Pružena ruka spasa Dodikovom režimu

Piše: Mladen Mirosavljević

Republika Srpska odbacuje odluku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine kojom je proglašeno neustavno obilježavanje 9. januara – Dana Republike Srpske, jer je “ovaj datum svetinja za Srbe u Bosni i Hercegovini” i biće predloženo usvajanje Zakona o Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine u Parlamentarnoj skupštini te zemlje prema kojem ne bi bilo stranaca.

Ukoliko se to ne uradi, biće raspisan referendum o Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine i Danu Republike Srpske.

To je jasan stav predstavnika vlasti Republike Srpske, stranaka u Narodnoj skupštini Republike Srpske i entiteta u institucijama Bosne i Hercegovine, a nakon odluke Ustavnog suda te zemlje o Zakonu o praznicima Republike Srpske, koji su o tome potpisali zajedničku izjavu.

Upravo kada je izgledalo da je opozicija u Republici Srpskoj konačno prešla u ofanzivu i počela raskrinkavati sve slabosti vladajućeg režima u ovom entitetu, uključujući i entitetskog predsjednika, i alfu i omegu svih političkih zbivanja, Milorada Dodika, pomoć režimu i samom Dodiku je stigla sa (ne)očekivane strane. I to iz Sarajeva, u kojem je Ustavni sud Bosne i Hercegovine ocijenio neustavnim dio Zakona o praznicima Republike Srpske te naložio Narodnoj skupštini tog entiteta da izmijeni sporne odredbe.

Zahtjev za ocjenu ustavnosti podnio je član Predsjedništva Bosne i Hercegovine Bakir Izetbegović početkom 2013. godine. Izetbegović je podsjetio kako je “9. januar 1992. godine datum kada je ‘Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini’ usvojila ‘Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine’ na područjima ‘srpskih autonomnih regija i oblasti te drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini'”.

Tom deklaracijom predviđeno je i “teritorijalno razgraničenje s političkim zajednicama drugih naroda Bosne i Hercegovine”, naveo je Izetbegović. Prema njegovom mišljenju, iz tog dokumenta “jasno proizlazi namjera da se formira država dominantno jednog, srpskog naroda, uz apsolutno isključivanje i diskriminaciju svih drugih naroda i gaženje njihovih prava”.

Krsna slava

Smatra se i kako se praksa slavljenja 9. januara kao Dana Republike Srpske pretvorila u službeno, institucionalno obilježavanje krsne slave, odnosno vjerskog praznika Svetog Stefana, što se “protivi principima sekularizma i pluralnosti utemeljenog u Ustavu Bosne i Hercegovine”.

U skladu s odlukom Ustavnog suda, Narodna skupština Republike Srpske dobila je rok pola godine, koji počinje teći od dostave odluke, da sporni član Zakona o praznicima Republike Srpske usaglasi s Ustavom Bosne i Hercegovine.

U čitavoj priči je u drugi plan palo pitanje koliko je u stvari Bosna i Hercegovina laička država i da li u laičkoj državi ona, entiteti, državne, entitetske, kantonalne i ostale ustanove te institucije mogu i trebaju da obilježavaju vjerske praznike.

Šta će se dalje događati s obzirom na to da je Narodna skupština Republike Srpske prethodno donijela deklaraciju u kojoj se navodi da “Dan Republike neće biti ukinut čak i ako Ustavni sud Bosne i Hercegovine, eventualno, donese odluku kojom bi ovaj državni praznik proglasio neustavnim” i nakon odluke entitetskih zvaničnika – teško je predvidjeti, s obzirom na stvorenu atmosferu zbog odluke.

Iako je za pretpostaviti da je vladajuća struktura mogla očekivati takvu odluku s obzirom na pomenutu deklaraciju, to se prema njenim, kao i prema reakcijama medija, apsolutno ne vidi. Reakcije su žestoke, kako iz kruga vlasti tako i iz opozicije i medija.

Odluka Ustavnog suda dočekana je kao neprijateljski akt koji ruši same temelje Republike Srpske, ujedinivši u reakcijama sve koji su se oglasili: i poziciju i opoziciju i medije i učesnike mnogobrojnih emisija na tu temu i komentatore u medijskim tekstovima i građane.

Nevjerovatnom brzinom, zahvaljujući naizgled jednoj očekivanoj odluci, došlo je do najveće homogenizacije oko stava prema odluci Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, čije obrazloženje još niko nije ni pročitao u cjelini.

Predsjednik entiteta Milorad Dodik poručio je da datum kojim se obilježava Dan Republike Srpske “ne može ukinuti nijedan sud u Bosni i Hercegovini, pa ni Ustavni sud, niti bilo kakva voluntaristička volja bilo kojeg pojedinca ili bilo koga u Sarajevu”. “Nemoguće je ukinuti Dan Republike Srpske jer postoji samo jedan dan kada je formirana Srpska, a to je 9. januar”, smatra Dodik. Izuzetno oštri u komentarima bili su i član Predsjedništva Bosne i Hercegovine Mladen Ivanić i lider Srpske demokratske stranke Mladen Bosić, koji su izrazili protivljenje odluci Ustavnog suda.

