Šta žele Druzi u Siriji

Napori sirijske uprave da ujedini zemlju suočavaju se sa značajnim izazovima, a najvažniji je prisutnost brojnih etničkih i vjerskih zajednica koje su značajno ojačale tokom dugogodišnjeg rata i raspada državnih institucija, koje je režim svrgnutog predsjednika Bashara al-Assada čvrsto vezao uz sebe. Istovremeno, Izrael otvoreno nastoji rasparčati zemlju, koristeći zaštitu manjina kao izgovora za intervenciju.

Posljednjih dana su na sirijskoj sceni u prvi plan dospjele napetosti vezane za zajednicu Druza, koja, prema procjenama, čini otprilike dva do tri posto ukupnog stanovništva Sirije. Do napetosti je došlo nakon sukoba u Ashrafiyat Sahnayi, na periferiji Damaska, između druzijskih frakcija i plemenskih i beduinskih grupa. Zatim je uslijedila intervencija sirijskih snaga sigurnosti kako bi se uspostavila kontrola nad tim područjem. Napetosti su se proširile i na okolna područja okruga As-Suwayda, koja je većinski naseljena Druzima.

Jasno je da posljednja dešavanja nisu bila spontani razvoj događaja, nego rezultat višemjesečnog nakupljanja nezadovoljstva popraćenog učestalim kritikama koje su pojedini istaknuti pripadnici druzijske zajednice upućivali novoj Sirijskoj vladi. Među njima je i duhovni vođa Hikmat al-Hijri, koji je u više navrata izrazio protivljenje vladinim potezima, prije svega ustavnoj deklaraciji. Kasnije je zatražio i međunarodnu zaštitu.

Druzi tokom sirijske revolucije

Druzi nisu zastupali jedinstven stav tokom sirijske revolucije, budući da je druzijska zajednica imala različite poglede na Assadov režim. Iako je zajednički faktor među većinom vjerskih autoriteta, uglednika i vođa frakcija bio fokus na interese zajednice, to nije spriječilo izbijanje određenih unutrašnjih napetosti zbog mnoštva lokalnih frakcija i neslaganja među plemenskim i vjerskim autoritetima.

Većina pripadnika zajednice Druza, koja živi u As-Suwaydi, odlučila se distancirati od vojnog sukoba između Assadovog režima i opozicijskih frakcija. Uglavnom su odbijali pozive na obavezno služenje vojnog roka u vojsci bivšeg režima. Ovakav stav bio je jedan od izvora napetosti između ove zajednice i režima, ali Druzi istovremeno nisu otvoreno stali na stranu opozicije.

Godinama nakon izbijanja revolucije pojavile su se lokalne frakcije Druza, koje su iznosile političke zahtjeve i nisu oklijevale suočiti se s vojnicima režima. Neke od ovih grupa su Pokret ljudi dostojanstva (Rijal al-Karama), koji predvodi Yahya al-Hajjar. Također su postojale neke manje frakcije povezane s obavještajnim službama bivšeg režima, poput grupe Raji Falhout i Nacionalnih odbrambenih snaga na čelu s Rashidom al-Salloumom.

S druge strane, snažan antirežimski diskurs oblikovao se godinama prije Assadovog pada među pojedinim vođama ove zajednice, među kojima je i Laith al-Balous, sin Wahida al-Balousa, uglednog duhovnog vođe i osnivača Pokreta ljudi dostojanstva, kojeg je režim ubio 2015. godine. Također, među istaknutim ličnostima je i duhovni vođa Suleiman Abdul-Baqi, koji je predvodio demonstracije protiv Assada 2022. i 2023.

Neslaganja i rivalstvo između vjerskih autoriteta

Prema studiji koju je 2021. godine objavio Centar za studije Jusoor, razmirice su se pojavile nakon smrti čelnika Ujedinjenog duhovnog predsjedništva Druza, Ahmada al-Hijrija, što je dovelo do rivaliteta između njegovog sina Hikmata i duhovnog vođe Youssefa al-Jarboua.

