Bitka za Halep: Pitanja o slabljenju i brzom povlačenju sirijske vojske

Vojne mape kontrole na sirijskom terenu svjedoče ubrzanim promjenama od 27. oktobra, nakon što je naoružana opozicija pokrenula operaciju “Odvraćanje od agresije”. Opozicija je saopćila da je cilj te operacije proširiti područje oslobođenih teritorija i zaštititi civile od stalnih napada režima kroz izvođenje pažljivo planiranog preventivnog napada na snage sirijskog režima i milicije koje djeluju u savezništvu s njima.

Trećeg dana operacije opozicijske snage uspjele su preuzeti kontrolu nad gradom Halepom, a zatim su proširile svoju kontrolu i na strateške položaje poput Međunarodnog aerodroma u Halepu, aerodroma Kuweires i tvornica odbrambene industrije u okrugu Al-Safira. Šestog dana operacije ove snage su nastavile napredovanje prema Hami, približivši se na manje od deset kilometara udaljenosti od grada, nakon što su preuzeli potpunu kontrolu nad gradom Idlibom i njegovom okolinom.

Najistaknutiji aspekt ovog brzog napredovanja opozicijskih snaga bilo je konstantno povlačenje snaga sirijskog režima te kolaps koji je zadesio te snage na nivou komande i vojnika, što je, naprimjer, opoziciji omogućilo ulazak u Halep bez borbe.

Ubrzano povlačenje s položaja i uzastopno uzmicanje pokrenuli su mnoga pitanja o tome kolika je zapravo spremnost i efikasnost režimskih snaga, bez obzira na prisustvo regionalnih i međunarodnih saveznika.

Opozicija unapređuje svoje vojne sposobnosti

Tokom proteklih godina, opozicija je značajno unaprijedila svoje vojne sposobnosti, stekavši bogato iskustvo u borbama. Postala je bolje organizirana i disciplinirana, uz ostvarivanje značajnog napretka u domaćoj proizvodnji oružja, vojne opreme i vozila, kao i u razvoju vojne tehnologije, uključujući uređaje za noćno osmatranje i komunikaciju.

Ovaj napredak se jasno pokazao kroz sami tok borbi i disciplinu, a može se primijetiti i u videosnimcima koje je objavio štab “Komande vojnih operacija”, u čijem su sastavu sve frakcije koje učestvuju u operaciji “Odvraćanje od agresije” na čelu sa grupom Hay'at Tahrir al-Sham (HTS).

Jedan od važnih tehnoloških pomaka u ovim operacijama bila je učestala upotreba oklopnih transportera, od kojih je većina proizvedena i razvijena lokalno. To je pomoglo u prebacivanju vojnika do borbenih linija na siguran način. Osim toga, sirijske frakcije razvile su mehanizme za noćnu borbe, uključujući opremu za noćno osmatranje i snajperske puške s termalnim nišanom, što je omogućilo opoziciji da koristi noć za napredovanje i praćenje kretanja režima i njegovih milicija.

Vojni i strateški stručnjak Abdullah al-Asaad rekao je u razgovoru za Al Jazeeru da ti snajperi s termalnim nišanom koriste infracrvene zrake (X-zrake), što pruža mogućnost borcu koji se nalazi iza zaklona da precizno gađa metu koristeći optiku, čime ograničava taktičke sposobnosti režimskih snaga.

Osim razvoja lokalne proizvodnje, opozicija je svjedočila procesu “institucionalizacije” u sigurnosnim i vojnim pitanjima, što se temeljilo, kako su pojasnili dužnosnici, na organiziranju kurseva i obuka prilagođenih sirijskim prilikama.

Jedan od primjera ovakve institucionalizacije bio je osnivanje “Vlade spasa” u Idlibu, povezane s Hay'at Tahrir al-Shamom, u martu 2021. godine, a zatim i odluka o formiranju “Vojne akademije”. Prva generacija, koja je brojala 400 oficira iz različitih vojnih frakcija u Idlibu i zapadne periferije Halepa, diplomirala je u septembru 2022. godine.

Tajna je u dronovima

Međutim, najvažniji napredak koji je opozicija postigla ostvaren je na polju vojne industrije, a primjer za to su letjelice “Shaheen”. Još od prvog dana bitke “Komanda vojnih operacija” objavila je videosnimak pod nazivom “Brigade Shaheen” s porukom “Doći ćemo do vas gdje god bili”. Time je poslana poruka da će se bespilotne letjelice koristiti u ofanzivnim akcijama. U videu su prikazani dronovi koji se lansiraju ručno i druge bespilotne letjelice s četiri rotora lansirane s posebnih platformi.

