Američke bombe nad civilima u Rafahu: Šta je ‘GBU-39’?

Proteklih dana društvene mreže – najviše Instagram i TikTok – bile su “zatrpane” slikom generisanom uz pomoć usluge za veštačku inteligenciju Ideogram. Slika prikazuje kamp za izbegle u Pojasu Gaze, sa velikim natpisom Sve oči su uprte u Rafah (All Eyes on Rafah).

All eyes on #Rafah 🇵🇸 pic.twitter.com/bg3bAtl3dQ

— The Palestinian (@InsiderWorld_1) May 27, 2024

Situacija u Rafahu je možda i najteža u celoj oblasti Gaze od početka sukoba, a sada je otkrivena i mogućnost da su bombe bačene na Rafah, pri čemu su smrtno stradale i ranjene desetine civila, zapravo američke “GBU-39”.

Gotovo je sigurno da su u pitanju bombe američkog proizvođača Boeing Integrated Defense, dela aviogiganta Boeing koji razvija različite programe za Pentagon. Većina američkih medija je proteklih dana prenosila izjave “bivših vojnih stručnjaka i eksperata”, koji su iz razumljivih razloga hteli ostati anonimni.

“Odmah sam prepoznao delove bombe, jer sam radio na instaliranju elektronike na tom programu pet godina”, navodi jedan od sagovornika. Drugi “stručnjak za odlaganje američkog oružja”, čiji je identitet potvrdio i The New York Times, na svom profilu na mreži X, je direktno pokazao same fragmente bombe.

“Ovo je komadić zadnjeg dela bombe za upravljanje letom”, naveo je.

Bombe malog dijametra

Sama “GBU-39” spada u klasu “bombi malog dijametra” (Small Diamter Bomb, SDB). Takođe, ona je dizajnirana sa ciljem da bude kompatibilna sa što većim brojem američkih aviona, kako lovaca (koji ih ispaljuju elektronskim upaljačima), tako i teških strateških bombardera. “GBU-39” je bila i jedna od prvih bombi koja je mogla da bude korišćena i tokom upotrebe EMALS sistema za elektro-magnetno ubrzavanje prilikom poletanja sa nosača aviona. Ako su avioni opremljeni dodatnim sistemom “BRU-61”, tada mogu nositi četiri bombe ovog tipa.

Jedna “GBU-39”“ košta oko 40.000 dolara, što se smatra za “najbolju opciju” (best buy) u zemljama NATO-a za ovaj tip bombi, budući da je ona opremljena komplikovanom (i skupom) elektronikom za GPS-AIN, inertno navođenje korigovano signalom sa GPS satelita. To “GBU-39” stavlja i u savremenu klasu SIAB “pametnih” bombi sa korekcijom cilja.

U bliskoj budućnosti američke snage bi trebalo da u upotrebu uvedu i novu, unapređenu generaciju ove bombe, nazvanu “Storm Breaker”, koja će imati i termalnu kameru (IRTS) za korekciju mete u mraku, kao i opcioni radar sa “ATC zaključavanjem praćenja mete” (target recognition and auto-tracking).

Bomba dizajnirana da spaljuje

Sama “GBU-39” ima dužinu od 1,8 metara i težinu na letelici od 130 kilograma, a ovi parametri se malo menjaju u zavisnosti od generacije aviona na kome je montirana, te vrste bojeve glave. Iako američko vazduhoplovstvo (USAF) navodi da se “GBU-39 trenutno koristi samo na F-15 Strike Eagle avionu”, izvesno je da je Izraelu isporučena verzija koja se može lansirati i sa aviona “F-16 Fighting Falcon”.

Ono što “GBU-39” takođe izdvaja od drugih sličnih rešenja je i njena velika modularnost. Tako se na osnovno telo rakete može montirati novorazvijena FLM bojeva glava (Focused Lethality Munition). Ona radi na principu “inertnog metala velike gustine” sa nitro-aminskim eksplozivom “Octogen” ili sa “Hexogen RDX”.

Oba ova eksploziva imaju “usmereni” talas eksplozije (directed blast wave), što u teoriji poboljšava preciznost u urbanim naseljenim područjima. Takođe, DBW eksplozivni talas rezultuje i izuzetno visokom temperaturom, što dovodi do gotovo trenutnog “spaljivanja” ljudi – baš kao što je to slučaj bio u Rafahu. Sem sa FLM, “GBU-39” može biti opremljena i bojevom glavom sa SAL laserom. “Semi Active Laser” je vrsta navođenja kod kojeg se aktivira laserski snop, čiji se deo “vraća” u optički detektor, te se na taj može izmeriti udaljenost ili pokret same mete.

Od Rafaha do Kijeva

Australija je 2016. godine nabavila gotovo 3.000 “GBU-39” bombi u “standardnoj” verziji, za gotovo 400 miliona dolara, ali su one isporučene tek 2019, budući da je Boeing morao da prvo isporuči narudžbinu Pentagona za US SOCOM, glavnu komandu američkih specijalnih snaga, baziranu na aerodromu MacDill AFB na Floridi.

Osim Australije, “GBU-39” poseduju i Italija, Holandija, Saudijska Arabija, Južna Koreja i Švedska. Izrael ima najmanje 6.500 različitih verzija američkih “GBU” bombi, koje su nabavljene 2012. i 2015. godine.

Sredinom prošle godine, Ukrajini su isporučeni najnoviji sistemi “zemaljski lansiranih bombi velikog dometa” (GLSDB). Ovaj sistem se sastoji od već postojećih “GBU-39”, na koje je montiran i dodatni raketni motor “M-26”, što im gotovo udvostručuje domet – od 60-ak kilometara (u zavisnosti od vremenskih prilika) na najmanje 100 kilometara.

Kijev je dugo vremena tražio od NATO saveznika savremene navođene bombe koje imaju i veliki domet, i veliku preciznost, kako bi pre svega mogao da napadne ruske linije snabdevanja dok su još na teritoriji Rusije. Washington, London i Brisel su dugo vremena bili skeptični po ovom pitanju, smatrajući da bi česti napadi unutar teritorije Rusije mogli da isprovociraju Kremlj na širenje kampanje u drugim zemljama regiona. Ipak, korišćenje GBU/GLSDB sistema od strane ukrajinskih snaga bezbednosti se pokazalo kao polovičan uspeh. Budući da je bojeva glava „osnovna verzija“, ruski sistemi su u većini slučajeva bili u stanju da ometaju satelitski GPS signal, te su “GBU-39” promašivale svoj cilj i za nekoliko kilometara.

I Rusija od samog početka agresije na Ukrajinu koristi veoma sličan sistem, pre svega “UMPB-30SN” ili “univerzalnu navođenu bombu”, te “KAB-1500S”. Obe navođene bombe imaju satelitsko navođenje do cilja, ali koristeći ruski sistem GLONASS. U upotrebi su od 2019, a proizvodi ih Korporacija za taktičke rakete (KTRV), u Korolijevu, blizu Moskve.