‘Od rijeke do mora’ – slogan koji je poljuljao stabilnost američke politike

Washington – Nakon operacije “Potop al-Aqsa” i izraelske agresije na Pojas Gaze, na demonstracijama u znak podrške pravima Palestinaca bili su vidljivi transparenti sa sloganom “Od rijeke do mora, Palestina će biti slobodna”.

Od 7. oktobra, agresija na Pojas Gaze postala je američko političko pitanje, kako zbog velike uloge američke administracije u podršci Izraelu, tako i zbog prisustva najmanje šest miliona američkih Jevreja i otprilike isto toliko američkih muslimana.

Slogan “Od rijeke do mora” odjeknuo je stotinama univerzitetskih kampusa i desecima gradova širom SAD-a u toku posljednjih nekoliko sedmica, tokom kojih su propalestinski aktivisti protestovali zbog izraelske agresije na Pojas Gaze, koja je uzela velik danak nad civilima.

Pripisuju mu se optužbe za antisemitizam i javile su se velike kontroverze oko njegovog nastanka i stava kojeg bi SAD trebao zauzeti u vezi s njim.

Polemika između Bijele kuće i Kongresa oko ovog slogana udvostručila je političku podjelu.

Jedan od najvažnijih razloga neslaganja između onih koji podržavaju Palestinu i onih koji podržavaju Izrael je upravo ovaj slogan, tačnije, ono što on govori za teritoriju koja se proteže od rijeke Jordan do Sredozemnog mora.

Porijeklo i značenje ove fraze

Porijeklo ove fraze seže decenijama unazad i ima složenu pozadinu koja je dovela do njenih radikalno različitih tumačenja od strane Palestinaca i Izraelaca, kao i Amerikanaca.

“Razlog zbog kojeg je ova fraza toliko sporna je taj što različitim ljudima znači različite stvari, a suprotstavljena tumačenja su vremenom porasla”, kaže Dov Waxman, profesor Izraelskih studija na Univerzitetu Kalifornije u Los Angelesu.

Akademske studije pokazuju da fraza “od rijeke do mora” datira još od Palestinskog nacionalnog pokreta 1960-ih, odnosno, više od četvrt stoljeća prije pojave Islamskog pokreta otpora (Hamas).

Stekla je popularnost unutar Palestinske oslobodilačke organizacije, predstavljajući poziv da se vrate granice Palestine kakve su bile pod britanskom upravom, u kojima su živjeli i Jevreji i Arapi, sve do uspostavljanja Izraela sa jevrejskom većinom 1948. godine.

Nasuprot tome, temeljna ideja stranke Likud izraelskog premijera Benjamina Netanyahua, osnovane 1977. godine, je da “između mora i rijeke Jordan neće biti ništa osim izraelskog suvereniteta”, što poručuje da Palestinci nemaju nikakva prava na teritoriji nekadašnje Palestine.

Peter Beinart, profesor na Gradskom univerzitetu u New Yorku kaže: “Značenje fraze zavisi od onoga ko ju upotrebljava. Ako ju upotrebljava neko za koga znam da ima viziju međusobne jednakosti i slobode, ona ne predstavlja prijetnju, ali ako ju upotrebljava ‘neko ko želi eliminisati Izrael’, fraza ukazuje na viziju budućnosti bez jevrejske države u ovom slučaju.”

Yousef Munayyer, šef palestinsko-izraelskog programa u Arapskom centru u Washington DC, rekao je da oni koji podržavaju Palestinu i pozivaju se na spomenutu frazu “ukazuju na činjenicu da Palestinci, unutar ovog prostora, žive rame uz rame sa Izraelcima, ali da nemaju slobodu.”

Poziv za ukidanje Izraela

Neki Jevreji kažu da se običan poziv na nezavisnost Palestine ne može odvojiti od slogana koji koriste oni koji žele da ukinu Izrael.

“Možda je istina da većina američkih studenata, na primjer, koji uzvikuju slogan ‘od rijeke do mora’ ne misle da pozivaju na ideju etničkog čišćenja, niti da pozivaju na ukidanje Izraela ili eliminaciju svih Jevreja u toj zemlji”, kaže Julie Fishman Rayman, direktorica za politička pitanja Američkog jevrejskog komiteta (AJC).

“Ali, nažalost, oni ponavljaju upravo ovu metaforu”, dodala je.

Međunarodna nevladina organizacija (sa sjedištem u SAD-u) koja se bori za građanska prava, poznata kao ADL, saopćila je: “Važno je ukazati na to da zahtijevanje pravde za Palestince ili pozivanje na postojanje palestinske države ne bi trebalo značiti – kao što ova loša fraza pretpostavlja – poricanje prava na postojanje države Izrael.”

Vlasnik platforme X, Elon Musk, u jedom tvitu je napisao: “Kao što sam ranije rekao, ‘dekolonizacija’, ‘od rijeke do mora’ i druge slične fraze nužno znače genocid. Eksplicitni pozivi na ekstremno nasilje su protiv naših uvjeta korištenja i rezultirat će zamrzavanjem računa vlasnika.”

Vapaj za oslobađanje palestinskog naroda

Mike Keenan, student sa Univerziteta u Washingtonu, rekao je za Al Jazeeru: “Smatram da ovaj slogan ne znači ništa drugo osim zahtjeva za slobodu Palestinaca i uspostavljanja vlastite države, uporedo sa državom Izrael.”

Dok Jevreji spomenuti slogan smatraju antisemitskim i tumače ga kao poziv na ukidanje Izraela, mnogi palestinski aktivisti kažu da je to “poziv na mir i jednakost u suočavanju sa višedecenijskom izraelskom okupacijom miliona Palestinaca”. Oni ga tumače kao “ambiciozan poziv na slobodu, ljudska prava i mirnu koegzistenciju”.

Rasprava o značenju ovog slogana, također, je dobila novi i uzbudljiv zaokret nakon što je predstavnica palestinskog porijekla Rashida Tlaib, zastupnica u Predstavničkom domu iz okruga Michigan, objavila tvit na platformi X: “‘Od rijeke do mora’ je ambiciozni poziv na slobodu, ljudska prava i mirnu koegzistenciju, a ne smrt, uništenje ili mržnju. Moj rad i zagovaranje uvijek se fokusiraju na pravdu i dostojanstvo svih ljudi, bez obzira na vjeru ili rasu.”

Tvit Rashide Tlaib postao je meta izraelskih članova Predstavničkog doma. Svi republikanski predstavnici i čvrst blok demokrata udružili su se protiv zastupnice Tlaib, zbog njenog prihvatanja i odbrane slogana, koji su opisali neprihvatljivim.

Rezolucija zbog zastupnice

Ljutnja zbog ovog slogana eskalirala je usvajanjem rezolucije od strane Predstavničkog doma, kojom se opominje zastupnica Tlaib zbog njene odbrane slogana. Zvanični ukor glasio je da je slogan “široko prepoznat kao poziv na genocid i nasilje kako bi se uništila država Izrael”.

Bijela kuća je intervenisala i odbacila izjave demokratski izabrane predstavnice Tlaib, a glasnogovornica Bijele kuće, Robin Patterson, je rekla: “Slogan ‘od rijeke do mora’ izaziva podjele, a mnogi ga smatraju štetnim i antisemitskim, te je jasno da to kategorički odbacujemo.”

Tlaib je u Predstavničkom domu odgovorila da je to samo poziv na prekid vatre: “Palestinci samo žele živjeti svoje živote slobodno i dostojanstveno, kao i svi mi.”