Unija bez kompromisa i sa eurom

Piše: Adnan Mahmutović

Evropska unija prvi put u svojoj historiji nije uspjela da postigne kompromisno rješenje koje bi zadovoljilo sve članice. Sastanak Evropskog vijeća, institucije koju čine šefovi država/vlada zemalja članica, privukao je ogromnu pažnju medija, ali i do sada poprilično nezaintresovanih građana Unije. Dugo najavljivana propast eura i Evropske unije jednostavno je uzburkala strasti javnosti.

Bez obzira na različite argumentacije, već sada vidimo da je priča o raspadu imala i svoju političku dimenziju. Strateški dvojac “Merkozy” sedmicu dana ranije usaglasio je rješenje za izlazak iz krize. Preostalo je samo napraviti ambijent pogodan za pridobijanje ostalih članica. Stoga izjave Sarkozya, dan prije samita, o tome da je situacija krajnje ozbiljna možemo shvatiti i kao svojevrsan politički pritisak koji je imao za cilj da “smekša” poprilično decidnog britanskog premijera. No, očigledno nije uspio. Britanski premijer nije dobio ono što je tražio, još jedan “opting out” za Veliku Britaniju unutar buduće “fiskalne unije” te je odbio mogućnost da potpiše planiranu reviziju Lisabonskog ugovora.

Već sada vidimo da je priča o raspadu imala i svoju političku dimenziju.

Sastanci Evropskog vijeća imaju neformalan karakter i odvijaju se u opuštenoj atmosferi. Na tim sastancima šefovi država/vlada zemalja članica međusobno komuniciraju obraćajući se jedni drugima ličnim imenima. Bez obzira što su vremenom  sastanci  postali više struktruirani, odnosno što je sa stupanjem na snagu Lisabonskog ugovora Evropsko vijeće dobilo status institucije Evropske unije, pomenuta “intimnost”je ostala sastavni dio njihovog verbalnog ophođenja.

Prijateljstva i novac

Upravo ovakav karakter predstavlja značajan uvjet uspješnosti uzajamnog razumjevanja, ali i rada Evropskog vijeća kao najviše političke institucije Unije. Međutim, kada se radi o novcu, izgleda da džentlmenska prijateljstva postaju manje bitna. Naročito je to primjećeno u na relaciji Cameron – “Merkozy”.

Dakle, nepisano pravilo “kompromis u posljednji čas” ovaj put je izostao. Zanimaju nas razlozi i posljedice. Dva su razloga. Prvo, širenje virusa dužničke krize prijetilo je da poprimi epidemiološke razmjere unutar eurozone. To znači da vremena za gubljenje nije bilo, trebalo je osigurati dovoljan broj cjepiva. Drugo, ovo je bila prilika da se ubaci u drugu brzinu i marginalizira uticaj onih koji usporavaju političku integraciju Unije – koja, mora se priznati, predugo traje.

Nepisano pravilo ‘kompromis u posljednji čas’ ovaj put je izostao. 

Što se tiče posljedica, dugoročno gledano Unija će izaći iz krize. Nije joj to prvi put. Prisjetimo se 1973. godine:  tadašnja Evropska ekonomska zajednica, koja nije imala euro, nakon impresivnog ekonomskog rasta, zapala je u krizu. Nezaposlenost, inflacija i kriza klasičnih industrijskih sektora karakterisale su ekonomsku sliku tadašnje EEZ tokom druge polovine 70-ih i početkom 80-ih godina. Ipak, integracijski procesi su se nastavili.

Ipak ‘fiskalna unija’?

Dakle, tadašnja kriza nije pojela budućnost evropske ideje, koja je nakon toga još više ojačala. Slično je i sada: evropska ideja je ponovo kroz jednu krizu ojačala, jer rezultat ovog Samita nije “manje Evrope” – već – “više Evrope”. Iako je Merkelova jasno izjavila da se radi o “fiskalnoj uniji”, između redova se može pročitati da je načinjen jedan korak ka netipičnoj formi Evropske unije sa federalnim uređenjem. Šefovi 26 država/vlada zemalja članica 9. decembra su pristali na novi transfer nadležnosti, odnosno nacionalnog suvereniteta na supranacionalni nivo.

