Vaskrs u Romanovcima: Crkva u kojoj se Petar Kočić tajno vjenčao

Vaskrs je jedan od najznačajnijih i najradosnijih praznika kod hrišćana. Širom svijeta vjernici danas proslavljaju ovaj praznik koji simbolizira pobjedu života nad smrću. Tako je i u Romanovcima kod Gradiške u Bosni i Hercegovini.

Liturgija je služena u Crkvi brvnari posvećenoj Svetom Nikoli za koji se vjeruje da potiče iz 18. vijeka a koji je 2004. godine proglašen za Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Proslava je potom nastavljena u porodičnom okruženju.

Protonamjesnik Petar Jovanović ispričao je za Al Jazeeru neke zanimljivosti vezanu za najstariju crkvu u Gradišci i Potkozarju, te o običajima vezanim za Vaskrs u ovom kraju.

Tucijada za mlade

“Danas smo po vjekovnom rasporedu služili svetu liturgiju u hramu posvećenom Svetom Nikoli. Nije mogla primiti unutra sve koji su došli. Iako imamo u parohiji šest crkava, a služimo liturgiju za Vaskrs na tri mjesta, ona je posebna. Ima svoje vjernike iz Banja Luke i okoline koji dolaze redovno da je posjećuju, pa su mnogi od njih došli i na Vaskrs”, priča Petar Jovanović.

Organizovana je, kaže, “Tucijada”. Za Vaskrs se farbaju jaja, a nakon svete liturgije podijeljena su djeci koja su učestvovala u takmičenju ko ima najčvršče jaje.

Crkva se nalazi nekih četiri kilometra od puta Banja Luka – Gradiške u naselju Romanovci. Na samom tjemenu jednog brijega davno je sagrađena Crkva brvnara sa svim odlikama velike starine.

“O njenom podizanju nemamo neposrednih pisanih podataka kao što imamo kod šljivanske crkve. Narodno predanje govori da je na mjestu na kojem je crkva podignuta bilo jezerce. Kad je narod tražio da gradi crkvu, tadašnja turska vlast im je dozvolila na toj lokaciji. Ljudi su vrijedno radili, donosili kamenje i zatrpali jezero te izgradili ovu crkvu. Zna se da je crkva promijenila tri krova dosad. Najstariji ljudi ovog sela ne pamte kad je zadnji put prekrivana. Neka baba Janja Kovačević za koju tvrde da je živjela 115 godina, a umrla je 1934. godine, nije zapamtila kada je posljednji krov postavljen. Crkva je doživjela obnovu 2000. godine koja nije uspjela tako da je neophodno izvršiti ozbiljniju zaštitu”, objašnjava protonamjesnik.

Od istorijskih dokumenata ima antimis izdan za vrijeme Mitropolita Pavla Nenadovića (bio na tronu od 1749. do 1766. godine) koji je posvećen ovoj crkvi. To ukazuje da potiče iz 18. vijeka. Kostur zgrade i zidovi su načinjeni na isti način kao kod Javoranske crkve koja se nalazi nedaleko od Kotor Varoši. Iz tog perioda su i Hram u Šljivnu i Drvena crkva u Malom Blaškom.

“Ako se svede narodno pričanje na prirodnu mjeru, crkva je stara između 200 i 250 godina. Osnova građe i oblik građevine upućuju da je iz tog perioda. Pravougaona osnova bez oltarske apside u obliku obične kuće iz tog vremena i zidani omotač od debele hrastove daske, elementi su starog načina gradnje iz 18. vijeka. Sitno urezana brojka 1812 na vratima i zapis na dverima iz 1815. godine su najstariji zapisi koje imamo o sadašnjoj crkvi. Ali, to su najvjerovatnije podaci o njenoj posljednjoj popravci u to vrijeme”, tvrdi diplomirani teolog Petar Jovanović.

Tajno vjenčanje pisca

“Graditeljska cjelina – Crkva brvnara posvećena sv. Nikoli u Romanovcima proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Nacionalni spomenik se sastoji od objekta crkve, starog groblja sa pet krstača i pokretnog naslijeđa: carske dveri, polijelej, služabnik i psaltir koji se sada nalaze u zgradi Eparhije u Banjoj Luci”, navedeno je u odluci iz 2004. godine o proglašenju crkve nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Za hram su vezani i neki događaji. Najznačajniji je vjenčanje Petra Kočića i Milke Vukomanović u novembru 1904. godine.

”Pisac se vjenčao u ovom starom hramu u Romanovcima. Sveštenik Savo Rađović ih je tajno, po noći, vjenčao. Pošto se Petar krio od austrijskih agenata, moralo je biti tako. Nakon vjenčanja su otišli za Beograd. U čast i sjećanje na Petra Kočića druge nedjelje u mjesecu septembru održava se kod nas književna manifestacija “Kočićeva tkanica” na kojoj učestvuju djeca iz osnovnih škola koje nose naziv ovog pisca, sa svojim literarnim radovima”, ističe protonamjesnik Petar Jovanović.

Kazuje da je sve više ljudi koji žele da se vjenčaju u ovoj staroj crkvi.

“Narod se vraća starini. Ima ljudi koji dolaze. Mnogi izraze želju da se vjenčaju tu. Interesantna im je crkva jer ima posebnu dušu i svoju harizmu. Ko dođe jednom poželi da opet dođe tu. Svi se dive njenoj ljepoti i starini”, tvrdi Jovanović.

Selo Romanovci smješteno je na istočnim padinama planine Kozare, na prelazu iz brežuljkastog u ravničarski teren – Lijevče polje. Nalazi se na pola puta koji vodi od Gradiške (Bosanske Gradiške) prema Banjoj Luci, u neposrednoj blizini naselja Aleksandrovac.

Prema popisu, koji je za potrebe Banjalučke eparhije rađen 1911. godine, na prostoru Bosanske krajine su bila ukupno 83 sakralna objekta izrađena od drveta. Po vremenu u kome su nastali ovi objekti, njih sedam je iz 18. vijeka, šesnaest iz 19. vijeka (do 1878. godine), a do 1911. godine ukupno šezdeset. Do 1952. godine ih je bilo trideset. Veliki broj drvenih crkava uništen je u toku Drugog svjetskog rata i u godinama poslije njegovog završetka veliki broj crkava brvnara je nestao, za što je jedan od razloga bilo njihovo neodržavanje.

Očekuje se pomoć institucija

Crkva pripada Banjaluckoj eparhiji, koja je osnovana 1900. godine kao mitropolija. Ova eparhija nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine. Do tog vremena ovi prostori pripadali su Dabrobosanskoj mitropoliji.

Zbog svega pomenutog bitno je sačuvati ovaj nacionalni spomenik u bosni i Hercegovinu. Crkva brvnara posvećena Svetom Nikoli za koju se vjeruje da potiče iz 18. vijeka, ima svoje vjernike, ima ljude koji je posjećuju i dive joj se.