Kalezić: Bez velike koalicije buduća vlada Crne Gore će biti nestabilna

Pred Crnom Gorom su parlamentari izbori, a nakon što je na predsjedničkim izborima Milo Đukanović izgubio vlast mnogi se s pravom pitaju da li će se nastaviti pad popularnosti njegovog političkog projekta.

Politički pokret Evropa sad očekuje dobar rezultat, a svoja nadanja temelje na popularnosti netom izabranog crnogorskog predsjednika Jakova Milatovića.

Ipak, poznavaoci prilika u crnogorskoj političkoj areni upozoravaju da se i u pokretu Evropa sad javilo napuknuće i da se već sada može govoriti o najmanje dvije političke frakcije unutar samog pokreta.

Jedan od njih je i Danilo Kalezić, rođeni Podgoričanin koji je obrazovanje sticao na prestižnim obrazovnim institucijama u zapadnoj Evropi. Diplomirao je u Skandinaviji, a postdiplomske studije okončao je na Univerzitetu u Bremenu.

Još tokom studiranja bio je angažiran kao naučni saradnik i to na predmetima Međunarodno pravo i Krizna komunikacija. Doktorske studije iz oblasti komparativne politike i istorije realizuje na Loyola univerzitetu u Chicagu. Zaposlen je kao viši istraživač na Istorijskom institutu Crne Gore.

U intervjuu za Al Jazeeru, objašnjavajući šta bi se moglo desiti u periodu nakon izbora, rekao je, između ostalog: „Ukoliko ne dođe do formiranja velike koalicije, koju bi npr. činila Demmokratska partija socijalista i Evropa sad, mi ćemo u svakom drugom scenariju imati nestabilnu, odnosno nejaku vladu, vladu koju će podržavati jedan ili dva poslanika preko onog što je potrebna većina i to će dovesti do dodatnog ucjenjivačkog potencijala manjih partija“.

• U nedelju se održavaju možda najvažniji izbori u savremenoj Crnoj Gori. Po Vašem mišljenju, da li će Evropa sad, na valu Milatovićeve pobjede uspjeti ostvariti rezultat koji će joj zagarantovati mjesto u novoj vladi?

– Definitivno će Evropa sad biti dominantan činilac buduće vlade. Razlozi za to nisu toliko u Milatovićevoj pobjedi koliko proizilazi iz programa Evropa sad koji je sproveden. Ono što je veće pitanje i ono što je neizvjesnije jeste hoće li ta stranka preživjeti unutrašnje sukobe. Evidentno je postojanje najmanje dvije frakcije. Pitanje je u stvari da li će Evropa sad ujedno biti dio vlade, a manje je neizvjesno da li će dio Evrope sad biti dio vlade. To su dominantno dileme koje se nalaze pred tom partijom.

• Šta je u političkom smislu obilježilo predizbornu kampanju za predstojeće parlamentarne izbore?

– Trajuća kampanja je neobična po mnogo čemu. Prvo po dužini, jer je ovo jedna od najkraćih kampanja u istoriji parlamentarizma u Crnoj Gori, a zatim i kampanja sa najmanje političkih tenitzija, ali i kampanja sa vrlo blagom retorikom. Razlozi za to, barem ja ih tražim i vidim, su u želji svih da koaliraju sa svima odnosno da se prosto spuštanjem tenzija povećava koalicioni potencijal posebno stranaka 30-avgustovske većine.

Istovremeno, ono što se dešava u foto finišu kampanje su besprizorne optužbe koje se razmjenjuju na relaciji premijer i Vlada u odnosu na liderstvo Evrope sad, gdje se optužuju za ozbiljan organizovan kriminal i gdje se uključuju i obavještajne službe. To je nešto što nismo imali u dosadašnjem trajanju izborne kampanje. Ono na šta treba posebno obratiti pažnju jeste retorika Demokratskog fronta (DF) koja se opet vraća na onu nacionalističku poziciju kroz eksplicitniju podršku Aleksandu Vučiću i Srbima na Kosovu. Ipak je dio tog folklora ostao i u ovoj kampanji.

• Kakva je uloga Mila Đukanovića u predizbornim aktivnostima, odnosno da li DPS gradi svoj politički imidž na udaljavanju od Đukanovićeg lika ili je on i dalje najsnažnija ličnost stranke?