Države članice ubuduće neće moći suvereno da kontrolišu svoje budžete. One države članice koje ne budu poštovale uvjete finansijske discipline biće sankcionisane. Da bi se postigla veća efikasnost kod odlučivanja, odnosno spriječila mogućnost da jedna država blokira cijelu eurozonu, predviđeno je da kvalifikovana većina zamjeni dosadašnju jednoglasnost. Ovo se najviše odnosi na Evropski stabilizacijski fond.

Države članice ubuduće neće moći suvereno da kontrolišu svoje budžete.

Nakon samita ostalo jedno pitanje neriješeno: Koje tijelo će vršiti nadzor na provođenjem finansijske discipline? Moguće je da to bude Evropska komisija, koja trenutno funkcionira birokratski, na temlju dostavljenih izvještaja i bez mogućnosti efikasne provjere. Više ovlasti Komisije u tom smislu svakako bi preduprijedilo mogućnost eventualnog “šminkanja” službenih izvještaja, što se pokazalo u slučaju Grčka.

Ona je i onako ostrvska

Međutim, britanski veto povlači jedno formalno pitanje: Kako izvršiti reviziju Ugovora bez Velike Britanije? Naime, član 48. Ugovora o EU predviđa mogućnost redovnog i pojednostavljenog postupka revizije Ugovora. Redovnim postupkom se mogu smanjivati i povećavati nadležnosti Unije, što nije slučaj sa pojednostavljenim postupkom kojim se nadležnosti Unije ne proširuju, nego se ovaj postupak odnosi na reviziju svih, ili dijela odredaba iz “III Dijela” Ugovora o funkcioniranju Evropske unije.

Dakle, ovdje bi se primijenio redovni postupak, ali on zahtijeva konsenzus svih 27 država članica – sa britanskim vetom to nije izvodljivo. Alternativa bi mogla da bude donošenje potpuno novog ugovora, jednoglasno usvojenog od strane 26 država članica, koji bi vjerovatno u nekom kasnijem periodu mogao biti pridodat Ugovoru iz Lisabona.

Kako izvršiti reviziju Ugovora bez Velike Britanije?

Sa druge strane, kakve posljedice očekuju Veliku Britaniju? U ovom trenutku Velika Britanija je prezentirala ono što je svojevremeno De Gaule stalno isticao “ona je i onako ostrvska”. Naime, Velika Britanija je, kroz većinu prethodnih Ugovora, tražeći za sebe “opting out” klauzulu, zapravo isticala da ona ima i neke posebne interese drugačije od interesa većine država članica EU.

Samo BiH tapka u mjestu

No, ovaj put ti interesi nisu bili prihvatljivi “Merkozyu”. Da li će i dalje ostati “ostrvska”, zavisiće, između ostalog, i od uspjeha  žestoke kampanje Milibandove opozicije, ali historija je zapisala  – ona je odustala kada je jedinstvo bilo najpotrebnije. No, bez obzira na to, teško je prognozirati da će ona povući “withdrawal” klauzulu predviđenu članom 50. Ugovora o EU izaći iz Unije.

Hrvatska zaslužuje sve čestitke i ona je pravi primjer za druge zemlje u regionu.

Samit u Briselu je donio jednu veoma važnu vijest za region Zapadnog Balkana. Hrvatska je potpisala Sporazum o pristupanju Evropskoj uniji. Hrvatska zaslužuje sve čestitke i ona je pravi primjer za druge zemlje u regionu. Srbija, nažalost, nije dobila status kandidata, ali nije ni odbijena, odluka je očekivano prolongirana za februar-mart 2012. godine, kada će, nadamo se, odgovor Brisela biti pozitivan. Crna Gora je status kandidata dobila još krajem prošle godine. Makedonija pokušava da odmrzne problem sa Grčkom oko imena da bi dobila početak pregovora.

Sve zemlje u regionu bi da se integrišu i ipak nekako se kreću prema Evropskoj uniji, samo Bosna i Hercegovina i dalje tapka u mjestu. Pitam se – do kada?

Stavovi izraženi u ovom članku su autorovi i nužno ne predstavljaju uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera