Antievropa na prvu asocira na protivljenje svemu onome što se pod evropskim vrijednostima podrazumijeva: demokratiju, slobodu kretanja, socijalnu pravdu itd. Uzeti baš ovu riječ za naziv knjige poezije stoga držim i heretičkim i hrabrim.
Baš tako je svoju zbirku poezije nazvao Vasko Raičević, koju je sluha da objavi imala izdavačka kuća OKF sa Cetinja.
Vasko Raičević je prije svega dramski pisac, ali piše i kratke priče i poeziju.
Glad sitih je stravična, kaže Vasko Raičević u jednoj od 30 pjesama u ciklusu Antievropa.
Glad sitih je paradoks, tako je i sama Antievropa paradoks iz razloga što je ona čvrsto usađena u sve ono što se danas smatra pod savremenom Evropom u geografskom, političkom i kulturološkom smislu.
Važna iz mnogo razloga
Knjiga poezije Antievropa Vaska Raičevića je važna iz mnogo razloga.
Prvi, neobična je. Drugi, ekces je da je takvo nešto nastalo u Crnoj Gori, gdje se autori ustručavaju da se bave nečim tako širokim pojmom kao što je ovaj.
Neobična je po konceptu, a pjesme su obično duge, napisane slobodnim stihom, sa frazama na različitim evropskim jezicima svjesno umetnutim na određenim mjestima u pjesmi.
Ne tvrdim da je Antievropa elitistička poezija, ali jeste nešto za što onom koji čita ovu zbirku poezije trebaju konsultacije iz historije i kulture Evrope od najstarijih dana do danas. Samim tim, autor je morao biti svjestan da ovo nije vrsta poezije koja će na prvu osvojiti čitaoca.
Raičevićeva poezija nam ne nudi nove i stare revolucionarne ideale. Autor je ovdje putnik. I kroz prošlost i kroz sadašnjost.
Od momenta iz uvodnog dijela „Prolog“, od „Lovca na ljude i životinje“ do završnog dijela knjige „Safe Room“, autor putuje kroz historiju i kulturu našeg kontinenta. U tom putu se smjenjuju dvije čovjeku najimanentnije stvari: strah i nada. Strah od tuđeg, strah od varvara, onih prošlih i ovih danas.
Nada da će sve to konačno dovesti do raja na Zemlji ili bar u majci Evropi, kroz hrišćanstvo ili komunizam, sasvim svejedno.
Putovanje koje je počelo u očevoj biblioteci
Putovanje pjesnika Raičevića u 30 pjesama ciklusa Antievropa, koji je i ključni dio ove knjige, počinje iz očeve biblioteke, organizovane, kako sam pjesnik kaže, po željeznom rasporedu.
Putovanje se nastavlja kroz podgoričku ulicu Oktobarske revolucije, hroniku naših postkomunističkih života, kako dalje pjeva Raičević.
Putujući dalje, pred nama se pojavljuju sve one ideologije i sistemi koje je Evropa porodila: socijalizam, liberalni kapitalizam, religijski konzervativizam, kolonijalizam.
Oni se kroz ove pjesme identifikuju kroz slobodnu ljubav, zapaljeni džoint u restoranu, kulinarske specijalitete sa egzotičnih destinacija koje su nekada bile samo tačke velikih evropskih kolonijalnih carstava.
Dekadencija jednog kontinenta
U Raičevićevoj Antievropi jasno se nazire i stara dobra dekadencija. To je obično posljednji stadij pred pad nečeg starog i slavnog pred novim i nepoznatim.
To je zapravo i slika Evrope danas koju autor vidi: stara ali samodovoljna u kojoj bi većina da zamrzne ovaj trenutak. Ali kao što znamo, točak historije nikad ne miruje.
Pred vratima Evrope je nikad više „varvara“ u historiji. I svi oni vide ovaj kontinent kao spas.
Historija nas uči i to da nijedna sila nije uspjela da zaustavi dolazak onih koji nemaju šta izgubiti osim života.
Šta je danas Evropa?
Raičević ciklus Antievropa završava u Istanbulu, tamo gdje je fizička granica dva kontinenta, iako je ljudima koji žive tamo to samo prelazak sa jedne na drugu obalu.
I sa jedne i sa druge strane obale (i u Evropi i u Aziji) dominira ista civilizacija. Kao da nam autor želi kazati da su granice odavno, a posebno danas, samo formalne.
A ako su granice forma, šta je danas Evropa?
Jesu li Evropa buregdžinice u Skoplju, aščinice u Sarajevu, udžerice na Vrelima Ribničkim u Podgorici, turski kvartovi u Kelnu?
Da li je majka Evropa konačno doputovala i tamo? Ako nije zašto možda nikada neće doći i jesu li sve ove tačke, paradoksalno, dokaz da Evropa danas postoji više nego ikada?
Pjesme čitati kao zbirku eseja
Da zaključim, knjiga Antievropa Vaska Raičevića može se čitati i kao zbirka eseja u stihu. To je jedna hrabra, inteligentna i zanimljiva književna konstrukcija i zaslužuje punu pažnju regionalne kritike i javnosti.
Ono što je pored dobre poezije ovdje važno, jeste da onog ko bude čitao ovu knjigu sadržaj će navesti da konsultuje bar 30 dobrih knjiga iz historije, književnosti, politologije…
A čovjeka kojeg podstaknete da toliko pročita lako podstaknete i na neke još hrabrije i važnije stvari.
Uostalom, jedan od zadataka poezije, a na koji smo skoro svi zaboravili je i to da je ona tu da uzburka duhove.
Zato je Antievropa važna knjiga i bilo bi neoprostivo da prođe „ispod radara“ kao i još neke važne knjige u Crnoj Gori ovih decenija.
A i naučićemo da kao što su dobro i zlo u nama i da je to sasvim prirodna simbioza. Isto je to i sa Evropom i Antievropom. Jedno bez drugog ne bi imalo smisla.
Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.