– Političko i istorijsko naslijeđe odnosno liderstvo koje Đukanović ima prosto je teško marginalizovati ili smanjiti u tako kratkom periodu. On se do sada nije aktivnije uključivao u kampanji. Prostor je dao mlađim ljudima, u političkom smislu mlađim ljudima, koji su preuzeli odgovornost za vođenje kampanje. Vidjećemo na koji način će njegovo odsustvo da se odrazi na rezultat DPS-a, ali ono što postoji kao izvjesno je blagi i malo jači pad rejtinga.

Đukanović i dalje ostaje dominantna politička figura i na unutarparijskom planu, ali i na opštem političkom planu i to možda nije sada vidljivo, ali vjerujem da će njegova politička mudrost doći do izražaja u periodu nakon izbora, odnosno u periodu formiranja nove vlade. Đukanović je i dalje neizostavna politička figura u životu Crne Gore i mislim da on i dalje ostaje važna determinanta svih političkih procesa i to je stvar koja će nastaviti da traje čak i sada kada ne obavlja javnu funkciju.

• Na koju će stranu otići glasovi Bošnjaka i Albanaca, odnosno hoće li glasati za svoje nacionalne partije ili će se njihovi glasovi disperzirati prema velikim političkim blokovima?

– Jedno od obilježja crnogorske politike jeste da su manjinski narodi većinski glasali za DPS. Međutim, razvoj na unutarpolitičkom planu može dovesti do jačanja nacionalnih stranaka. Prosto, retorika koju je kreirala parlamentarna većina „gura“ glasače manjinskih naroda ka nacionalnim partijama, jer oni osjećaju jednu vrstu potrebe da zaštite nacionalni identitet.

Istovremeno, Demokratska partija socijalista je dio opozicije tako da i to može biti objašnjenje ne dramatičnog rasta, ali rasta definitivno Bošnjačke stranke, kao i dvije albanske koalcije. Jedna je u otvorenom sukobu sa DPS-om dok je druga, recimo, sklonija i čak je jedna od partija na koalicionoj listi koalicije Zajedno. Manjinski narodi, kako god da glasaju, uvijek glasaju za evropsku Crnu Goru. U pitanju su samo trenutni politički izbori.

• Hoće li ijedna politička snaga u zemlji osvojiti toliko poslaničkih mjesta da će moći bez kompromisa diktirati uslove sklapanja nove vlade ili će razlike biti toliko male da će se vlada izglasavati malom razlikom poslaničkih glasova?

– Ukoliko ne dođe do formiranja velike koalicije koju bi npr. činila Demokratska partija socijalista i Evropa sad mi ćemo u svakom drugom scenariju imati nestabilnu, odnosno nejaku vladu, vladu koju će podržavati jedan ili dva poslanika preko onog što je potrebna većina i to će dovesti do dodatnog ucjenjivačkog potencijala manjih partija, prekomjernog javnog zapošljavanja, zloupotrebe javnih resursa, ali će zemlju prosto staviti u jednu vrstu političke konfuzije gdje će se za svaku odluku morati pregovarati unutar parlamentarne većine.

Velika šansa je da Crna Gora dobije još jednu nestabilnu vladu, a to će se posebno negativno odraziti na ono što su obaveze iz evropske agende. Crnoj Gori bi najviše odgovarala neka velika koalicija koja bi omogućila da se nesmetano sprovode reforme iz evropske agende.

• Koliko je, u ovom trenutku, snažan tradicionalni prosrpski blok u Crnoj Gori, tačnije političke snage koje su, na bilo koji način, povezane sa Andrijom Mandićem i Demokratskim frontom?

– Demokratski front kao takav je prestao da postoji. Dvije dominantne partije iz tog pokreta, Nova demokratija i Demokratska narodna partija su i dalje u koaliciji. Slab rezulatat Mandića na predsjedničkim izborima doveo je do potrebe za reformom. Prosrpski glasači i prosrpski nastrojeni birači ovog puta imaju veći izbor i ove druge koalicije su manje više prosrpski nastrojene, dakle koalicija Demokrata i pokreta URA, to su sve partije i koalicije koje naginju prosrpskom sentimentu.

Postoje najmanje dvije liste – jedna je Leposavićeva i druga je koalicija Milačić, Dajković, Vukšić – koje su takođe nacionalnije usmjerene ka tom biračkom tijelu. Tako da očekujem disperziju prosrpskih glasova na sve ove partije i strukture, ali izbog toga umjesto DF-a sada Crna Gora ima pet, šest DF-ova. Ta politika dobiva svoj maligni iskaz posebno u mlađoj populaciji koja je sve više radikalizovana, nacionalno ekstremizovana i prosrpski ekstremizovana i koja organski odbija što su do sada osvojene evropske vrijednosti.