Osim dronova “Shaheen”, Komanda vojnih operacija objavila je i snimak koji prikazuje dronove nazvane “Saraya al-‘Iqab” (Odredi odmazde), slične dronovima Shaheen, korištene prilikom pokretanja operacije “Zora slobode” protiv režimskih snaga i “Sirijskih demokratskih snaga” (SDF) u istočnoj periferiji Halepa.

Upotrebom ovih dronova snage sirijske opozicije uspjele su ostvariti značajne ciljeve, uključujući napad na šefa vojnog sigurnosnog odjela u gradu Hami u nedjelju, 1. decembra. Drugog dana je uslijedio napad na grupu režimskih oficira okupljenih na vrhu planine Zain al-Abidin u sjevernoj Hami, prema izvještaju Komande vojnih operacija.

Osim napada na komande i operativne štabove režimskih snaga, ovi dronovi su korišteni za bombardiranje tenkova, vojnih utvrda, skladišta municije i vojnih konvoja. Korišteni su i za uništavanje dva helikoptera na aerodromu Nayrab prije njihovog polijetanja. Osim toga, poslužili su i za bacanje letaka na područja pod kontrolom snaga sirijskog režima s pozivom vojnicima da napuste sirijsku vojsku.

U tom kontekstu, Rashid Hourani, istraživač vojnih pitanja u Centru za studije Jusoor, otkrio je da su ti dronovi korišteni za izvođenje preciznih i munjevitih sigurnosnih prodora, što je doprinijelo razbijanju redova režimskih snaga.

O ovim operacijama najbolje govori saopćenje Komande vojnih operacija, u kojem se navodi da je izveden napad na štab 30 u gradu Halepu, još prvog dana ofanzive sirijske opozicije. To je rezultiralo ubistvom velikog broja oficira u komandnim strukturama u Halepu, što je, prema riječima Houranija, dovelo do masovnog povlačenja i bijega vojnika koji su izgubili komunikaciju sa svojom komandom.

Važno je napomenuti da je istog dana kada je počeo napad opozicije na Halep, u četvrtak, 28. novembra, iranska novinska agencija Tasnim saopćila da je ubijen jedan visokopozicionirani iranski savjetnik i komandant u Iranskoj revolucionarnoj gardi, brigadni general Kiumars Pour-Hashemi, u napadu koji su pobunjenici pokrenuli u Halepu, prema tvrdnjama agencije.

Opozicija preuzela kontrolu nad moćnijim oružjem

Opozicijske snage uspjele su preuzeti kontrolu nad velikim skladištima oružja u kojima su se nalazili protivoklopni i protivzračni projektili, granate na raketni pogon, više od 100 tenkova, raketni bacači i druga kvalitetna oprema i teško naoružanje, nakon što se režim povukao s civilnih i vojnih aerodroma, iz kampova, akademija i tvornica za proizvodnju oružja i municije. Među najvažnijim objektima koje su sirijski vojnici napustili jesu: vojni aerodrom u Halepu, aerodrom Kuweires, vojne akademije, fabrike za odbrambenu industriju i naučno-istraživačka laboratorija u Halepu te 46. i 80. puk protivzračne odbrane.

Komentirajući navedeno, istraživač Rashid Hourani naglašava da količina naoružanja zaplijenjenog u operaciji “Odvraćanje od agresije”, posebno u 46. puku, premašuje količine koje je komandni štab prvobitno namijenio za početak operacije. To je potaknulo opoziciju da krene u preuzimanje kontrole nad većim dijelovima teritorija.

Što se tiče oružja protivzračne odbrane, koje je opozicija zaplijenila, istraživač Hourani otkriva da su mu iz Komande vojnih operacija potvrdi da je veliki broj oficira pokazao spremnost da izvode napade na avione koristeći oružje i projektile koji se lansiraju s ramena. Osim toga, provode se i obuke strijelaca kako bi naučili koristiti te projektile.

U izvještaju američkog časopisa Newsweek navodi se da zapljena napredne vojne opreme, koja je dospjela u ruke opozicijskih snaga u sjevernoj Siriji, poput ruskog protivzračnog odbrambenog sistema “Pancir-S1”, predstavlja veliki i složen preokret u trenutnom sukobu. Zahvaljujući ovom naoružanju, odbrambene sposobnosti opozicije će ojačati u značajnoj mjeri, što će otežati zračne napade sirijske vojske, koja se oslanjanja na svoju zračnu nadmoć, navodi Newsweek.