Najveća opozicijska stranka Srpska demokratska stranka (SDS) smatra da je odluka Ustavnog suda Bosne i Hercegovine “udarac odnosima u Bosni i Hercegovini i nastavak politike zabadanja prsta u oko drugoj strani”. I predsjednik opozicijske Narodne demokratske partije Dragan Čavić, najžešći kritičar vladajućeg režima i Milorada Dodika, protivi se takvoj odluci. “Ustavni sud Bosne i Hercegovine je potvrdio svoje političko djelovanje i nema nikakve dileme da ćemo svi mi iz Narodne skupštine, koji smo glasali za deklaraciju u vezi sa ovim pitanjem, ostati apsolutno pri tome da ta deklaracija u potpunosti ostvari svoju primjenu”, rekao je Čavić.

Odluke suda su konačne

S druge strane, iz Ureda visokog predstavnika međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini (OHR) upozoravaju da su ”Odluke Ustavnog suda konačne i obavezujuće i to nijedna deklaracija ne može da promijeni”.

U Republici Srpskoj svi koji sada odlučuju o nečemu, ili čiji se glas uvažava u javnosti, trenutno su ujedinjeni oko teze da ni u jednom pravnom aktu ili zakonu 9. januar nije ustanovljen kao krsna slava Republike Srpske, već isključivo sekularni praznik, a to što neki taj praznik koriste i za obilježavanje vjerskog datuma apsolutno nema veze sa pravnim činjenicama koje su važne u ovom slučaju.

Sljedeće u vezi s čim postoji opšti konsenzus je nedopustivost da se, i poslije 20 godina od završetka rata, u Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine pored bošnjačkih, srpskih i hrvatskih sudija nalaze i troje stranih. Opšti konsenzus postoji i u vezi s time da, ukoliko Republika Srpska prihvati da 9. januar 1992. godine nije datum njenog nastanka nego 21. novembar 1995. godine, kada je potpisan Dejtonski sporazum – onda je potpisala svoju smrtnu presudu, što se, navodno, i željelo postići odlukom Ustavnog suda Bosne i Hercegovine.

U očima javnosti Dodik je ponovo postao ključni kohezioni faktor i garant njenog opstanka i stabilnosti, što on, opet, veoma vješto koristi.

U čitavoj priči je u drugi plan palo pitanje koliko je u stvari Bosna i Hercegovina laička država i da li u laičkoj državi ona, entiteti, državne, entitetske, kantonalne i ostale ustanove te institucije mogu i trebaju da obilježavaju vjerske praznike. To pitanje je u Bosni i Hercegovini izuzetno važno, a sada je potpuno zanemareno, tako da je ona de jure laička, ali de facto je to veoma diskutabilno.

Dodvoravanje Srpskoj pravoslavnoj crkvi, i to socijaldemokratske stranke i njenog lidera, kao i Islamskoj vjerskoj zajednici u Federaciji Bosne i Hercegovine, kao i praksa koja se ustalila da se miješa svjetovno i crkveno, dovela je do toga da se otišlo u krajnost u kojoj su vjerske zajednice postale nezaobilazan politički faktor. A sve zbog podilaženja nacionalističkim porivima vlastitih naroda na osnovu kojih već dvadeset godina dobivaju izbore i održavaju se na vlasti.

Ono što je golim okom vidljivo kao posljedica odluke Ustavnog suda Bosne i Hercegovine je i revitalizovana pozicija Milorada Dodika na političkoj sceni u Republici Srpskoj i snishodljivost opozicije prema njemu.

U očima javnosti Dodik je ponovo postao ključni kohezioni faktor i garant njenog opstanka i stabilnosti, što on, opet, veoma vješto koristi. Odjednom je građanima Republike Srpske njegovo zagovaranje referenduma o radu Suda i Tužilaštva Bosne i Hercegovine, kao i visokih predstavnika međunarodne zajednice u njoj, postalo smisleno i izuzetno aktuelno.

Mada, niko ne pita Dodika šta je učinio kada su 2006. godine neustavnim proglašeni i ukinuti dotadašnji grb i himna, pa bi se moglo postaviti pitanje zašto su sada bitniji praznici od tih obilježja. Ali ako do prije nekoliko dana niko nije znao smisao tog referenduma i, šta će Dodik i vladajuća struktura sa njim dan poslije, to pitanje sada više nikome ne pada na pamet. Kada bi se sljedećih dana referendum održao, može se sa sigurnošću tvrditi da bi imao veoma dobar odziv, sa najmanje devedesetpostotnim potvrdnim rezultatom.

Kako god da se priča završi, tamam sadašnja negativna atmosfera nastala zbog odluke Suda kroz mjesec-dva potpuno splasnula – ona u Republici Srpskoj nikada više neće biti ista, ko god u njoj bude na vlasti. Bar ne prema Bosni i Hercegovini i zajedničkom životu u njoj.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera