Problem strane pomoći palestinskoj vlasti
Piše: Mohsen Saleh
Ako palestinskog kreatora odluka vodi stvarna želja za oslobođenjem i nezavisnošću, onda se treba pažljivo zaustaviti pred problemom oslanjanja na druge u finansijskom pogledu za postizanje uspjeha nacionalnog programa i izgradnje institucija.
Budući da se palestinsko djelovanje neće odvijati na nekoj drugoj planeti, nego na Zemlji, onda je neophodno da imaju svoju zemlju koja je pod njihovom kontrolom. U protivnom će biti podložni pritiscima i ucjenama, kao i „poštivanju pravila gostoprimstva“, ukoliko budu djelovali u zemljama izvan Palestine. Što se tiče teritorija pod okupacijom, neminovno će biti izloženi svim procedurama i uvjetima nametnutim s njihove strane. Ako pak odluče plivati protiv trenutne međunarodne i regionalne struje – kao što je slučaj u Pojasu Gaze – onda ih čeka opsada, razaranje i ratovi.
U svakom slučaju, suprotstavljanje globalnom cionističkom projektu zahtjeva uspostavljanje koalicija i relacija, kao i rad na tome da se obezbijedi okruženje podrške sa dozom opreznosti od padanja u zamku suparnika i neprijatelja, koji veoma često koristi politički novac kao sredstvo za potčinjavanje, ali i za promjenu, deformaciju i onesposobljavanje pravca kretanja. Ukoliko važi pravilo da onaj ko ne posjeduje svoju hranu i ne odlučuje, onda oni koji izvore svojih primanja, ili bar jedan dio njih, posuđuju od sila i strana koje se ne slažu sa njihovim nacionalnim planovima, bacaju u vjetar svoje planove, projekte i snove.
Još od samog početka palestinska vlast se našla u takvom ambijentu koji joj nije omogućio da se osovi na svoje noge, bez obzira leži li uzrok za to u nastavku okupacije, prirodi dogovora o mirnom rješenju ili mladoj vladi. Stoga pomoć i sredstva izvana postaju dva glavna izvora finansiranja vlade.
Međutim, taj kapital uglavnom dolazi iz zapadnih zemalja i u bliskoj je vezi sa „Izraelom“, koji ima posebno viđenje u pogledu daljeg toka rješenja i svojih beneficija. Ovo je, također, ispolitiziran novac, usko vezan za planove država koje ga izdvajaju – na čijem čelu se nalazi SAD kao glavni saveznik Izraela. Pomoću ovog novca vrši se pritisak na palestinsku vladu da se obaveže na nastavak mirovnih pregovora i uslove postavljene od Kvarteta za Bliski istok, što postaje jedna od prepreka za palestinsko nacionalno jedinstvo. Također, jedan dio ovog novca koristi se i za ispunjenje palestinskih sigurnosnih obaveza spram izraelske okupacije.
„Novac pretežno dolazi iz zapadnih zemalja i u bliskoj je vezi sa „Izraelom“, koji ima posebno viđenje u pogledu daljeg toka rješenja i svojih beneficija, i to je ispolitiziran novac, usko vezan za planove ovih država – na čijem čelu se nalazi SAD kao glavni saveznik Izraela.“
Obim pojave
Prema studiji koju su proveli Nasr Abdul Karim i Basim Makhoul koju je izdao Palestinski institut za ekonomska i politička istraživanja (MAS) 2005. godine, čiji se podaci baziraju na informacijama ministarstva za planiranje i ministarstva finansija, palestinske vlasti su, zapravo, primile donacije i pomoć u vrijednosti od tri milijarde i 495 miliona dolara u periodu od 1994. do 2000. godine. Odnosno, godišnji prosjek za taj period iznosio je 499 miliona dolara.
Ako prihodi vlade – bez inostrane pomoći – tokom 1995. godine, na primjer, nisu prelazili 226 miliona dolara, dok su 1996. iznosili oko 300 miliona ili 327 miliona tokom 1997. godine, jasno nam je da je inostrana pomoć ponekad bila veća od ostalih prihoda vlade.