Sve do 2021. godine Hikmat al-Hijri je nastavio pokazivati odanost Assadovom režimu, uspostavljajući veze s Iračkim narodnim mobilizacijskim snagama (PMF) i primajući njihovu delegaciju 2017. godine. Ostali vjerski autoriteti i većina Druza protivili su se iranskoj infiltraciji u regiji.

Nakon 2021. godine situacija se promijenila, pa je Al-Hijri zauzeo oštar stav protiv Assadovog režima te je uspostavio koordinaciju s Muwaffaqom Tarifom, vođom zajednice Druza u Izraelu.

S druge strane, Al-Jarbou je pokazivao odanost režimu, više puta pozivajući „sirijsku državu“ da uspostavi kontrolu nad As-Swaydom.

Posljednjih godina pojavile su se i političke stranke koje zagovaraju autonomnu vlast, poput Hizb al-Liwa al-Souri (Stranke sirijske brigade) koja, također, ima i svoje vojno krilo, odnosno Snage za borbu protiv terorizma. Centar Jusoor navodi da ove snage finansira međunarodna koalicija.

Stav Druza nakon pada Assada

Nova sirijska uprava održala je nekoliko sastanaka s uglednicima zajednice Druza od kraja 2024. godine, uključujući duhovnog vođu Hikmata al-Hijrija, koji je kasnije postao vodeći glas u protivljenju političkim potezima nove sirijske uprave. Kao rezultat tih sastanaka, Sirijska vlada imenovala je guvernera za okrug As-Suwaydu.

Al-Hijri, kojeg podržavaju naoružane grupe poput Vojnog vijeća u As-Suwaydi i neke lokalne frakcije povezane s bivšim režimom, prvi put se sukobio sa Sirijskom vladom početkom 2025. kada je odbila dopustiti sigurnosnim snagama izvan ovog okruga ulazak u As-Suwaydu.

Pojedine vjerske vođe Druza također zahtijevaju da frakcije ne predaju oružje sve dok se ne formira vojska koja će predstavljati cijelu Siriju, a ne samo jednu stranu.

Vjerski autoriteti Druza izrazili su nezadovoljstvo zbog načina na koji su predstavnici okruga As-Suwayda uključeni u Konferenciju o nacionalnom dijalogu Sirije, koju je sirijska uprava održala u februaru. Poziv za učešće dobilo je dvadeset članova akademske i političke zajednice iz As-Suwayde, koji su sudjelovali u svojstvu „nezavisnih učesnika“, u skladu s metodom koju je uprava primjenjivala prilikom poziva ostalih učesnika na konferenciju.

Kao rezultat toga, pojedine ličnosti bliske vođama Druza povukle su se s konferencije, iako su prisustvovali njenim pripremnim rundama. Među njima je bio i advokat Osama al-Hijri, rođak duhovnog vođe Hikmata al-Hijrija, koji je otvoreno izrazio svoje protivljenje načinu na koji su pozivi bili upućeni.

Kasnije je Hikmat al-Hijri odbacio privremenu ustavnu deklaraciju izdanu u martu, kojom je potvrđeno da sirijski predsjednik mora biti musliman i da je islamska jurisprudencija primarni izvor zakonodavstva.

Al-Hijri je deklaraciju ocijenio kao učvršćivanje vlasti jedne frakcije, naglašavajući svoje protivljenje provedbi bilo koje odredbe koja nema podršku sirijskog naroda. Pozvao je na uspostavu sekularnog, participativnog, demokratskog sistema. Politički aktivisti Druza su, također, naglasili nužnost decentralizacije u Siriji.

Sukob unutar As-Suwayde

Važno je napomenuti da struja koju predvodi Al-Hijri također odbacuje mogućnost da osobe iz As-Suwayde budu zadužene za nadgledanje formiranja sigurnosnih snaga u okrugu. To je dovelo do sukoba s Laithom al-Balousom tokom njegovog pokušaja provedbe sporazuma postignutog sa Sirijskom vladom početkom maja, kada mu je zabranjen ulazak u selo Al-Mazraa.

