Najistaknutije operacije Mossada u Iranu

Atentat na Ismaila Haniyeha, predsjednika Političkog biroa Islamskog pokreta otpora (Hamas), izazvalo je široke reakcije na regionalnom i međunarodnom nivou te rasvijetlilo seriju atentata koje je Izrael izvršio na iranskom tlu, a ciljali su naučnike koji se bave atomskom i nuklearnom energijom, vojno osoblje i važne inostrane ličnosti.

Prema novinskoj agenciji Fars, atentat je izveden oko dva sata poslije ponoći u jednoj od rezidencija u kojoj je Haniyeh boravio na sjeveru glavnog grada, Teherana, nakon što je učestvovao na ceremoniji inauguracije novog iranskog predsjednika Masouda Pezeshkiana. Revolucionarna garda nije otkrila detalje atentata niti način na koji je izveden.

Iranski vrhovni vođa Ali Khamenei izrazio je saučešće zbog smrti Ismaila Haniyeha, rekavši da se ovaj incident smatra povredom iranske teritorije te da je osveta dužnost Irana. Rekao je da je „ova operacija osnov za oštru kaznu zločinačkog i terorističkog cionističkog režima“.

Iranski predsjednik Masoud Pezeshkian je ukazao na to da Iran tuguje zbog svog prijatelja u dobru i zlu, hrabrog vođe palestinskog otpora Ismaila Haniyeha.

Ovaj događaj izazvao je međunarodne reakcije. Dok je Bijela kuća nagovijestila upućenost u izvještaje o ubistvu Haniyeha, izraelska vojska se uzdržala od komentara o atentatu, a izraelski premijer Benjamin Netanyahu je dao upute zvaničnicima u Vladi da ne komentiraju slučaj.

Ovaj napad rasvijetlio je historiju izraelske okupacije na iranskoj teritoriji, na kojoj je izveden niz atentata na atomske i nuklearne naučnike, vojno osoblje i važne inostrane ličnosti.

Ako neko dođe da te ubije, ustani i ubij ga prvi

U svojoj knjizi objavljenoj 2018. godine pod nazivom Ustani i ubij prvi: Tajna historija Izraelovih ciljanih atentata autor Ronen Bergman – izraelski istraživački novinar i viši vojni i obavještajni dopisnik za Yedioth Ahronoth, najveće izraelske dnevne novine – piše detaljno o historiji i taktikama atentata koje je Izrael izvršio čak i prije nego što je proglašeno njegovo uspostavljanje 1948. godine.

Knjiga je zasnovana na strogo povjerljivim dokumentima, arhivskom istraživanju i više od hiljadu intervjua sa bivšim i sadašnjim zvaničnicima obavještajnih službi.

Prema knjizi, izraelska doktrina atentata izvedena je iz talmudske izreke koja kaže: „Ako neko dođe da te ubije, ustani i ubij ga prvi“, što je postalo vodeći pristup izraelskih sigurnosnih i obavještajnih službi.

Prema Bergmanu, Meir Dagan, koji je postao šef Mossada 2002. godine nakon što ga je premijer Ariel Sharon imenovao da revitalizira ovu agenciju, vidio je da iranski nuklearni program predstavlja egzistencijalnu prijetnju za Izrael, pa je reorganizirao Mossad da se pozabavi sa dva glavna zadatka: suprotstavljanje neprijateljskim zemljama koje pokušavaju da nabave nuklearnu energiju (sa posebnim fokusom na Iran) i suprotstavljanje oružanim frakcijama koje su sposobne da se suprotstave Tel Avivu, kao što su Hezbollah i Hamas.

Dagan je dobio velike resurse i podršku za izvršenje ove misije. On je strukturu Mossada reorganizirao kako bi se efikasno fokusirao na obavještajne informacije koje mogu dovesti do proaktivnih i preventivnih operacija kao što su sabotaže, zasjede, ciljana ubistva i atentati.

Tamir Pardo, mozak atentata na iranske nuklearne naučnike

Za vođenje operacija protiv iranskog nuklearnog programa, Dagan je za svog zamjenika imenovao Tamira Parda, bivšeg oficira izraelskog Generalštaba.

U maju 2003. Pardo je višem rukovodstvu Mossada predstavio sveobuhvatan i strogo povjerljiv plan za zaustavljanje iranskih nuklearnih ambicija, koji je uključivao niz direktnih i indirektnih mjera:

• Jaki diplomatski pritisci
• Ekonomske sankcije
• Podrška manjinama i opozicionim grupama koje će biti ispomoć pri sabotaži unutar Irana
• Ometanje transporta opreme i sirovina za nuklearni program
• Tajne operacije sabotaže nuklearnih postrojenja i atentati na važne ličnosti iranskog nuklearnog programa

Prema ovom planu, Mossad je pripremio listu od petnaest važnih istraživača koji će biti meta za atentate, od kojih je većina odgovorna za razvoj iranskog nuklearnog i raketnog programa.

