Trumpove udarne pesnice na moru

Američki bombarderi dugog dometa ‘B-2 Spirit’ su za nešto više od 37 sati uspeli da izvrše misiju nad Iranom i vrate se u svoje baze u SAD. Ipak, ovakav napad je imao i logističku podršku sa mora, od američkih ‘udarnih grupa’ (eng. naval strike force) u regionu.

Ako su u okviru tih grupa i nosači aviona te nuklearne podmornice, onda one postaju ‘udarne grupe sa nosačem aviona’ (eng. carrier strike group), sposobne za vršenje operacija pod vodom, na vodi, u vazduhu i na kopnu.

Duga istorija mornaričke superiornosti

SAD je još od vremena Hladnog rata vodeća vojna sila na svetskim morima i okeanima. Štaviše, posmatrajući samo broj nosača aviona i pratećih plovila koje danas ima Američka mornarica (US Navy), oni zapravo čine više od polovine svih nosača aviona u svetu. Američka mornarica trenutno raspolaže sa 11 nosača aviona, te devet nosača helikoptera i kombinovanih fregata. Američke snage su i na prvom mestu prema broju podmornica (nuklearnih, dizel i električnih),  iako je u ovom pogledu svetska trka nešto izjednačenija – SAD raspolaže sa gotovo 70 podmornica, Ruska Federacija sa oko 63, Kina sa 61, Južna Koreja sa 22 i Velika Britanija sa devet. Treba reći i da je trenutno u kineskim brodogradilištima pet do sedam podmornica nove generacije klase ‘Zhou’, koje imaju i mogućnosti ‘nečujne’ plovidbe. Takođe, Kina već neko vreme iz luke ‘Huludao’ testira prototip potpuno nove vrste podmornice po nazivom ‘Tip-041’, koja ima potpuno novu generaciju minijaturnog nuklearnog reaktora, kojeg je gotovo nemoguće detektovati dosadašnjim sistemima koje koriste SAD i članice NATO.

Sjedinjene Američke Države imaju dugu istoriju korišćenja plovila za prenos letelica. Prvi takvi brodovi su korišćeni još u vreme Građanskog rata sredinom devetnaestog veka, kada su sa njih puštani baloni za izviđanje. 1861. je porinuta i barža na parni pogon ‘USS George Washington Custis’ koja je mogla da nosi nekoliko ovakvih balona, i koja se smatra prvim ‘pravim’ pomorskim nosačem letelica u modernoj istoriji. Kasnije će ovakav tip broda biti sagrađen i u Velikoj Britaniji, Francuskoj, Nemačkoj, Carskoj Rusiji i Italiji, a njihova upotreba će se zadržati sve do Prvog svetskog rata. U novembru 1910. će sa američkog parobroda ‘USS Birmingham’ poleteti prvi avion dvokrilac, čime će Mornarica ući u doba nosača aviona. Prvi američki nosač aviona u današnjem smislu je bio ‘USS Langley’, porinut 1920, koji je mogao da nosi do deset aviona. Ipak, tehnologija još nije bila na neophodnom nivou, te su nesreće prilikom poletanja ili sletanja bile česte.

Ovo će se promeniti sa izgradnjom ‘USS Saratoga‘ 1935, koji je prvi put rešio brojne tehničke probleme te imao i veoma bitnu ulogu u pomorskim operacijama tokom Drugog svetskog rata. Zanimljivo je i da je ‘Saratoga’ bio i prvi brod potopljen nuklearnom eksplozijom, u eksperimentu ‘Operation Crossroads’ (‘Operacija Raskršće’) u julu 1946. Poučeni iskustvima iz drugog svetskog rata, i SAD i SSSR su tokom Hladnog rata veliki akcenat stavili na razvoj svojih pomorskih flota, kako nosača aviona, razarača i fregata, tako i podmornica. Glavna ideja je bila, ne samo demonstracija moći na svetskim morima i okeanima već i stvaranje sistema koji bi se neprimećeno približili teritoriji protivnika, te lansirali nuklearne balističke projektile.