Prema statistikama Palestinske monetarne uprave u periodu 2000-2013. godine, ukupan iznos donacija i pomoći vladi dosegao je cifru od 13 milijardi i 931 milion dolara. Ukoliko se saberu svi prihodi (prihodi od lokalnih poreza i kompenzacija sa inostranim prihodima) za period 2000-2013. u iznosu od 33 milijarde i 583 miliona dolara, onda će procenat prihoda od donacija i pomoći, pored ostalih prihoda, iznositi 41,5 posto, što predstavlja prosječan godišnji iznos od 995 miliona dolara.
Što se tiče prihoda od kompenzacija – odnosno novaca koji izraelski okupator prikuplja u korist vlade – oni iznose 37,6 posto, uz ostale prihode, što godišnje predstavlja iznos od 903 miliona dolara. To ukratko znači da je 79 posto ukupnih vladinih prihoda u periodu između 2000-2013. zavisilo ili bilo vezano za izraelske neprijatelje ili donatorske zemlje.
Zapadna dominacija
Prema podacima koje su prikupili Nasr Abdul Karim i Basim Makhoul na osnovu izvještaja koje su izdali ministarstvo za planiranje i ministarstvo finansija, Sjedinjene Američke Države, Evropska unija i evropske države pružile su najveći dio pomoći i donacija u periodu 1994-2003. godine, ukupno četiri milijarde i 283 miliona dolara, ili predstavljeno u procentima 65,4 posto, dok su arapske države zajedno izdvojile iznos od milijardu i 203 miliona dolara, ili 18,4 posto, dok je Japan dao 482 miliona dolara, odnosno 7,4 posto. Međunarodne institucija izdvojile su 435 miliona dolara, odnosno 6,6 posto, dok se SAD kao pojedinačna zemlja nalazi na samom vrhu donatorskih zemalja sa ukupnim iznosom od milijardu i 28 miliona dolara, ili izraženo u procentima 15,7 posto.
Evropska unija je u periodu 2007-2013. – preko palestinsko-evropskog mehanizma – zajedno sa Sjedinjenim Američkim Državama nastavila svoju ključnu i vitalnu ulogu podržavanja vladinog budžeta. Palestinko-evropski mehanizam pružio je pomoć u iznosu od dvije milijarde i 702 miliona dolara, odnosno 33,3 posto ukupne međunarodne podrške (što je gotovo jednako ukupnoj arapskoj podršci), dok su Sjedinjene Američke Države u istom periodu pružile podršku budžetu u iznosu od milijardu i 204 miliona dolara, ili 14,8 posto od ukupne međunarodne podrške.
Sjedinjene Američke Države su tokom 2012. i 2013. godine smanjile svoju pomoć vladinom budžetu na 51.7 miliona dolara, da bi je u potpunosti zaustavili zbog obustave pregovora o mirnom rješenju, nakon čega u 2013. godini dolazi do naglog povećanja njihove podrške u iznosu od 349 miliona dolara uz ponovno pokretanje mirovnog procesa u ljeto te godine. Svjetska banka pružila je pomoć u iznosu od milijardu i 374 miliona dolara, što predstavlja 16,9 posto od ukupne međunarodne podrške.
To znači da podrška Zapada i institucija – koje kontrolira Svjetska banka – igraju ključnu ulogu u pružanju inostrane podrške koja pristiže vlastima u Ramallahu.
„Treba napomenuti da se arapska pomoć udvostručila za vrijeme eskalacije Druge Intifade, s ciljem pružanja pomoći vladi i palestinskom narodu u njihovoj postojanosti. Stoga se u periodu od 2001. do 2003. godine pomoć radikalno povećava na iznos od 903 miliona dolara, odnosno 29,5 posto od cjelokupne podrške.“
Arapska podrška
Jasno je da je učešće arapskih zemalja bilo minimalno u periodu koji je prethodio Drugoj Intifadi, u periodu između 1994-2000. godine, kada je pružena pomoć u iznosu od tri stotine miliona dolara od tri milijarde i 495 miliona dolara donirane pomoći, tj. samo 8,6 posto od ukupne podrške, što ukazuje na marginalnu ulogu arapskih zemalja u uspostavljanju vlade i pokretanju ekonomije tokom njenih prvih godina.
Treba napomenuti da se arapska pomoć udvostručila za vrijeme eskalacije Druge Intifade, s ciljem pružanja pomoći vladi i palestinskom narodu u njihovoj postojanosti. Stoga se u periodu od 2001. do 2003. godine pomoć radikalno povećava na iznos od 903 miliona dolara, odnosno 29,5 posto od cjelokupne podrške.
Statistike pokazuju da su arapske države pomogle vladin budžet u Ramallahu s iznosom od dvije milijarde i 529 miliona dolara između 2007-2013. godine, što na godišnjem nivou u prosjeku predstavlja 361 milion dolara ili 31,1 posto međunarodne pomoći pristigle u vladin budžet. Što se tiče ostalih država i donatora, tokom istog ovog perioda izdvojena je pomoć u iznosu od pet milijardi i 593 miliona dolara, što u prosjeku predstavlja 799 miliona dolara godišnje, ili izraženo u procentima 68,9 posto od ukupne pomoći.
U periodu od 2007. do 2013. godine, Saudijska Arabija zauzimala je prvo mjesto među arapskim državama koje su finansirale vladin budžet u Ramallahu sa iznosom od milijardu i 293 miliona dolara, odnosno oko 51,1 posto ukupne arapske podrške ili oko 15,9 posto međunarodne podrške. Ujedinjeni Arapski Emirati zauzimali su drugu poziciju sa iznosom od 637 miliona dolara, ili oko 25,2 posto ukupne arapske podrške, dok se Alžir nalazio na trećem mjestu sa oko 10,8 posto od ukupne arapske podrške, nakon čega slijedi Katar sa oko 6,3 posto.
To znači da su četiri arapske države zajednički pokrile 93,4 posto arapske pomoći koja je izdvojena s ciljem pružanja podrške budžetu vlade u Ramallahu, dok su države Irak, Kuvajt, Egipat i Oman učestvovale u finansiranju preostalih 6,6 posto, uz napomenu da su samo Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati pokrili više od tri četvrtine ukupne pomoći, što naglašava ulogu „umjerene“ arapske linije u pružanju podrške vladi u Ramallahu za dalji tok mirovnog rješenja.
Politički kapital
Pobjeda Hamasa na izborima 2006. godine predstavljala je jasan pokazatelj problema političkog kapitala kojeg donatori izdvajaju za palestinsku vladu. Iznenada smo se našli pred dvije situacije „sinom princeze“ i „sinom robinje“. Direktna finansijska podrška koja je stizala vladi je obustavljena, kao i transfer sredstava kompenzacije prikupljenih od strane „Izraela“. Vlada koja je osvojila povjerenje zakonodavnog Vijeća suočila se sa otvorenim pokušajima osujećenja, svrgavanja i blokade, samo zato što nije odgovarala standardima koje su postavili Zapad i Izrael za napredak mirovnog rješenja.
Da bi se zaobišla vlada Ismaila Haniyeha, Evropska unija 2006. godine pokušava pronaći alternativni mehanizam za dostavljanje donacija i pomoći na direktan način, bez da se prolazi preko kanala Palestinske nacionalne samouprave na čijem se čelu nalazio Hamas. Kako bi to i postigli, osnivaju tkz. Privremeni međunarodni mehanizam ili Palestinsko evropski mehanizam (PEGASE).
Zbog toga što Zapadni svijet – preciznije rečeno SAD – kontrolira sistem novčanih doznaka i zbog toga što se većina ovih zemalja odlučila na nametanje blokade vladi Ismaila Haniyeha, svi ostali transferi novca prelazili su preko palestinskih predsjedničkih institucija, ili preko kanala koji se ne suprotstavljaju zapadnom, američkom embargu ili ga izbjegavaju.
Nakon što je kontrolu nad palestinskom vladom na Zapadnoj obali preuzeo Fatah, dok je Hamas preuzeo Pojas Gaze sredinom 2007. godine, snage koje su podržavale mirno rješenje usmjerile su svoju podršku ka vladi koju je imenovalo rukovodstvo Fataha na Zapadnoj obali, te su nastavili sa blokadom vlade koja je funkcionirala pod vodstvom Hamasa u Pojasu Gaze.
„Palestinski kreatori odluka griješe ako misle da će se jednoga dana ostvariti nacionalno jedinstvo i izgradnja kompletnog predstavničkog tijela, kao i uspostava efikasnih institucija, te oslobađanje teritorija i svetinja, i izgradnja produktivne ekonomije, dok će, u isto vrijeme, uživati u prilivu donacija i pomoći pristigle iz Amerike i Zapadnog svijeta.“
Nakon mirovne konferencije u Anapolisu održane 27.11.2007. godine, održana je i druga konferencija u Parizu „donatorska konferencija za uspostavljanje države Palestine“ 17.12.2007. godine, uz učešće 87 zemalja i međunarodnih tijela, na kojoj su donatorske države i tijela dale obećanje da će pružiti pomoć vladi Salama Fayyada u Ramallahu u iznosu od 7.4 milijarde dolara u periodu od tri godine.
Donatorska konferencija bila jasan primjer uloge „političkog kapitala“ u pružanju podrške jednoj palestinskoj strani na račun druge strane, i podrške palestinskom putu na račun drugog puta, kao i podrške „legitimitetu“ predsjednika Palestinske samouprave na račun „legitimiteta“ zakonodavnog vijeća vlasti. Ista stvar dogodila se i u vezi sa aktiviranjem predsjedničke uloge i vlade koju imenuju predsjednik, i opstruiranju uloge zakonodavne vlasti i vlade koja bi iz nje proizašla.
Prizor „političkog kapitala“ još jednom jasno govori o sebi nakon što je formirana Vlada nacionalnog jedinstva početkom mjeseca juna 2014. godine. Tada je ova Vlada odbila isplatiti plate radnicima u Pojasu Gaze angažiranim od privremene vlade na čelu sa Ismailom Haniyehom, iako su na svojim leđima nosili teret vođenja i zaštite Pojasa Gaze sedam godina. Kao argument za to ponašanje naveli su da vlada u Ramallhu, koja je pod kontrolom Fataha, nije zaposlila te ljude, ili uz izgovor da će donatori i oni koji pružaju pomoć, kao i Izrael, uputiti prigovore zbog toga.
U isto vrijeme, ova vlada nastavlja isplaćivati plate desetinama hiljada zaposlenika koji su prekinuli radni odnos još u ljeto 2007. godine, a ostali su lojalni vlasti u Ramallahu.
Politički novac, koji nije bezazlen, pronašao je, također, svoj put do civilnih institucija palestinskog društva, kroz pokušaj da se pokvari obrazovani sloj društva kako bi ponovo poredali svoje prioritete i interesovanja shodno potrebama finansijera i donatora. Za ovu klasu društva obezbijedili bi se veliki iznosi za podizanje njihovog životnog standarda, kako bi odahnuli od revolucija i stavili na marginu sve one koji pozivaju na iste. Na taj način bi se jačala i promovirala situacija koja odgovara zahtjevima „blagostanja pod okupacijom“ ili daljeg mirnog rješenja.
„Palestinski kreatori odluka griješe ako misle da će jednoga dana doći do uspostavljanja nacionalnog jedinstva i osnivanja kompletnog predstavničkog tijela, te da će se formirati efikasne institucije, osloboditi teritorije i svetinje, i izgraditi produktivna ekonomija, dok će u isto vrijeme i dalje uživati u prilivu donacija i pomoći koja pristiže iz Amerike i Zapadnog svijeta.“
Prema tome, osnovni faktor za donošenje nezavisne palestinske odluke u osnovi je vezan za odricanje od ovakve vrste pomoći, te pronalasku alternativnih sredstava podrške i opstanka kojim bi se jačala snaga i imunitet, i davao podsticaj za djelovanje u zdravoj borbenoj atmosferi, a ne uz prisilu plaćanja cijene na račun svojih prava, ponosa i dostojanstva, kao i projekta o oslobođenju i nezavisnosti.
Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
Izvor: Al Jazeera