TEME|SAD

Kockanje sa milijardama dolara: Zašto se Harvard suprotstavlja Trumpu

Univerzitet Harvard odbio je niz zahtjeva Trumpove administracije o mjerama koje se odnose na raznolikost, jednakost i inkluziju, te kaznama za studente koji učestvuju u protestima.

Univerzitet se neće odreći svoje nezavisnosti, niti se odreći svojih ustavnih prava, poručio je predsjednik Harvarda Alan Garber [Brian Snyder / Reuters]
Al Jazeera Redakcija
Published On 16 Apr 2025

Konstantni pritisak američkog predsjednika Donalda Trumpa na univerzitete da odbace mjere koje se odnose na raznolikost, jednakost i inkluziju, te kazne studente koji učestvuju u protestima, suočio se sa do sada najsnažnijom preprekom, nakon što je Univerzitet Harvard odbio niz zahtjeva njegove administracije.

Odluka Harvarda, donesena u ponedjeljak, brzo je izazvala akciju američkog ministarstva obrazovanja, koje je zamrzlo gotovo 2,3 milijarde dolara federalnih sredstava za instituciju koja spada među najbolje univerzitete u SAD-u.

Nastavite čitati

list of 4 itemsend of list

Šta se desilo sa Harvardom i Trumpom i zašto ta obrazovna institucija iz takozvane Ivy League riskira gubitak milijardi dolara suprotstavljajući se zahtjevima njegove administracije?

Šta je Trumpova administracija tražila od Harvarda?

Čelnici američkog ministarstva obrazovanja, ministarstva zdravstva i društvenih usluga i Administracije za opće usluge potpisali su u petak pismo Harvardu u kojem tvrde da “posljednjih godina nije uspio ispuniti uslove intelektualnih i građanskih prava koji opravdavaju savezna ulaganja“.

Nakon toga, uslijedila je lista zahtjeva i za Univerzitet Cambridge, u Massachusettsu.

Ključni zahtjevi su:

  • Promocija nastavnog osoblja koje je predano zahtjevima Trumpove administracije, kako je navedeno u pismu, i “smanjenje moći” nastavnog osoblja i administratora koji su “više predani aktivizmu nego stipendiji”.
  • Okončanje svih afirmativnih akcija pri zapošljavanju nastavnog osoblja i prijemu studenata do augusta. Istovremeno, u pismu se zahtijeva da Univerzitet osigura “različitost stavova” ukidanjem kriterija tokom prijema i procesa zapošljavanja “koji funkcioniraju kao ideološki lakmus test”.
  • Promjena upisnog procesa “kako bi se spriječio prijem studenata iz inostranstva koji su neprijateljski raspoloženi prema američkim vrijednostima”, uključujući “studente koji podržavaju terorizam ili antisemitizam”. U pismu nije definirano šta se podrazumijeva pod “američkim vrijednostima”. Za akademsku godinu 2024/25. godinu, na Harvardu je bilo 6.793 studenata iz inostranstva, što je činilo 27,2 posto ukupnog broja upisanih – u odnosu na manje od 20 posto u odnosu na 2006/07.
  • Promjena disciplinske politike i zabrana priznavanja i finansiranja studentskih grupa ili klubova koji promoviraju “kriminalne aktivnosti, nasilje ili nezakonito uznemiravanje”.
  • Provođenje sveobuhvatne zabrane nošenja maski, sa trenutnim, ozbiljnim kaznama za kršenje “ne manje od suspenzije”, nakon što su neki studenti protestovali sa maskama. U pismu nisu navedeni izuzeci od ovog pravila, poput zdravstvenih razloga.
  • Zatvaranje svih programa i ureda za raznolikost, jednakost i inkluziju (DEI) i provođenje organizacijske reforme kako bi se osigurala transparentnost prema saveznim regulatorima.

Harvard je dobio rok do august za provođenje ovih promjena. Ovo je drugo pismo koje je Trumpova administracija uputila Harvardu. Prvo je objavljeno 3. aprila, čime je Harvard pozvan da zabrani maske za lice i provede reforme u akademskim odjelima za koje se tvrdi da su krivi za antisemitsku pristranost. Optužbe za antisemitizam upućene su brojnim američkim univerzitetima i koledžima otkako su održani širom rasprostranjeni protesti u kampusima protiv rata u Gazi.

Kako je Harvard odgovorio na zahtjeve?

Pravnici Harvarda odgovorili su Trumpovoj administraciji, navodeći da je Univerzitet odbio zahtjeve i tvrdeći da krše njegova prava i slobode iz Prvog amandmana priznate od strane Vrhovnog suda SAD-a. Prvi amandman američkog ustava podržava pravo na slobodu govora, izražavanja i okupljanja.