Čvrsta ruka Pentagona i poruke iz Vašingtona

Poslednjih nekoliko decenija snimci pokreta američkih nosača aviona zajedno sa pratećim brodovima i podmornicama postali su neka vrsta ‘javne diplomatije’ Vašingtona – obično bi se to tumačilo kao poruka da je Bela kuća ozbiljna u svojim političkim nastojanjima. To se prvi put pokazalo tačnim u danima pred početak invazije na Irak u avgustu 1990, tokom koje je čak šest američkih nosača aviona bilo angažovano u Persijskom zalivu i na Mediteranu. ‘USS Theodore Roosvelt’, ‘USS Harry S. Truman’, ‘USS Constellation’, ‘USS Abraham Lincoln’, ‘USS Kitty Hawk’ i ‘USS Nimitz’ su tako ušli i u pomorsku i istoriju ratovanja i prvom ‘demonstracijom’ lansiranja navođenih raketa sa mora no kopno, sa velike udaljenosti. ‘USS Theodore Roosvelt’ je sličnu ulogu imao i tokom operacije ‘Allied Force’ (‘Sila Saveznika’) NATO saveza 1999. godine na području tadašnje SR Jugoslavije, kada je iz Jonskog uplovio u Jadransko more.

Sličan scenario se odvija i u trenutnom sukobu Izraela i Irana. ‘USS Nimitz’, ‘USS Carl Vinson’ i ‘USS Gerald R. Ford’ i njihove udarne grupe i grupe za podršku se nalaze u regionu Arapskog mora kako bi pružile logističku, vatrenu i obaveštajnu podršku američkim vazdušnim snagama. ‘USS Nimitz’ je deo veće grupe nazvane ‘CSG-11’ (CVN-68), uz krstarice ‘USS Lake Erie’ i ‘USS Princeton’. Ova grupa najčešće plovi zajedno sa grupom ‘CVN-70’ u kojoj je ‘USS Carl Vinson’, a zajedno su već izvodili zadatke i na Pacifiku, te u vodama oko Tajvana. ‘USS Nimitz’ je vodeći brod istoimene klase nosača aviona, a prvi put je ušao u plovidbu 1975. Pogone ga dva ‘A4W’ nuklearna reaktora sa četiri turbine i ukupnom snagom od 190 mega-vata električne energije i 140 hiljada pogonskih konjskih snaga. Ovakav pogonski sistem omogućava plovidbu brzinom od 58 km/h (31 čvor), što se smatra gornjom granicom kada je riječ o nosačima aviona. Takođe, budući da su ovi reaktori zatvorenog tipa, domet plovidbe ‘USS Nimitz’ je praktično neograničen, a gorivo u reaktoru je dovoljno za 25 godina neprekidne plovidbe. Ljudstvo broji oko 3400 mornara te oko 2000 pilota i aviomehaničara, koji opslužuju maksimalno 90 aviona i helikoptera na palubi i ispod nje.

Nakon nadogradnji 2003. i 2005. godine ‘Nimitz’ ima i sistem za elektronsko ometanje ‘AN/SLQ-32’ te ‘AN/SPS-49’ radar velikog dometa. Nosač aviona se, osim aviona i njihovog naoružanja, može i samostalno braniti raketama ‘Sea Sparrow’, ‘RIM-116’, te ‘Phalanx Sea’ protivbrodskim mitraljezima. ‘USS Carl Vinson’ je porinut 1982. i, takođe, spada u ‘Nimitz’ klasu nosača aviona. Za razliku od svog ‘starijeg brata’, on ima i ‘SLQ-25’ sistem mamaca za odbranu od podmornica i krstarica. Sa tog broda su izvršeni i prvi napadi početkom oktobra 2001. u operaciji ‘Trajna Sloboda’ (Enduring Freedom) u invaziji na Avganistan nakon terorističkih napada 11. septembra. Brod će biti ključan za ovu operaciju, kada je za 72 dana sa njega izvršeno više od 4000 borbenih misija. Zanimljivo je i da je sa palube ovog broda 4. maja 2011. u moru sahranjen Osama bin Laden, vođa ‘Al-Kaide’, koji je dva dana pre toga ubijen u akciji ‘Neptunovo koplje’ u Pakistanu. Taj potez i danas izaziva brojne kontroverze, a Pentagon se na taj čin odlučio ‘da bi se izbeglo da Bin Ladenov grob postane mesto hodačašća za ekstremiste iz celog sveta’.