Minimalna plata 1000 KM: Reakcije ne jenjavaju

Radio sam po tri posla istovremeno, kako bih prehranio porodicu. Djeca, što su bila starija, imali su više prohtjeva, a mi uvijek s dva loše plaćena posla.

Ovako započinje priču Amar Musić iz Sarajeva. Premda je nakon pandemije korona virusa našao bolje plaćen posao na hotelskoj recepciji, s pažnjom prati raspravu o odluci Vlade Federacije BiH koja je prag minimalne plate u tom bh. entitetu podigla na 1.000 KM (511 eura) neto, sa dosadašnjih 619 KM (317 eura), počevši od 1. januara.

Desetak dana nakon Vladine odluke, ne stišavaju se reakcije. Dio privrednika prijeti da će otpuštati radnike jer neće moći podnijeti dodatne troškove. Upozoravaju i na slabiju konkurentnost domaće privrede i lančana poskupljenja.

U međuvremenu, Sindikat radnika u drugom bh. entitetu, Republici Srpskoj, također traži da se minimalac sa sadašnjih 900 povećati na 1.050 maraka.

Arnes Hubijar, direktor kompanije Jifeng Automotive Interior Bosnia, od početka 2025. preimenovana u Grammer Bosnia, kaže da je ta kompanija trebala uduplati broj radnika sa postojećih oko 800, „ali sad ovo dolazi u pitanje“. Vladine najavljene subvencije Hubijar ne vidi kao pomoć privredi, jer „procedure traju predugo, a eventualni novac, vladina podrška, bi došla nakon što je firma već zapala u probleme“.

„Jedino smanjenje doprinosa“, kaže Hubijar, govoreći o tome šta bi privrednicima u Federaciji BiH ublažilo efekte povećanja minimalne plate.

Ekonomski analitičar Igor Gavran također ne vjeruje u efekte subvencija koje najavljuje Vlada. Firme ne mogu poslovati u minusu tri mjeseca, da bi se eventualno dobile obećanu podršku.

Vlada nije smjela napraviti tako krupne korake „bez analize efekata i prilagodbe budžeta“, smatraju i u Biznis uniji menadžera, mreži koja okuplja najuspješnije poslodavce u BiH.

Ali, šta kaže zvanična statistika, koliko je u Federaciji BiH poslovna klima teža ili lakša u odnosu na ostatak Evrope? Trenutni doprinosi u BiH na neto platu iznose oko 70 posto. Prema poreznim podacima, u FBiH zaključno sa 31. decembrom 2024. više od 170.000 radnika primalo je osnovnu platu ispod 1000 KM.

Doprinosi u BiH u odnosu na druge zemlje u Evropi

Ako uzmemo dvije bogate evropske zemlje, Njemačku i Holandiju, doći ćemo do zaključka da su doprinosi u tim zemljama često slični ili viši nego u BiH.

Prema analizi njemačke platne liste, može se vidjeti da od bruto plate od 3.500 eura, radnik dobije 2.059 eura. Kada se na iznos od 2.059 eura doda 70 posto, dobije se bruto plata od 3.500 eura, što su doprinosi skoro isti kao u BiH. Naravno, neke sitne stvari se mogu razlikovati, u zavisnosti da li radnik ima partnera, porodicu ili neke druge poreske olakšice.

Za razliku od Njemačke, susjedna Holandija ima različite stope oporezivanja plate, pa tako viši porez plaćaju oni s višom platom.

Došli smo u posjed jedne holandske platne liste, prema kojoj je bruto plata 5.686,29 eura, od čega je radnik na račun dobio 3.741,90 eura. Ali, na dnu liste se vidi da taj radnik poslodavca košta još i više od toga – 7.111,37 eura. Razlika se odnosi na posebna izdvajanja za zdravstvo, drugi dio penzionih doprinosa, regres od osam posto, kao i druge dadžbine. Uz to, u Holandiji radnici od neto plate izdvajaju i za obavezno zdravstveno osiguranje, od oko 150 eura mjesečno.

Izdaci na plate u Holandiji mogu ići do 135 posto, zavisno od visine primanja. U svakom slučaju, najčešće nisu niži od 70 posto, čak i za one s najnižim primanjima.

Porez na dobit

Porez na dobit u Federaciji BiH, naprimjer, trenutno iznosi deset posto. Taj iznos u zemljama regije, i Evrope, uglavnom je viši.

Dobit je ono što jednoj firmi ostane nakon što plati sve troškove, uključujući kiriju i režije, kao i dobavljače, isplati plate radnicima i plati druge troškove. Na novac koji vlasniku ostane poslije isplate svih obaveza, potrebno je platiti porez državi, a ostatak vlasnici sebi isplaćuju kroz dividende.

Jedina zemlja koja ima niži porez na dobit od Federacije BiH je Crna Gora, u kojoj je porez na dobit devet posto. Porez na dobit u Mađarskoj je isti kao u entitetu Federacija BiH. U Hrvatskoj i Sloveniji porez na dobit je 18, odnosno 19 posto. Portugal ima najviši porez na dobit u Evropi, 31,5 posto, dok većina bogatijih zemalja zapadne Evrope od dobiti kompanija uzima između 25 i 29,9 posto.

Porez na dividendu

Dividenda je u BiH u potpunosti neoporeziva. Jedina država u Evropskoj uniji gdje se porez na dividende ne plaća je Latvija. Sve ostale zemlje Evropske unije imaju poreze na dividende, od niskih pet procenata u Grčkoj, Gruziji ili Bugarskoj, preko 30 posto u Švedskoj, pa sve do 51 posto u Irskoj.

U praksi, firma za koju premijer Federacije BiH Nermin Nikšić kaže da je ostvarila 75 miliona maraka dobiti, a njen direktor je bio prijavljen na minimalnu platu od 619 KM, u Njemačkoj bi platila 22,42 miliona KM poreza na dobit, a ako bi vlasnik želio uzeti ostatak od 52,57 miliona za sebe, odnosno isplatiti dividendu, morao bi na dividendu platiti još 26,38 posto poreza ili oko 13,86 miliona KM. Pojednostavljeno, vlasniku dobiti od 75 miliona maraka, u Njemačkoj bi poslije poreza na dobit i poreza na dividendu ostalo 38,70 miliona KM, dok bi mu u Bosni i Hercegovini, na isti iznos dobiti, ostalo 67,5 miliona KM.

Aleksandra Knežević iz Istočnog Sarajeva radila je na recepcijama nekoliko hotela u Sarajevu. Ni u jednom hotelu nije bila prijavljena na punu platu.

„… Za pet plata vlasnici su izdvajali oko 30.000 eura, toliko su još imali troškova za režije i amortizaciju. Ostajalo im je skoro 200.000 eura svake godine, na što bi platili mizernih deset posto poreza“, kaže Knežević.

U jednom se svi slažu, uključujući i Vladu FBiH i poslodavce, od 619 KM se ne može živjeti. Teško će biti i sa 1000 KM. Sindikalna potrošačka korpa koju je Savez samostalnih sindikata Bosne i Hercegovine izračunao za četveročlanu porodicu za mjesec novembar 2024. godine iznosila je 3.107 KM.