Makedonija, ‘država božija’
Piše: Atanas Kirovski
Makedonija postaje “Država božija”. Pravoslavna crkva se sve više miješa u državnim poslovima, u politici, pa čak i u stranačkoj politici, a na koncu i u nauku i školstvo.
Nova akademska godina na univerzitetu Sv. Kiril i Metodij otpočela je molitvom u bogoslovskom fakultetu koji je 2008. godine postao pridružna članica univerziteta, zato što nije naučna ustanova, ali je smišljen način da se priključi kao jedna od “drugih visokoobrazovnih institucija”. Podrazumijeva se da je to i jedina, i da fakultet islamskih nauka izostavljen.
Molitva nije sporna, ukoliko je to privatna potreba vjernika, ali rektor Univerziteta je uputio službeni dopis svim dekanima i studentskim organizacijama sa uredno zavedenim arhivskim brojem, u kojem se pozivaju da svojim prisustvom doprinesu Svetoj arhirejskoj liturgiji za početak uspješne akademske godine.
U statutu Univerziteta u članu 13 eksplicitno je navedeno da je “Univerzitetu i njegovim jedinkama zabranjeno političko i vjersko organizovanje i djelovanje, kao i isticanje stranačkih i vjerskih obilježja”.
Niko nikome ne zabranjuje da posjećuje vjerske hramove i da se moli. Sporno je ako to postaje dužnost, osobito ako to postaje dužnost dekanima Univerziteta.
Na održanoj molitvi Arhiepiskop G. Stefan je izgrdio intelektualce koji su se pobunili protiv upada vjere u obrazovanje i dao je svoje tumačenje sekularnosti makedonskog društva: “Dokle će se sekularizmom naše države osporavati i ono što se ne može osporiti. Konačno moramo razumijeti da sekularnost ne znači i bezbožnost. Dokle će ateisti smatrati da imaju veće pravo od onih koji se deklariraju za različite od njih. Prema svim anketama religiozni su brojniji od onih nereligioznih u Makedoniji.”
Jasno je da G. Stefan propagira model o “Državi bozjoj” koji je kao koncept napisao Sv. Augustin još u 5. vijeku, odnosno prije 16 vijekova. Inače, niko nikome ne zabranjuje da posjećuje vjerske hramove i da se moli. Sporno je ako to postaje dužnost, osobito ako to postaje dužnost dekanima Univerziteta.
Kleronacionalizam
G. Stefan se poziva na pravo vjernika, koje im je navodno uskraćeno. Ali, šta se desilo kada su studenti arhitektonskog fakulteta zatražili pravo da protestuju zbog izgradnje nove crkve na centralnom plostadu u Skoplju?
Tada je njihovo pravo bilo uskraćeno, jer se u isto vrijeme organizovano pojavila velika grupa anti-demonstranata, klero-nacionalista, koji su onemogućili protest studenta, pa čak ih i pretukli naočigled policije.
Tuče na nacionalnoj osnovi između srednjoškolaca Albanaca i Makedonaca su postali dio svakodnevice, a u jednom trenutku je situacija toliko eskalirala, da su u autobusima stražarili policajci, da bi umirili strasti.
To je bila jasna sprega između klera i nacionalizma. Burne i masovne reakcije su izostale. Građani su bili zaprepašćeni i u strahu. Kleronacionalizam nije bio tretiran kao zasebni opasni fenomen, nego kao nastavak beskonačnog niza svađa između vlasti i opozicije.
U međuvremenu tuče na nacionalnoj osnovi između srednjoškolaca Albanaca i Makedonaca su postali dio svakodnevice, a u jednom trenutku je situacija toliko eskalirala, da su u autobusima stražarili policajci, da bi umirili strasti.
Navijačke grupe i dalje pjevaju nacionalističke pjesme u kojima se Albanci nazivaju “Kleti Šiptari”.
Albanci su, prirodno, duboko uvrijeđeni, a mnogu od njih su izjavili da nastupe makedonske reprezentacije u rukometu, košarci i slično, neće tretirati kao nastup svoje reprezentacije zbog šovinističkih slogana.
