideri opozicije, to što je još ostalo aktivno u političkom životu, realno mogu biti tek po koji asistent nekom budućem lideru koji će pre ili kasnije moći da stane na crtu Vučiću i Dačiću. Ukoliko budu istrajavali na svojim pozicijima, ukoliko budu istrajavali na toj večnosti na funkcijama, mislim da Vučiću i Dačiću dugo vremena ne preti neka ozbiljnija politička opasnost“, zaključno upozorava Stanković.

Izvor: Al Jazeera i agencije