Evropski čelnici hrle u Peking, može li Kina zaustaviti rat u Ukrajini?

Piše: Ayoub Errimi

Poticanje Kine da odigra pozitivnu ulogu u nastojanju da se zaustavi rusko-ukrajinski rat i da se spriječi kinesko svrstavanje na stranu Moskve protiv zapadnog tabora dva su glavna cilja posjete francuskog predsjednika Emmanuela Macrona i predsjednice Evropske komisije Ursule von der Leyen Kini.

Zapadne zemlje računaju na Macronovu posjetu Kini, budući da je francuski predsjenik u stanju da se upusti u dugu i duboku diskusiju sa kineskim predsjednikom Xi Jinpingom o pitanju koje proganja Zapad, a to je ukrajinski rat.

Kako bi ojačala francusku poziciju, Evropska unija je odlučila poslati u posjetu i predsjednicu Evropske komisije, kao znak da francuski predsjednik nosi poruku cijele Evrope, a možda čak i poruke iz Washingtona, koji je, kako navodi  američki list Politico, blagoslovio ovu posjetu.

Macronova trodnevna posjeta otvorit će vrata za druge posjete evropskih lidera, budući da bi italijanska premijerka Giorgia Meloni i visoki predstavnik Evropske unije za vanjsku i sigurnosnu politiku Josep Borrell trebali posjetiti Peking sredinom aprila.

Ovdje se nameću brojna pitanja o tajni ovakvog evropskog hrljenja prema Kini u ovom trenutku, te kakve karte Evropa drži u svojim rukama kako bi nagovorila Peking da izvrši pritisak na Rusiju i zaustavi rat.

Ekonomija na prvom mjestu

Podaci Eurostata, statističkog ureda Evropske unije, pokazuju da je Peking postao najveći izvoznik robe u Evropsku uniju 2022. godine, dok više od 20 posto uvoza u Evropi dolazi iz Kine. S druge strane, ova azijska država je treći po veličini kupac evropske robe, a devet posto izvoza Evropske unije ide u Kinu.

Trgovinski odnosi su se pretvorili u jaku kartu u rukama Kine, posebno posljednjih godina. Obim trgovinske razmjene između Pekinga i Evropske unije iznosi 856 milijardi dolara, od čega 626 milijardi čini evropski uvoz iz Kine, a 230 milijardi dolara kineski uvoz iz Evrope.

Holandija je najveći uvoznik iz Kine u Evropskoj uniji, dok je Njemačka najveći izvoznik robe u Peking.

Na globalnom nivou, Kina je najveći svjetski izvoznik s više od 2844 milijarde dolara, što čini 50 posto svjetskog izvoza robe, a ujedno je i drugi najveći svjetski uvoznik iza Sjedinjenih Američkih Država. Vrijednost kineskog uvoza iznosi 2273 milijarde dolara godišnje.

Ove brojke će biti na umu Macronu kada se sretne sa svojim kineskim kolegom. Kao što je Evropi potreban Peking, tako bi i Kina trebala razmisliti o tome da ne izgubi svog najvećeg klijenta u trgovanju.

‘Minirana pozicija’

Profesor međunarodnih odnosa na Univerzitetu jugoistočne Norveške, USN, smatra da je kineski stav o odnosu prema Rusiji i Zapadu po pitanju rata u Ukrajini “kompliciran i složen”, dodajući da Kina pokušava zauzeti poziciju koja će joj omogućiti da cijelom ovom pitanju pristupa kao globalna sila.

U razgovoru za Al-Jazeeru, norveški profesor je naglasio da Kina do sada nije podržala Rusiju u njenom ratu s Ukrajinom, ali s druge strane podržava Moskvu u njenom sukobu s NATO-om jer to vidi kao borbu za utjecaj sa Zapadom.

“Nije jasno kakvu ulogu Kina trenutno može igrati, pogotovo jer Evropljani za sada ne žele gurati Rusiju u pregovore, ali je žele gurati u poraz i povlačenje.”

Norveški profesor je skrenuo pažnju na ekonomsku snagu Kine, istovremeno upozoravajući da evropska ekonomija prolazi kroz duboku krizu zbog politike distanciranja od ruskih izvora energije. ”Imamo Sjedinjene Američke Države koje vrše pritisak na Evropljane da smanje svoju ovisnost o kineskom tržištu. Ali ako se to dogodi, to će dovesti do uništenja evropske ekonomije”, kazao je.

Što se tiče njegovih očekivanja o tačkama o kojima će francuski predsjednik razgovarati sa svojim kineskim kolegom, profesor smatra da je “Evropljanima Kina potrebna kako bi igrala posredničku ulogu u ukrajinskom ratu, posebno nakon uspjeha koji je Peking ostvario u posredovanju između Saudijske Arabije i Irana”.

Međutim, ističe da postoje oprečna mišljenja između Evropljana i Kineza, “jer Evropljani žele da Kina uvjeri Rusiju na predaju, dok Peking ne želi da Rusiju poraze zemlje NATO-a”.

Rješenje je u Pekingu i Washingtonu

Sa svoje strane, Chris Doyle, britanski stručnjak za međunarodne odnose, očekuje da će put uvjeravanja Pekinga da izvrši pritisak na Rusiju da pregovara o okončanju rata u Ukrajini “biti dug, pogotovo ako se uzme u obzir da obje strane trenutno ne žele zaustaviti rat i da nastoje poraziti jedna drugu.”

Doyle je naglasio za Al Jazeeru da postoje samo dvije strane sposobne da zaustave rat, a to su Kina i Sjedinjene Američke Države, no svaka strana ima svoje računice. Amerika ne želi da Rusija izađe kao pobjednik iz rata, kao što Kina ne želi da Rusija iz ovog rata izađe poražena. Zbog toga će Peking i Washington morati doći do zajedničke tačke na sredini puta.

Smatra da je uloga Evropljana upravo u tome da uvjeri Kinu da izvrši pritisak na Rusiju da pregovara i spriječi Peking da stane na stranu Moskve, kao i da prenesu uvjerljive poruke od Amerikanaca.

Karta koju imaju Evropljani da uvjere Kinu i dalje ostaje ekonomska, jer ako Kina gleda na Rusiju kao na saveznika, ona zna da taj saveznik postepeno gubi snagu i slabi u odnosu na važnog ekonomskog saveznika, a to je Evropska unija. Peking će zbog toga morati da balansira između svojih strateških i vitalnih interesa kako bi zauzeo stav koji nije potpuno neprijateljski prema Zapadu u pogledu ukrajinskog rata.