Project Syndicate: Evropska energetska kratkovidnost
Protivljenje francuskog predsjednika Emmanuela Macrona dovršavanju cjevovoda Midi-Katalonija simptom je šireg problema u Evropi.
Piše: Ana Palacio
Ljeto se u Evropi bliži kraju i nastupa jesen; ulozi u energetskoj krizi na ovom kontinentu brzo se povećavaju, a kraj im se ne nazire. Iako je neposredan uzrok trenutnog skoka cijena rat u Ukrajini, korijeni mu sežu mnogo dublje. Zapravo, on je neizbježan rezultat evropskog nedjelovanja i vizije tunela – konkretno, neuspjeha da se izgradi prava energetska unija i njenog izričitog fokusa na implementaciju Evropskog zelenog plana.
Ruska invazija na Ukrajinu ujedinila je Evropsku uniju. Pomogla je i da se oživi transatlantsko partnerstvo koje je oslabljeno ne samo predsjedničkim mandatom Donalda Trumpa, već i jednostranim povlačenjem Amerike iz Afganistana i formiranjem odbrambenog partnerstva AUKUS sa Australijom i Velikom Britanijom (što je bio šamar za Francusku). Danas je odnos između Evropske unije i SAD-a najsnažniji u proteklih šest godina.
Na energetskom frontu, plinovod Sjeverni tok 2, koji je trebao prenositi ruski plin direktno u Njemačku, je izgleda propao. Čak je i plinovod Sjeverni tok 1 ugašen, barem za sada, nakon što je bio funkcionalan duže od jedne decenije. EU sada ima dugo nezamislivi, i vjerovatno nemogući cilj da u potpunosti ukine svoju ovisnost o ruskom plinu. Obim tog zadatka postao je očigledan u nedavnom obraćanju predsjednice Evropske komisije Ursule von der Leyen o stanju Unije, u kojem je predložila niz energetskih mjera, ali i ne nametanje gornje granice cijene za uvoz ruskog plina.
Utrka u pronalaženju alternativa
Ubrzano okretanje ka obnovljivim izvorima energije trebalo bi pospiješiti ovaj cilj. Ali utrka da se pronađu alternative ruskom plinu donijela je manje klimatski osviještene promjene, uključujući vraćanje na upotrebu uglja. Ništa od ovog nije zaustavilo rast cijena energenata, što u znatnoj mjeri doprinosi ekonomskoj nesigurnosti u Evropi.
Uprkos ovim izazovima, nema zajedničkog pristupa energetskoj krizi, a o stvaranju energetskog saveza da i ne govorimo. Francuski predsjednik Emmanuel Macron zaustavio je dovršavanje cjevovoda Midi-Katalonija, koji bi transportovao plin iz Alžira kroz Španiju do ostatka Evropske unije. Ovaj njegov potez održava kratkovidnu perpsektivu koja nastavlja kočiti napredak.
Projekat MidCat ima podršku španskog premijera Pedra Sancheza, portugalskog premijera Antonija Coste i njemačkog kancelara Olafa Scholza. Čak se pojavio i u REPowerEU – mapi puta za smanjenje evropske ovisnosti o ruskim fosilnim gorivima – kao jedan od tri „postojeća projekta od zajedničkog interesa“ koji je Evropska komisija obećala „podržati i podsticati“.
No, iako poziva na „evropsku solidarnost“, Macron insistira da ovaj cjevovod „neće riješiti evropski problem opkrsbe plinom“. Obraćajući se francuskom Parlamentu, francuska ministrica energetike Agnes Pannier-Runacher ponovila je Macronov sentiment, tvrdeći da MidCat ne predstavlja „element otpornosti u trenutnoj energetskoj krizi“. Pravi razlog za ovo protivljenje, međutim, vjerovatno je kod kuće.
Francuska, kao i ostatak Evrope, suočava se sa rastućom inflacijom, koju pojačavaju rastuće cijene energije. Ali, pritisak na Francusku pojačan je gubitkom energije iz polovine od 56 francuskih nuklearnih reaktora, koji su privremeno ugašeni zbog održavanja i istraga o problemima korozije. Ti reaktori su ranije osiguravali približno dvije trećine struje u Francuskoj, i omogućili su Francuskoj da postane najveći evropski izvoznik energije tokom protekle decenije.
Neuvjerljivi argumenti Macrona
Zbog ovog razvoja događaja, Francuska je sada ranjiva. Prema nedavno provedenoj anketi, samo 51 posto Francuza vjeruju da im je predsjednik „na nivou zadatka“ sadašnjeg trenutka. Odbacivanjem MidCata, Macron možda pokušava zaštiti francuski pohabani energetski sistem, kao i svoju političku poziciju.
Macronovi argumenti protiv ovog cjevovoda su, u krajnjoj liniji, neuvjerljivi. Za početak, on tvrdi da su dva postojeća cjevovoda između Francuske i Španije nedovoljno iskorištena, te da rade na 53 posto svog kapaciteta od februara. Ali, prema izvorima iz energetskog sektora, ovi cjevovodi su radili punim kapacitetom tokom više od 20 posto vremena od marta. U svakom slučaju, energetska infrastruktura bi trebala imati dovoljan kapacitet da nam omogući da izdržimo ova neuobičajeno teška vremena. U suprotnom, manjci su neizbježni.
Macron također tvrdi da bi za dovršavanje cjvovoda MidCat trebalo isuviše vremena i da stoga on ne bi napravio nikakvu razliku u trenutnoj krizi. Ali, ovo je opasno kratkoročno razmišljanje. Cijene plina neće biti manje uskoro, čak i prema najkonzervatinijim procjenama.
Na kraju, Macron zastupa stav da MidCat nije kompatibilan sa ekološkim ciljevima Evropske unije. Ali ovaj cjevovod ne bi Evropu ograničio samo na plin, niti bi zastario. Umjesto tog, mogla bi mu biti promijenjena namjena za transpost hidrogena, za koji se očekuje da će, kako je to rekla von der Leyen, „biti ključni faktor promjene“ za Evropi.
Mentalitet ‘svaka država za sebe’
REPowerEU promovira ulaganje u „infrastrukturu spremnu za hidrogen“ koja će povezati Pirinejski poluotok (prepoznat kao budućni energetski centar) sa evropskom elektroenergetskom mrežom i kako bi iskoristio „dugoročni potencijal za obnovljivi hidrogen“. Trenutna nauka ukazuje na to da je ovaj cilj više od pukog sna: transport hidrogena cjevovodom ne samo da je izvodiv, već predstavlja i mnogo efikasniju opciju, u pogledu očuvanja energije i troška, od transporta visokonaponskim žicama.
Macron nije prvi lider EU-a koji zadržava mentalitet “svaka država za sebe”, iako javno podržava solidarnost kako bi se prevsazišli zajednički izazovi. Ova napetost bila je vidljiva prošle sedmice na vanrednoj sjednici Vijeća za energetiku, koja je samo odgodila odlučivanje o neizbježnom.
Trenutna kriza treba poslužiti kao poziv na buđenje. Evropska unija mora podržati principe svoje energetske politike – sigurnost opskrbe i pristupačnost – koju je dugo uzimala zdravo za gotovo dok se fokusirala isključivo na održivost. I mora oživjeti napredak ka energetskoj uniji.
Svaka članica Evropske unije nastavit će slijediti onu energetsku mješavinu koja najbolje odgovara njenom nacionalnom interesu. Ali ništa ne bi bilo bolje za nacionalni energetski interes evropskih država od jedinstva.