Univerzitet je saopćio da se Harvard snažno protivi antisemitizmu i da nastavlja sa strukturalnim promjenama kako bi osigurao da je institucija gostoljubivo i poticajno okruženje za učenje za sve studente.

Univerzitet je u ponedjeljak objavio i posebno pismo na internetu koje je potpisao predsjednik Alan Garber. U pismu je Garber naveo da su savezne podrške dovele do istraživanja i inovacija u područjima koja se odnose na nauku i medicinu.

“Ove su inovacije učinile nebrojene ljude u našoj zemlji i širom svijeta zdravijima i sigurnijim”, napisao je.

Harvard je dobio rok do august za provođenje promjena (Michael Casey / AP)

U pismu je zatim navedeno kako je vlada prijetila da će povući savezna sredstva za nekoliko univerziteta, uključujući Harvard, zbog navoda o antisemitizmu u kampusima. U pismu se navodi da povlačenje vlade iz ugovora o finansiranju s institucijama visokog obrazovanja “rizikuje ne samo zdravlje i dobrobit miliona pojedinaca, već i ekonomsku sigurnost i vitalnost naše nacije”.

U pismu Harvarda stoji da, dok su neki od zahtjeva vlade usmjereni na borbu protiv antisemitizma, “većina predstavlja direktnu vladinu regulaciju ‘intelektualnih uslova’ na Harvardu“.

“Univerzitet se neće odreći svoje nezavisnosti, niti se odreći svojih ustavnih prava”, dodao je Garber.

Harvardski odjel Američkog udruženja univerzitetskih profesora podnio je u petak tužbu saveznom sudu u Bostonu, optužujući Trumpovu administraciju za “nezakonitost i zloupotrebu federalnog finansiranja i ovlasti za provođenje građanskih prava bez presedana kako bi se potkopala akademska i sloboda govora na univerzitetskom kampusu”.

Koja je pozadina sukoba?

U januaru 2024. dok je bjesnio izraelski rat u Gazi, Garber je uspostavio radne grupe u kampusu za borbu protiv antisemitizma i predrasuda protiv muslimana i Arapa, izazivajući napetosti u kampusima širom svijeta, uključujući i SAD.

U aprilu 2024. propalestinski demonstranti postavili su logor u kampusu Harvarda pod nazivom „Harvard iz okupirane Palestine“ (HOOP). Zahtijevali su da se Harvard riješi veza sa kompanijama za proizvodnju oružja i onih povezanih s Izraelom.

U to vrijeme Garber je rekao da je HOOP poremetio obrazovne aktivnosti na kampusu. U maju su Univerzitet i demonstranti objavili da su postigli dogovor o prekidu „logorovanja“, ali su dvije strane dale različite izjave o uslovima sporazuma.

Dok su studenti koji su protestirali govorili da je Harvard pristao na njihove zahtjeve, Univerzitet je objavio da se samo otvorio za dijalog o zahtjevima. Naprimjer, u vezi sa zahtjevom studenata da se Univerzitet distancira od kompanija povezanih s Izraelom, Harvard je naveo da je pristao biti transparentniji prema svojim studentima o tome kako njegova fondacija funkcionira.

Koliko bi federalnih sredstava Harvard mogao izgubiti?

U ponedjeljak, nekoliko sati nakon odgovora Harvarda, radna grupa za borbu protiv antisemitizma koju je osnovalo ministarstvo obrazovanja SAD-a objavila je izjavu u kojoj je napisala da je zamrznuto 2,3 milijarde dolara federalnih sredstava za Univerzitet.

“Današnja izjava Harvarda ojačava zabrinjavajući način razmišljanja o pravima, koji je endemski na najprestižnijim univerzitetima i koledžima u našoj zemlji, a to je da savezna ulaganja ne dolaze s odgovornošću za poštivanje zakona o građanskim pravima”, stoji u saopćenju. Zamrznuta federalna sredstva za Harvard uključuju 2,2 milijarde dolara u bespovratnim sredstvima i 60 miliona dolara u ugovorima, dodaje se u saopćenju.

Međutim, u igri je još više novca – oko devet milijardi dolara. Dana 31. marta, ministarstvo obrazovanja, ministastvo za zdravstvo i socijalne usluge i Administracija za opšte usluge objavili su izjavu u kojoj upozoravaju da će preispitati ugovore između savezne vlade i Harvarda i njegovih podružnica u iznosu od 255,6 miliona dolara. U saopćenju se dodaje da će također revidirati više od 8,7 milijardi dolara višegodišnjih bespovratnih sredstava Harvardu i njegovim podružnicama.

Fondacija Harvarda dobila je je 53,2 milijarde dolara u fiskalnoj godini 2024 — najviše od svih univerziteta. Međutim, donatori odlučuju na koje programe, odjele i svrhe će se potrošiti 70 posto godišnje raspodjele donacija. Donacije fondaciji pale su za 151 milion dolara u 2024. jer je nekoliko donatora milijardera prestalo finansirati instituciju zbog njenog odgovora na zabrinutost zbog antisemitizma u kampusu, izvijestile su u oktobru univerzitetske studentske novine Harvard Crimson.

Kako su se stvari odvijale na drugim američkim univerzitetima?

Iako je Harvard prvi univerzitet koje je odbio zahtjeve Trumpove administracije, to nije prva ustanova iz Ivy Leaguea koja je bila njena meta.

Prošle godine, Univerzitet Columbia iz New York postao je epicentar propalestinskih protesta. Demonstranti su 30. aprila zauzeli zgradu kampusa, Hamilton Hall. Univerzitet je pozvao njujoršku policiju da suzbije demonstrante.

U februaru, Trumpova administracija povukla je savezno finansiranje Columbije, vrijedno 400 miliona dolara, za razlog navodeći “neuspjeh institucije da zaštiti jevrejske studente od antisemitskog uznemiravanja”. U martu su agenti Imigracijske i carinske službe (ICE) uhapsili Mahmouda Khalila, diplomca na Columbiji i vođu protesta koji je pregovarao sa Univerzitetom tokom demonstracija u kampusu.

Nekoliko dana ranije, ministarstvo vanjskih poslova SAD-a povuklo je vizu Ranjani Srinivasan, koja je bila doktorant urbanističkog planiranja na Columbiji. Ubrzo nakon toga, Columbia je ispisala Srinivasan, koja je odletjela u Kanadu prije nego što je mogla biti deportirana.

Prošle godine, Univerzitet Columbia je pozvao njujoršku policiju da suzbije demonstrante (David Dee Delgado / Reuters)

Dana 13. marta, vladina Zajednička radna grupa za borbu protiv antisemitizma poslala je pismo Columbiji sa devet zahtjeva za pregovore o obnovi finansiranja. Pet dana poslije, Columbia je prihvatila vladine zahtjeve. U dopisu se navodi da će studenti koji protestuju morati predočiti univerzitetsku identifikaciju ako se to od njih zatraži. Dodaje se da će maske za lice biti zabranjene ako se koriste za prikrivanje identiteta osobe. Međutim, pokrivanje lica i dalje je dopušteno iz vjerskih ili medicinskih razloga. U dopisu se također dodaje da je Columbia angažirala 36 sigurnosnih službenika koji imaju posebne ovlasti za hapšenje studenata, a da se Univerzitet i dalje oslanja na njujoršku policiju za dodatnu sigurnosnu pomoć.

Tokom proteklih nekoliko sedmica, Trumpova administracija obustavila je ili zamrznula finansiranje univerziteta Princeton, Cornell i Northwestern. Univerziteti su odgovorili izražavanjem frustracije, naglašavajući kako je federalno finansiranje važno za ključna istraživanja.

Dana 11. aprila američko ministarstvo energetike, koje finansira istraživanja na mnogim univerzitetima, najavilo je univerzalnu gornju granicu indirektnih troškova finansiranja projekata koje podržava. Dodalo je da bi to vladi uštedjelo 405 miliona dolara godišnje.

Devet univerziteta i tri tijela koja predstavljaju visokoškolske ustanove od tada su podnijeli tužbu osporivši tu gornju granicu. Tužioci u slučaju uključuju Udruženje američkih univerziteta, Američko vijeće za obrazovanje, Udruženje javnih univerziteta i mnoge druge univerzitete i univerzitetske asocijacije.

Kakve su reakcije na spor Harvarda sa Trumpom?

Senator iz Vermonta Bernie Sanders čestitao je Harvardu na platformi X “zbog odbijanja da se odrekne svojih ustavnih prava zbog Trumpovog autoritarizma”.

Bivši američki predsjednik Barack Obama objavio je u utorak: “Harvard je postavio primjer za druge visokoškolske ustanove – odbacivši nezakonit pokušaj gušenja akademske slobode“.

Guvernerka Massachusettsa Maura Healey objavila je izjavu na X-u u kojoj je čestitala Harvardu što se “suprotstavlja drskom pokušaju Trumpove administracije da maltretira škole i naoruža američko ministarstvo pravosuđa pod lažnim izgovorom građanskih prava”.

Izvor: Al Jazeera

Reklama