Islamski utjecaj u američkoj prijestolnici: Je li arhitektura zaista oličenje kulture jedne države?

Većina ljudi posmatra američke nebodere kao simbole američke moći, kulture i historije. No, može li se američka civilizacija svesti na ove visoke zgrade koje su nastale u dvadesetom vijeku?

U tekstu koji je objavila britanska web-stranica Middle East Eye, istraživačica Diana Darke, stručnjakinja za bliskoistočnu kulturu, kaže da je svjetska pažnja prošle godine bila usmjerena na Sjedinjene Američke Države (SAD) u završnoj fazi uzbudljive predsjedničke utrke. No vrijeme je da se istraže kulturni simboli koji se kriju iza najpoznatijih građevina u zemlji i jesu li ti simboli zaista oličenje nacije i njenog identiteta.

Diana Darke, autorica knjige Moj dom u Damasku i istraživačica sirijskog naslijeđa, smatra da zgrada Bijele kuće i kupola Capitola u Washingtonu, koji spadaju među najvažnije simbole arhitekture u SAD-u, kriju mnoge činjenice o historiji zemlje. ”Kome je poznato, naprimjer, da su Bijelu kuću izgradili slobodni i porobljeni afroamerički radnici? Ili da je kupola Capitola inspirirana stilom islamskih dvostrukih kupola?”.

Kultura ranih kolonista

Prema riječima autorice, prvi evropski kolonizatori koji su stigli na američki kontinent uglavnom su ignorirali kulturu domorodačkog naroda. Šta više, Kristofer Kolumbo je stigao iz Španije pun katoličkog žara u jeku rekonkviste, tražeći još ”Maura” i počinivši masakre nad tamošnjim stanovništvom. O tome i danas svjedoči grad Matamoros (na španskom “ubica Maura”) u sjeveroistočnom Meksiku.

Ipak, ironično je, smatra Darke, da su Španci sa sobom donijeli mnoge arhitektonske stilove koje su preuzeli od muslimana koji su stoljećima kontrolirali dijelove Iberijskog poluotoka.

Kada su kršćanski kraljevi, poput Alfonsa XI i Pedra od Kastilje, izgradili svoje palate u Španiji, odabrali su stil ”mudejar” i unajmili muslimanske majstore. Taj islamski utjecaj se prenosio preko španskih katoličkih misija u Kaliforniju i druge države, kaže britanska istraživačica.

Diana Darke dodaje da su francuski i britanski kolonisti također donijeli svoje stilove u Sjedinjene Američke Države. Francuska vlada je poslala iskusne arhitekte i inženjere u New Orleans, dok su Englezi koristili iste arhitektonske stilove koje su koristili u svojoj zemlji.

Predsjednici George Washington i Thomas Jefferson također su posvetili veliku pažnju isticanju američkog identiteta kroz arhitekturu, te su radili na dizajnu Washingtona, DC, prema starogrčkim idealima proporcija, smatrajući ih prikladnim za isticanje karakteristika demokratije u nastajanju.

Ipak, britanska istraživačica naglašava da je islamski utjecaj vrlo jasan u američkoj prijestolnici, jer je kupola Capitola inspirirana modelom dvostruke kupole koji su izmislili Seldžuci, a potom razvili Turci Osmanlije. Istu tehniku je primijenio i britanski arhitekta Christopher Wren u izgradnji kupole londonske katedrale Svetog Pavla u Londonu.

Moderna gotika

Istraživačica Darke dodaje da su Englezi i Francuzi prenijeli u Ameriku i karakteristike gotičke arhitekture, popularnog srednjovjekovnog stila koji je uživao u preporodu u Evropi.

Britanski arhitekta Christopher Wren (1632-1723) vjerovao je da se gotička arhitektura, zbog “raskošnosti djela”, “pretjerane smjelosti u dosezanju visina” i “delikatnosti, luksuza i ekstravagancije njenih ukrasa”, može “pripisati samo Maurima, odnosno Arapima ili Saracenima.” (Evropski srednjovjekovni naziv za muslimane).

Ovakav stav, smatra britanska istraživačica, podržava i to da se gotička arhitektura prvi put pojavila u Evropi u 12. vijeku, ubrzo nakon što su se normansko-francuski vitezovi počeli vraćati iz Jerusalema i završetka njihovog Prvog krstaškog rata.

Darke ističe da su karakteristike gotičke arhitekture jasne i evidentne na univerzitetima, fakultetima i školama u SAD-u više nego u bilo kojoj drugoj zemlji na svijetu, a to je posebno vidljivo na Univerzitetima u Oxfordu i Cambridgeu.

Ove arhitektonske karakteristike su evidentne, prema njenim riječima, i na katedrali Svetog Jovana Božanskog u predgrađu Manhattana u New Yorku, koja je inspirirana orijentalnom i vizantijskom arhitekturom koje su spojene u jedan stil.

Zajednička vizija za budućnost

U vremenima kuge i pošasti, evropske srednjovjekovne gotičke katedrale korištene su za liječenje bolesnika. Tokom trenutne pandemije, neki su predložili da se Katedrala Svetog Jovana pretvori u terensku bolnicu za pacijente koji su bolovali od COVID-a 19.

Čak su i tu ideju krstaši preuzeli po povratku iz ”saracenskog” svijeta, kako kaže autorica, gdje su džamije blisko sarađivale s bolnicama za hronične bolesti, ustanovama za oboljele od gube i drugih bolesti. Takva tradicija je odražavala islamska načela koja podstiču na saradnju i solidarnost među članovima društva.

Prema autorici, ovi arhitektonski spomenici odražavaju multikulturalne korijene Sjedinjenih Američkih Država, koji su mješavina vizantijske, islamske i evropske civilizacije, suprotno onome što promoviraju pojedini koji žele sažeti obrise američke civilizacije na nebodere, neoklasičnu fasadu Bijele kuće ili impozantnu kupolu Kapitola.

Darke na kraju zaključuje da međusobno preplitanje i interakcija kultura, uključujući religiozne kulture, otkriva sve vrste neistina i pokušaja skrivanja historijskih činjenica. Dodaje da je najveći izazov usmjeriti kurs ka zajedničkoj i humanoj viziji budućnosti, u čemu arhitektura igra važnu ulogu.