Institucije ništa ne preduzimaju da bi u korijenu sasjekle ovaj opasni fenomen, zato što je poznato da nacionalizam i fašizam počinju na stadionima. Treba se samo prisjetiti početka krvavog raspada bivše SFRJ i utakmice u Zagrebu Dinamo – Crvena zvezda. Gdje nas vodi sve ovo, i u šta se pretvara makedonsko društvo? Za one koji nemaju jasnu sliku, prebaciću ih u susjednu Grčku.
Grčki fašizam
Moji prijatelji u Grčkoj kažu da je Atina postala najopasniji grad za življenje u čitavoj Evropi. Mladi ljudi sa kapuljačama na glavama, u crnim košuljama sa bejzbol palicama u rukama motre u tamnim sokacima po periferijama ne bi uhvatili i na smrt pretukli nekog emigranta.
Vec su se odvažili i sada napadaju i u centru grada, u blizini trga Omonija. Crnokosuljaši su počeli otvoreno marširati po grčkim gradovima. Organizirani su i u političku stranku Zlatna zora koja dva puta uzastopce osvaja više od sedam posto glasova grčkih birača, i imaju ozbiljnu poslaničku grupu u grčkom parlamentu.
Velika ekonomska kriza, nepovjerenje u institucije sistema, beznađe i očaj, natjerali su desetine hiljade Grka da se priključe neonacistima.
Njihova moć raste iz dana u dan. Gdje god se pojavi njihov lider, za vrijeme histeričnih i otvoreno fašističkih govora, uz njega su velikodostojnici grčke pravoslavne crkve, koji su razvukli uste u blaženi osmijeh zadovoljni onim sto čuju, radujući se što fašizam ima sve više pristalica.
Ustvari, krajnje rasistička retorika koju upotrebljava Zlatna zora su stare i izlizane teze grčke crkve, koja ima nevjerovatno veliku moć u grčkoj državi i koja sebi dozvoljava da baca anateme na novinare koji razmišljaju različito od crkve i nacionalističkog diskursa.
Velika ekonomska kriza, nepovjerenje u institucije sistema, beznađe i očaj, natjerali su desetine hiljade Grka da se priključe neonacistima ubijeđeni da su za njihove nevolje krivi “cionisti”, emigranti, “Skopljani” grčke izdajice, svi oni koji nisu grčki nacionalisti.
Priča je jeziva. Portparol stranke je uživo pred kamerama pretukao ženu, poslanicu komunističke stranke. Broj napada i ubistava emigranata svakodnevno raste, kao što raste i njihova snaga, jer nije tajna da neformalno iza njih stoje i grčka crkva i neke strukture grčke policije.
Saveznici su pomogli saradnike okupatora da savladaju partizansku gerilu, zbog njihovog osnovnog cilja da Grčka ne postane komunistička zemlja.
Otkud fašizam u Grckoj, kada je ta zemlja bila u antifašističkom bloku najprije u ratu sa fašističkom Italijom 1940., a zatim i u ratu protiv nacističke Njemačke u savezu sa Britancima?
Ali ta borba je namjerno zaboravljena. Heroji su bili predstavljeni kao zločinci. Grčka ima ovaj problem zbog građanskog rata, (1946-49) u kojem su izgubili oni koji su oslobodili Grčku i tukli se protiv Nijemaca i Italijana.
Iskrivljena historija
Saveznici su pomogli saradnike okupatora da savladaju partizansku gerilu, zbog njihovog osnovnog cilja da Grčka ne postane komunistička zemlja. Zato je u Grčkoj historija iskrivljena, i između ostalog, zato se dogodilo da Grci zaborave svoju antifašističku historiju.
Pitanje je kakav je u zadnjim godinama u Makedoniji odnos prema Narodnooslobodilačkom ratu (1941-45) koji je u savezu s drugim jugoslovenskim narodima i stvorio Makedoniju kao državu? Hoće li Grčka postati paradigma za izgradnju društva pod dominacijom crkve, sa povećanom netolerancijom.
I konačno, kakav epilog može imati takav proces u društvu koje je multietničko i multikonfesionalno kao što je makedonsko?
Ne treba biti osobito mudar. Dovoljno je podsjetiti se šta se dešavalo u bivšoj Jugoslaviji prije 20-ak godina.
Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
Izvor: Al Jazeera