La Benevolencija, najveći ratni humanitarac podstanar pored čitavog doma

Iako postoji 130 godina u Sarajevu, te iako je bilo jedno od najvećih humanitaraca tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu i opsade bh. prijestolnice, Jevrejsko kulturno-prosvjetno društvo La Benevolencija je decenijama podstanar unatoč tome što je njegova zgrada u centru glavnog grada – zdrava i čitava.

Naime, La Benevolencija je podstanar u prostorijama Jevrejske opštine u Sarajevu, a njeno sjedište je nacionalizirano i danas su to prostorije Ministarstva unutrašnjih poslova Kantona Sarajevo. Iz ove organizacije se nadaju kako će se taj problem, kao i brojni drugi sa kojima se susreću u svome radu, biti riješeni sa formiranjem novih vlasti na kantonalnom i entitetskom nivou.

Predsjednik La Benevolencije Vladimir Andrle u intervjuu za Al Jazeeru ističe kako su Jevreji prisutni u Bosni i Hercegovini više od 500 godina, te kako planiraju „najmanje još toliko ostati integralni dio bh. društva“.

U razgovoru navodi kako u bh. društvu senzibiliteta prema manjinama sve manje ima, a posebno vrijeđa činjenica kako su lokalne vlasti izignorirale proslavu 130. godišnjice društva.

• La Benevolencija, na čijem ste čelu, obilježava 130 godina djelovanja. Možete li nam reći nešto više o ovoj organizaciji?

– Jevrejsko kulturno-prosvjetno i humanitarno društvo La Benevolencija osnovano je još u januaru davne 1892. godine, te je najstarije društvo ove vrste u Bosni i Hercegovini koje i danas postoji i radi.

Prilikom formiranja, glavni cilj je bio stipendiranje mladih talentovanih studenata i jevrejskih učenika, te njegovanje kulturne tradicije, da bi se u periodu do početka Drugog svjetskog rata razvilo u organizaciju pod čijim su se okriljem našle gotovo sve jevrejske kulturne i humanitarne aktivnosti u Bosni i Hercegovini.

La Benevolencija je najstarije društvo ovog tipa i predstavlja temeljno kulturno društvo jevrejskog naroda u Bosni i Hercegovini.

• Decenije i decenije rada su iza La Benevolencije. Kada je bilo najteže, pretpostavljam za vrijeme ratova?

– Nekoliko teških perioda je bilo u životu La Benevolencije. Prvi put 1941. godine dolaskom ustaša na vlast kada je društvo uništeno i opljačkano od strane istih, ali i domaćih kolaboracionista. Nakon Drugog svjetskog rata, u toku kojeg je preko 80 posto bh. Jevreja ubijeno, društvo je radilo kratko pod imenom ‘Sloboda’, da bi 1948. godine rad društva bio zabranjen od strane tadašnjih vlasti.

Rad društva je obnovljen 1991. godine čiji je glavni fokus pomoć Jevrejima u ratom zahvaćenom Dubrovniku. S obzirom da je bilo evidentno da će rat zahvatiti i Bosnu i Hercegovinu, aktivisti La Benevolencije su se pripremali za to nabavljajući neophodne lijekove, hranu, odjeću i druge potrepštine za par prvih mjeseci rata.

• La Benevolencija je imala istaknutu humanitarnu ulogu u Sarajevu tokom opsade. Kako opisujete taj period, čime se bavilo Vaše udruženje tada?

– Tokom opsade Sarajevo, La Benevolencija je bila jedna od najaktivnijih organizacija koja je pomagala svoje sugrađane. Preko 40 posto humanitarne pomoći koja je uvezena u Sarajevo je uvezena konvojima La Benevolencije, nekoliko hiljada ljudi smo izveli iz opkoljenog grada, osnovali tri apoteke i dijelili preko 300 obroka dnevno.

Imali smo radiostanicu preko kojeg su se sugrađani mogli razgovarati sa svojim najmilijima koji su izbjegli iz Sarajeva, a naši aktivisti su prenosili pisma iz Sarajeva i donosili pisma u Sarajevo. Osnovana je Nedjeljna škola koja je okupljala djecu iz Jevrejske opštine iz Sarajeva, ali i svu drugu djecu koja su mogla doći u naše prostorije.

Sve naše usluge su bile na dispoziciji svim građanima Sarajeva bez obzira na vjersku i nacionalnu pripadnost. Tom krilaticom se i danas vodimo.

• Uprkos svim ovim pozitivnim stranama, ovih dana se stekao dojam da su vlasti, sa svih nivoa, ‘okrenule leđa’ La Benevolenciji, odnosno izignorirale vaš veliki jubilej?

– U pravu ste. Jubilej povodom 130 godina La Benevolencije je izignorisan od strane lokalnih vlasti u potpunosti. Isti slučaj je bio sa manifestacijom Europski dani jevrejske kulture, ali i činjenicom da Jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini nije dobila ni jednu čestitku povodom Rosh HaShana – jevrejske Nove godine.

Nažalost, senzibiliteta prema manjinama sve manje ima, te mi se čini da podrška od vlasti ovisi isključivo od interesa.

• Kako inače vidite odnos bh. vlasti prema Jevrejima u Bosni i Hercegovini i njihovim organizacijama, moglo bi se reći da je (najblaže rečeno) ignorantski? Građani, koliko sam upoznat, imaju jako pozitivan i zdrav odnos, za razliku od države i političkih prava Jevreja.

– Građani Bosne i Hercegovine imaju jako pozitivan odnos prema bosanskohercegovačkim Jevrejima, te smo često svjedoci njihovog interesa za jevrejsku tradiciji i običaje.

Odnos vlasti nije u potpunosti ignorantski, imamo simboličnu pomoć od strane federalnih i kantonalnih institucija, no nedovoljnu.

• Da li su jevrejske organizacije, općine, udruženja, institucije ugrožene, bilo od domaćih ili vanjskih faktora, kao i njihovi čelni ljudi?

– Nedavni događaj kada se bivši izraelski ambasador (Noah Gal) Gendler grubo umiješao u političke procese u Bosni i Hercegovini stavljajući se na dispoziciju jednoj političkoj partiji, pritom ugrožavajući našu borbu za jednaka prava manjina u Bosni i Hercegovini, je nešto što nas je posebno iznenadilo i djelimično uznemirilo. Ispostavilo se da je djelovao samostalno i zbog ko zna kojih interesa, te da u tom slučaju nije predstavljao stavove države Izrael. Zbog svog djelovanja je i ukoren od strane premijera Izraela, gospodina Yaira Lapida.

Osim ovog događaja ne mogu reći da je bilo otvorenog ugrožavanja naših institucija i čelnika. La Benevolencija, kao i sve druge jevrejske institucije u Bosni i Hercegovini – Jevrejske opštine su apolitične organizacije koje se susreću i rade isključivo sa predstavnicima državnih institucija na svim nivoima, a ne sa predstavnicima političkih partija.

• Koji su najveći problemi sa kojima se trenutno susreće La Benevolencija, kao i cijela jevrejska zajednica u Bosni i Hercegovini?

– La Benevolencija danas je podstanar u prostorijama Jevrejske opštine u Sarajevu, dok je naše sjedište nacionalizovano i danas su to prostorije Ministarstva unutrašnjih poslova Kantona Sarajevo. Po ovom pitanju ćemo posebno govoriti nakon što se formiraju nove vlasti, te se nadamo da će relevantne institucije imati sluha po ovom pitanju, te da ćemo iznaći odgovarajuće rješenje.

Kada govorimo o budžetskim sredstvima, La Benevolencija i Jevrejska zajednica dobijaju simbolične transfere u odnosu na transfere prema drugim kulturnim društvima naroda Bosne i Hercegovine i vjerskim zajednicama. Sa prijateljskim organizacijama (Preporod, Napredak i Prosvjeta) smo uputili Zakon o temeljnim organizacijama naroda Bosne i Hercegovine u procedure u Kanton Sarajevo i Federaciju BiH, te se i u ovom slučaju nadamo da će biti sluha za rješavanje našeg statusa.

Jedan od najvećih problema jeste definitivno ignorisanje implementacije presuda Evropskog suda za ljudska prava (Finci, Sejdić, Zornić i dr.). Implementacija ovih presuda nije od interesa samo bh. Jevrejima, nego i svim građanima Bosne i Hercegovine. Ostvarivanje jednakih građanskih prava je preduslov za senzibiliziranje odnosa među narodima, te stvaranja progresivnog i zdravog društva.

Posljednjih mjeseci smo svjedoci intenzivnih razgovora domaćih i međunarodnih čimbenika oko promjena izbornog zakona, međutim, čini mi se da se o implementaciji gore navedenih presuda ne govori ozbiljno. Stava sam da je jedini način ostvarivanja legitimnih predstavljanja davanje mogućnosti građanima Bosne i Hercegovine da biraju i budu birani na cijelom teritoriju domovine.

• Kako riješiti politički status, da li vjerujete da će se uskoro provesti Presuda ‘Sejdić-Finci’?

– Visoki predstavnik, gospodin Christian Schmidt, je nakon Opštih izbora 2022. izjavio da implementacija svih presuda treba da bude prvi zadatak novoizabranih dužnosnika, tako da očekujem da će se to i desiti.

Često se desi da me ljudi pitaju ko će glasati za Jevreja u državi koja je etnički podijeljena, međutim suština nije u tome. Suština je stvoriti mogućnost svim građanima da se kandiduju, a glasači će iskoristiti svoje pravo i glasati za onog koji njima najviše odgovara.

Iz tog razloga, La Benevolencija se priključila grupi od 30-a organizacija civilnog društva, političkih partija, intelektualaca i apelanata Evropskog suda za ljudska prava i potpisala Deklaraciju o ustavnim i drugim reformama u Bosni i Hercegovini na putu u EU i NATO, u čijem radu aktivno sudjeluje.

• Na kraju, kako vidite budućnost bh. jevrejske zajednice, La Benevolencije?

– Bosanskohercegovački Jevreji su prisutni ovdje više od 500 godina i planiramo najmanje još toliko da ostanemo integralni dio bh. društva. Mnoge nedaće su nas zadesile u prošlosti; Holokaust tokom kojeg je preko 80 posto jevrejske populacije odvedeno u logore i ubijeno, tokom SFRJ nije bilo popularno biti aktivni član bilo koje vjerske zajednice, ali i agresija na Bosnu i Hercegovinu.

To su sve događaji koji su značajno uticali na razvoj jevrejskog života i na broj članstva danas. Međutim, zadovoljni smo prirodnim priraštajem među članstvom Jevrejske zajednice, u rukovodstvima jevrejskih organizacije se nalazi veliki broj mlađih ljudi, tako da vjerujem da će Jevrejska zajednica napredovati i po pitanju broja članova u budućnosti, ali i položaja u bh. društvu.