Provedba

Prvi na kojeg je izvršen atentat 12. januara 2010. je Masoud Ali Mohammadi, profesor fizike i učesnik u razvoju iranskog nuklearnog programa. Ubijen je bombom na daljinsko upravljanje postavljenom na motocikl u blizini njegove kuće u Teheranu, koja je eksplodirala kada je izlazio iz kuće i ubila ga na mjestu.

Nakon toga, 29. novembra 2010. godine, osnivač Iranskog nuklearnog društva Majid Shahriari je ubijen u Teheranu magnetnom bombom postavljenom na njegov automobil uz pomoć motociklista.

Shahriari, nuklearni naučnik zadužen za jedan od najvećih projekata Organizacije za atomsku energiju Irana (AEOI), umro je kada je bomba eksplodirala dok se vozio u automobilu, pri čemu je stradala i njegova supruga.

Istog dana, predsjednik AEOI-a Fereydoun Abbasi Devani nekim čudom je izbjegao istu sudbinu jer je i na njegovom automobilu bila magnetna bomba, ali je uspio iskočiti iz njeg prije nego što je eksplodirala.

Zatim je 23. jula 2011. godine izvršen atentat na doktoranta elektrotehnike Dariousha Rezaeinejada, kojeg su nekoliko puta upucali naoružani motociklisti ispred njegove kuće u Teheranu dok je bio sa svojom suprugom, koja je također pogođena.

Na Mostafu Ahmadija Roshana, hemijskog inženjera i nadzornika u postrojenju za obogaćivanje uranijuma, izvršen je atentat 11. januara 2012. godine. Poginuo je na sjeveru Teherana zajedno sa svojim vozačem u eksploziji magnetne bombe koju su motociklisti postavili na njegov automobil. Tadašnje iranske vlasti su odmah krivicu pripisale Izraelu.

Ubistvo dizajnera raketnog programa i potpukovnika korpusa Al-Quds

Izrael nije ciljao samo nuklearne naučnike, već i istaknute vojne ličnosti na iranskoj teritoriji s ciljem slabljenja iranskih strateških i odbrambenih sposobnosti. Najistaknutiji od takvih je bio atentat na Hassana Tehranija Moghaddama.

Tehrani Moghaddam, koji se često naziva „otac iranskog raketnog programa“, imao je ključnu ulogu u razvoju mogućnosti iranskih balističkih projektila.

Bio je ključan u dizajniranju raketnih sistema Sejil i Shahab i smatra se ključnom ličnosti Svemirskih snaga Iranske revolucionarne garde. Njegovi napori značajno su ojačali iransku raketnu tehnologiju i strateško odvraćanje.

Dana 12. novembra 2011. dogodila se ogromna eksplozija u vojnoj bazi Beid Ghaneh u blizini Teherana, u kojoj su bili potpukovnik i 17 pripadnika Iranske revolucionarne garde.

Zvanični iranski izvori prvobitno su eksploziju pripisali nesreći prilikom testiranja novog oružja. Međutim, brojni izvještaji i obavještajni izvori, uključujući članak u časopisu Time koji se poziva na zapadni obavještajni izvor, tvrdili su da Mossad stoji iza eksplozije.

Najkompleksniji atentat

Atentat na Mohsena Fakhrizadeha, glavnog iranskog nuklearnog naučnika, kojeg je izvršio Mossad 27. novembra 2020. u blizini Teherana, smatra se jednom od najsloženijih operacija koje je ikada izvela Izraelska obavještajna agencija.

Prema izvještaju The New York Timesa, pogođen je iz mitraljeza na daljinsko upravljanje, koji je bio postavljen na manji kamion. Njime se upravljalo sa velike udaljenosti kako ne bi bilo svjedoka.

Pri atentatu Izrael je koristio umjetnu inteligenciju za bolju preciznost. Ova operacija je uslijedila nakon mjeseci, ako ne i godina, detaljnog nadzora i prikupljanja obavještajnih podataka. Agenti Mossada proučavali su rutinu i kretanje iranskog naučnika, a oružje kojim je izvršen atentat je prokrijumčareno u dijelovima, koji su poslije sastavljeni.

Na dan atentata, konvoj u kojem je bio Fakhrizadeh je upao u zasjedu na seoskom putu u blizini Teherana, nakon čega je iz oružja ispaljeno nekoliko hitaca i ubilo ga.

Ubistvo Hassana Sayyada

Pukovnik Hassan Sayyad Khodaei, istaknuta iranska vojna ličnost, ubijen je 22. maja 2022. Bio je pripadnik elitnog korpusa Al-Quds, operativnog ogranka Iranske revolucionarne garde van regionalnih granica.

Khodaeija su ubili naoružani motociklisti ispred njegove kuće u Teheranu na način sličan onom na koji su ubijeni iranski nuklearni naučnici.

Iranski zvaničnici, uključujući komandante Iranske revolucionarne garde, javno su okrivili Izrael i obećali žestoku osvetu.