Ovaj sukob ukazuje na to da spor sa Sirijskom vladom nije isključivo ideološke prirode, već da djelomično odražava želju za monopolizacijom predstavljanja zajednice sirijskih Druza, prema mišljenju posmatrača.

Neslaganja između sinova Wahida al-Balousa, uključujući Laitha s jedne i Al-Hijrija s druge strane, potiču još iz ranijih godina, kada su duhovne vođe (Shuyukh al-Aql), među kojima je je i Hikmat, zauzeli negativan stav prema Wahidu, što je dovelo do njegove vjerske izolacije neposredno prije atentata 2015. godine.

Prema informacijama koje su aktivisti političkog pokreta iz okruga As-Suwayda podijelili s Al Jazeerom, neke lokalne grupe odlučile su podržati Al-Hijrijeve zahtjeve jer su prethodno bile dio sigurnosnih snaga Assadovog režima i bojale su se hapšenja u slučaju predaje oružje. Ovakav stav doprinio je većoj nepopustljivosti prema novoj sirijskoj upravi.

Izraelsko uplitanje komplicira situaciju

Izrael je jasno otkrio svoju strategiju u Siriji preko svog ministra vanjskih poslova Gideona Saara ubrzo nakon pada Assada, potvrđujući da će podržati manjine, posebno Kurde i Druze.

Svaki put kada su sirijske državne institucije pokušale ući u područja na kojima se nalaze Druzi, bilo u okolini Damaska ili u As-Suwaydi, Izrael je podizao tenzije na terenu. Međutim, eskalacija je nedavno dosegla vrhunac nakon sukoba u mjestu Ashrafieh Sahnaya.

Izraelski dron bombardirao je područje u blizini predsjedničke palače u Damasku, a izraelski helikopter je prvi put sletio u As-Suwaydu. Izraelski javni emiter KAN objavio je da je dostavljena pomoć zajednici Druza.

Osim želje Izraela da iskoristi sirijske Druze u svrhu svoje nacionalne sigurnosti, što potvrđuju službene izjave, izraelski Druzi, predvođeni duhovnim vođom Muwaffaqom Tarifom, također igraju ulogu u vršenju utjecaja na Tel Aviv.

Tokom sukoba u Ashrafieh Sahnayi, Tarif se pojavio zajedno s izraelskim vojnim vođama kako bi naglasio svoj doprinos u poticanju Izraela da intervenira u korist sirijske zajednice Druza. Nakon toga je uslijedila izjava Al-Hijrija i Vojnog vijeća As-Suwayde u kojoj se traži međunarodna zaštita.

Upozorenje zajednice Druza

S druge strane, istaknute ličnosti iz okruga As-Suwayda, na čelu s novinarom Maherom Sharaf al-Dinom i mladim vođom Laithom al-Balousom, upozorile su na posljedice oslanjanja na izraelsku podršku i Tarifova obećanja, pozivajući na očuvanje jedinstva Sirije.

Raniji izraelski izvještaji govorili su o kontaktima između Tel Aviva i Sirijskih demokratskih snaga (SDF) koje kontroliraju Kurdi, kao i o pokušajima izraelske vlade da zadrži američke snage na sjeveroistoku Sirije kako bi se spriječilo ponovno ujedinjenje zemlje. Tel Aviv nema povjerenja u novu Sirijsku vladu, što znači da njegov odnos prema zajednici Druza ne podrazumijeva ekskluzivitet.

Međutim, jasno je da zajednica Druza pokušava sačuvati svoj jedinstveni status unutar sirijske države. U skladu s tim, neki od njenih istaknutih predstavnika insistiraju na zahtjevu za sekularizmom kako bi spriječili da država poprimi islamski karakter.

S druge strane, zajednica Druza se, također, suočava s unutrašnjim sukobima, pri čemu su neke od frakcija unutar zajednice otvorene za stranu intervenciju, što dodatno otežava postizanje dogovora sa Sirijskom vladom.