Evropa u strahu od afganistanskog metamfetamina

Afganistan je već najveći opskrbljivač svijeta opijumom. No, opijum, koji se koristi za heroin, nije jedina nelegalna droga koju ratom pogođena nacija proizvodi.

Tokom protekle četiri godine, Afganistanci su postizali uspjeh proizvodeći metamfetamim, kolokvijalno poznat kao spid, kristal ili met.

U nekim dijelovima Afganistana, proizvodnja metamfetamina već je premašila onu opijuma.

Istraživači tvrdili da rastućoj ilegalnoj trgovini drogom nije posvećeno dovoljno pažnje, a povlačenje SAD-a izazvalo je zabrinutost u Evropi zbog povećane opasnosti od isporuke metamfetamina.

„Njemačka savezna policija intenzivno prati situaciju“, rekao je njen glasnogovornik Al Jazeeri, „jer metamfetamin se u Afganistanu već nekoliko godina proizvodi u velikim količinama te postoji opasnost da bi mogao doći na njemačko ili evropsko tržište preko tradicionalnih krijumčarskih ruta“.

Izvlačenje iz lokalne biljke

Prema Philipu Berryju s Univerziteta King's College i autoru knjige „Ratovi protiv droga i anglo-američki odnosi: Lekcije iz Afganistana“, „ako afganistanska metamfetaminska industrija nastavi rasti, postoji potencijal da Evropa, kao i ostala tržišta, postanu poželjnija destinacija“.

Afganistanci su s ozbiljnijom proizvodnjom metamfetamina počeli prije četiri godine, prema izvještaju Evropskog centra za monitoring droge i ovisnosti (EMCDDA) iz novembra 2020.

Postoje izvještaji da su Afganistanci “kuhali” met u laboratorijima veličine kuhinje od 2013. godine, izvlačeći ga iz lijekova, poput sirupa protiv kašlja. Ali ovaj proces je kompliciran, opasan i zahtijeva hemijske vještine.

Kada su mještani otkrili da mogu izvući metamfetamin iz lokalne biljke, čini se da je proizvodnja zaista dobila zamah.

Efedra, lokalno nazvana bandak ili oman, je trava koja se lako bere na lokalnim padinama. Nekad se koristila za ogrjev ili liječenje bubrežnih bolesti, a sada se bere, pakuje i suši, a zatim hemijski obrađuje za ekstrakciju efedrina.

Postupak je jednostavan i relativno jeftin, a u drugom, složenijem koraku, obrađena efedra koristi se za stvaranje kristala metamfetamina.

„Dostupni podaci govore da je Afganistan u kratkom vremenskom periodu postao proizvođač i opskrbljivač relativno velikim količinama jeftinog efedrina i metamfetamina“, upozorio je EMCDDA.

“Potencijalna razmjera proizvodnje efedrina i metamfetamina… prihod koji generira i brzina kojom nastaje, su iznenađujući i zabrinjavajući”, dodaje se.

Heroin ide preko balkanskih država i Turske

Upozorali su da proizvodnja meta u Afganistanu uskoro može početi konkurirati proizvodnji opijuma.

Poznato je da Afganistan opskrbljuje više od 80 posto svjetskog opijuma, a Evropa je najveće tržište. Heroin se krijumčari većinom preko balkanskih država i Turske.

Prema izvještaju Ureda za droge i kriminal Ujedinjenih nacija (UNODC) oz 2019., ukupna vrijednost ekonomskih aktivnosti u vezi opijata za izvoz u Afganistanu kretala se između 1,1 i dvije milijarde dolara, što je jednako 11 posto BDP-a države.

Afganistanski metamfetamin pronašao je put i do ostalih tržišta. Otkriven je u Africi, Australiji, Indoneziji i na Šri Lanki.

Prema nepotvrđenim izvještajima, može doći i do Evrope.

„Vjerujemo da je nešto došlo do Turske“, rekao je Laurent Laniel, analitičar EMCDDA-a.

„A ako je došao tamo, onda pretpostavljamo da će dio ići u Evropu“. dodao je.

Svi eksperti s kojima je Al Jazeera razgovarala, složili su se da je nemoguće znati da li će pod vladavinom talibana u Evropu dolaziti više droge.

Zavisi od talibana i odnosa stranaca

Prošle sedmice, glasnogovornik talibana obećao je zabranu krijumčarenja i proizvodnje droge.

„Nije iznenađujuće da su talibani, koji se pokušavaju pozicionirati kao legitimna vlast, obećali zabranu. Možda pokušavaju preko kontrole narkotika dobiti međunarodno priznanje i pristup fondovima za razvoj“, kaže Bary.

No, dodaje istraživač David Mansfield iz britanskog Instituta za prekookeanski razvoj, mnogo toga će zavisiti od stanja afganistanske ekonomije.

„Ekonomski kolaps mogao bi biti stimulans za proizvodnju veće količine droge, kaže.

„To šta će se desiti zavisi od toga kakav će biti izbor talibana za vođenje države i kako će se zapadno donatori odnositi prema njima“, dodao je.

„Nametanje jačih sankcija moglo bi izazvati ekonomsku krizu koja bi dovela do povećanja broja izbjeglica i jačanja proizvodnje droge što bi, bez sumnje, utjecalo i na Evropu.