Naziv mu je Anthropoceano. Na njemu je naslikana plastična boca u kojoj se nalazi naftna platforma oko koje plivaju različite vrste morskih organizama. Ovaj mural koji poziva na razmišljanje o iskorišćavanju prirodnih resursa i ugrožavanju ekosistema mora, nacrtao je street art umetnik Federico Massa, poznatiji kao Iena Cruz, 2019. godine, na fasadi jedne petospratnice u centru Milana.
Ime murala, kako objašnjava ovaj umetnik, potiče od reči Antropocen, što je naziv za novo geološko doba u kome su ljudi svojim delovanjem izmenili planetu.
Fascinantno umetničko delo, međutim, nije nastalo samo iz razloga buđenje ekološke svesti kod stanovnika dela grada u kojem je mural naslikan, već i radi čistijeg vazduha, donekle očišćenog od smoga. Zapravo, reč je o muralu na kojem je umetnik koristio inovativnu tehniku “Airlite” koja se bazira na bojama koje zahvaljujući mineralima razgrađuju štetne čestice.
Murali protiv smoga
Svojim crtežom italijanski umetnik Cruz, koji živi i radi u Njujorku i do sada je naslikao na desetine ovakvih umetničkih dela, želeo je da pokaže ljudima da promena dolazi iz gradova i svakodnevnih aktivnosti. Osim što podiže ekološku svest, ovaj eko-mural efikasan je zbog apsorpcije smoga i drugih nečistih čestica u okolini.
U aprilu 2022. godine na jednom od zidova zgrade Politehničkog fakulteta u Milanu, Iena Cruz i još jedan street art umetnik, Nicola Canarecci, nacrtali su mural Protect the Earth (Zaštitimo Zemlju), delo koje prikazuje nestajanje korala sa morskoga dna, uzrokovano zagađenjem voda i globalnim zagrevanjem. Ovaj mural pokriva 54 metara kvadratnih fasade i još jedan je od nekolicine ovakvih crteža koji su poslednjih godina nastali u ovom italijanskom gradu. Dok je u Rimu nacrtan prvi i najveći eko-mural u Evropi, koji zamenjuje 30 drva u apsorpciji štetnih čestica.
Zove se Hunting Pollution (Uhvati zagađenje), nalazi se na fasadi zgrade smeštene na raskrsnici jedne od najprometnijih ulica i zauzima površinu od 1.000 kvadratnih metara. Na ovom crtežu oslikana je trobojna čaplja, koja obično živi u američkim priobaljima, a umetnik se nije slučajno odlučio baš za ovu životinju. Ova vrsta čaplje u riziku je od izumiranja kako zbog zagađenja okoline, tako i zbog globalnog zagrejavanja.
Ovaj mural, kao i mnogi drugi koji su se poslednjih godina našli na fasadama zgrada velikih gradova Italije, realizovan je na inicijativu nevladine organizacije Worldise koja se bavi očuvanjem morskog ekosistema. Od kada su pokrenuli ovu inicijativu, oslikano je ovakvih 29 crteža u Italiji, na različitim lokacijama u 10 različitih gradova. Njihov ukupan kapacitet apsorpcije smoga mogao bi da se uporedi sa nečistoćom koju bi apsorbovala šuma površine 600 kvadratnih metara.
Prema istraživanju Komiteta za kvalitet života i Univerziteta Parthenope iz Napulja, samo u tom gradu tokom 2021. godine je zbog smoga preminulo 667 osoba. Uzrok smrti je, zapravo, izloženost koncentracijama azot-dioksida koje su premašile bezbednosni prag preporučen od Svetske zdravstvene organizacije.
Kako funkcionišu murali protiv zagađenja
“Airlite” je inovativna mineralna tehnologija koja je, primenjena kao obična boja, prvi put iskorišćena za bojenje unutrašnjosti jednog tunela u Rimu. U to vreme, pre više od 10 godina, tunel poznatiji kao Umberto I bio je jedan od najzagađenijih u glavnom gradu Italije. I dan danas njegova unutrašnjost i dalje je bela, bez ikakvog održavanja. Istraživanja sa Univerziteta La Sapienza iz Rima, takođe su pokazala smanjenje zagađenja unutar tunela do 51 odsto.
“Airlite” deluje u prisustvu svetlosti pokrećući proces fotokatalize na površinama gde je primenjena. Kada se primeni na spoljnim površinama, ta boja reflektuje sunčevu svetlost, čime održava unutrašnje prostorije svežim i doprinosi smanjenju potrošnje energije i generisanju ugljenika odgovornog za efekat staklene bašte. Njegova efikasnost je u tome, što i nakon 10 godina apsorbuje čak do 90 odsto čestica smoga i drugih nečistih materija iz vazduha. Dakle, reč je o farbi koja ne zagađuje okolinu, već neutrališe zagađenje i smog i tako vraća vazduh u prvobitno stanje.
Od kada su postali popularni, eko-murali nastaju i u drugim evropskim gradovima, a jedan takav postoji i u Beogradu. Na zidu Osnovne škole “Drinka Pavlović” na Dorćolu, street art umetnica Jana Danilović naslikala je eko-mural sa temom afirmacije rodno senzitivnog jezika.
Ovaj mural deo je projekata “Converse City Forests”, koji je nastao pre tri godine kada je odabrano 13 različitih tačaka, zapravo gradova koji su izabrani prema stepenu zagađenja. Ovi gradovi danas su deo jedinstvene inicijative čiji je cilj bio da poveže umetnike, da udahne novi život zapuštenim delovima grada i da smanji stepen zagađenja vazduha.
Pored toga što se lakše diše, barem u blizini ovih umetničkih dela, zahvaljujući “City Forests” baštini ostaju važna dela ulične umetnosti u Varšavi, Solunu, Bangkoku, Johanesburgu, Sao Paolu i mnogim drugim gradovima.