Vrhovni sud SAD-a presudio protiv fondacije Warhola u slučaju autorskih prava

Vrhovni sud Sjedinjenih Američkih Država presudio je protiv fondacije umjetnika Andyja Warhola, rekavši da djela koja je napravio koristeći fotografije drugih ljudi nisu imuna na tužbe za autorska prava.

Presudom je potvrđena presuda nižeg suda u tužbi koju je pokrenula slavna fotografkinja Lynn Goldsmith u vezi s fotografijom pjevača Princea iz 1981. godine. Warhol je koristio sliku u svojoj seriji “Narandžasti princ” (Orange Prince), koja je uključivala 14 sitoštampi i dvije ilustracije fotografije olovkom, od kojih većinu nije autorizirao fotograf.

Tada je časopis Vanity Fair angažovao Warhola da napravi sliku Princea koja će biti objavljena uz priču o harizmatičnom rokeru, uz priznavanje prava Lynn Goldsmith na izvornu fotografiju.

Slučaj se pažljivo pratio u svijetu umjetnosti i industriji zabave zbog njegovih implikacija u vezi s pravnom doktrinom poznatom kao „poštena upotreba“, koja promiče slobodu izražavanja dopuštajući korištenje djela zaštićenih autorskim pravima pod određenim okolnostima bez dopuštenja vlasnika.

Sudovi obično odlučuju ima li novo djelo “transformativnu” svrhu kao što je parodija, obrazovanje ili kritika.

The SCOTUS today handed down its long-awaited decision in the Warhol Foundation vs Goldsmith copyright infringement case involving Warhol’s Prince series based on Goldsmiths photo re the boundaries of fair use and when a work is an infringement vs a transformative use. pic.twitter.com/RlxHKn0vG1

— Michael Kasdan (@michaelkasdan) May 18, 2023

Poštena upotreba

Žalbeni sud prethodno je preinačio odluku nižeg suda da je Warholova umjetnost transformirala Goldsmithin prikaz “ranjivog” muzičara u figuru “veću od života”.

Žalbeni sud rekao je da su Warholove slike bile bliže prilagodbi Goldsmithine fotografije u drugom mediju nego njezinoj transformaciji.

U presudi je navedeno da sudije ne bi trebale “preuzeti ulogu kritičara umjetnosti” razmatrajući njegovo značenje, već umjesto toga odlučiti ima li novo djelo drugačiju umjetničku svrhu i karakter od starog.

Posljednja presuda Vrhovnog suda o poštenoj upotrebi u umjetnosti bila je 1994, kada je rečeno da je parodija rap grupe 2 Live Crew na pjesmu pjevača Roya Orbisona „Oh, Pretty Woman“ pošteno koristila hit iz 1960-ih.

Warhol se smatra vodećom figurom pop-art pokreta 1960-ih, koji se bavio kulturom slavnih i oglašavanjem. Djelovao je u nekoliko medija.

Godine 2022. njegova sitoštampa Shot Sage Blue Marilyn, koja prikazuje glumicu Marilyn Monroe, prodata je za 195 miliona dolara, čime je postavljen rekord za najskuplje djelo američkog umjetnika prodano na aukciji.

Bogata karijera

Andy Warhol bio je američki slikar, dizajner i filmski stvaratelj. Rođen je u Pittsburghu 1928. godine u porodici rusinskog porijekla.

U prvoj polovici 60-ih godina postao je vodeća ličnost pop arta, umjetničkog pokreta koji se služi ikonografijom i printanim tehnikama masovne kulture. Prikaze predmeta masovne potrošnje umnožava i izvodi u sitotisku (Campbell-juha, Coca Cola, Brillo sapuni). Kasnije uvećava portrete super zvijezda poput Elvisa Presleya, Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor, Muhameda Alija prikazujući ih u smjelim kromatskim kontrastima.

Producirao je prvi album utjecajne rock-grupe Velvet Underground te pokrenuo reviju Interview i vlastitu televizijsku stanicu. U studiju “The Factory” snimao je avangardne, tzv. underground-filmove (“San”, “Djevojke iz Chelsea”, “Empire State Building”). Objavio je knjigu “POPism” i zbirku fotografija “America”.

Preživio je atentat koji je na njega izvršila radikalna feministkinja Valerie Solanas nakon čega se nije nikada zdravstveno oporavio. Preminuo je u New Yorku 22. februara 1987. godine.