Ratna doktrina

Faktori zbog kojih je došlo do brzog kolapsa režimskih snaga nisu ograničeni samo na one koji se odnose na opoziciju, u smislu njene vojne i organizacijske strukture, što se moglo uočiti u uključivanju svih opozicijskih frakcija koje su sudjelovale u operaciji (prije svega Hay'at Tahrir al-Sham, pokret Ahrar al-Sham i Jaysh al-Izza) u zajednički operativni štab koji djeluje još od 2019. pod nazivom Vojno-operativni štab Al-Fath Al-Mubin (Jasna pobjeda) za koordinaciju vojnih akcija među frakcijama u Idlibu i na zapadnoj periferiji Halepa.

Nasuprot tome, velike podjele unutar redova režimskih snaga, zatim višegodišnja vojna služba i loši ekonomski uvjeti, doveli su do “slabljenja” tih snaga. Situaciju je dodatno pogoršalo oslanjanje režima na sektaške milicije i regrutacija novih borca kako bi se pokrio nedostatak u ljudstvu na frontovima, smatraju posmatrači.

Govoreći o raspadu organizacijske i ideološke kohezije režimskih snaga, brigadni general Abdullah al-Asaad objašnjava da se vojska sirijskog režima pretvorila u “miliciju”, a njena doktrina u doktrinu milicija koje su djelovale na sirijskom tlu. Misija tih milicija je bila i još je ostvarivanje vlastitih interesa i dobitaka kroz krađu, pljačku i iznude od civila.

Al-Asaad nastavlja da se ideološko stanje ove vojske promijenilo. Umjesto da njena misija bude odbrana domovine i zaštita njenog naroda od unutrašnjih i vanjskih napada i prijetnji, “ona se pretvorila u miliciju u rukama režima koji je koristi za represiju nad sirijskim narodom”.

Istraživač Rashid Hourani ističe da režim pati od ozbiljnog nedostatka ljudstva i pada broja vojnika, o čemu govore i dekreti kojima je režim pokušao obnoviti ljudske resurse i popuniti nedostatak kroz ugovore o dobrovoljnim snagama, kako bi nadoknadio manjak vojnika zbog dezertiranja ili izbjegavanja vojne službe.

Nasuprot ovakvom psihološkom i ideološkom stanju režimskih snaga, smatra Hourani, opozicijske snage pokazuju visok nivo morala i ideološke snage, što je rezultat višegodišnjih ideoloških priprema, ali i činjenice da su mnogi borci koji učestvuju u operaciji “Odvraćanje od agresije” protjerani s područja Halepa, Idliba, Homsa i drugih gradova, što im je dalo snažnu moralnu i psihološku motivaciju da oslobode svoje domove.

U nastojanju da ojača svoju vojnu instituciju i popuni redove dobrovoljcima čime bi se nadoknadili ljudski gubici koje je vojska pretrpjela tokom proteklih godina, Sirijsko ministarstvo odbrane je nekoliko puta najavljivalo ugovore o dobrovoljcima u redovima vojske, a posljednji takav slučaj desio se septembru. Ugovori predviđeni na period od pet i deset godina podrazumijevali su ostvarivanje dodatnih privilegija, nagrada i novčanih stimulacija.

Ograničena vojna podrška saveznika

Jedan od glavnih faktora koji je doveo do brzog kolapsa režimskih snaga bio je izostanak ruske zračne podrške, koja je režimskim snagama pružala značajnu vojnu nadmoć otkako se Rusija uključila u sirijski rat 2015. godine.

Ulazak Rusije u rat u Ukrajini primorao je Moskvu da povuče veliki dio svojih snaga iz Sirije, posebno zračnih. Među povučenim resursima bila je i baterija protivzračne odbrane S-300. Iako sama baterija nije igrala presudnu ulogu u trenutnim borbama, ključni utjecaj je imalo preusmjeravanje elitnih ruskih pilota iz Sirije u Ukrajinu.

S druge strane, izraelski napadi na iranske komandante i kadrove u Siriji, zajedno s naporima Sjedinjenih Američkih Država da ograniče ili okončaju iranski utjecaj u regiji nakon 7. oktobra 2023. godine, dodatno su destabilizirali situaciju. Tome su doprinijela i uništavanja vojnih kapaciteta Hezbollaha u Libanu nakon izraelske eskalacije, što je primoralo ovu organizaciju da povuče veliki broj svojih boraca raspoređenih na frontovima u Halepu i Idlibu nazad u Liban zbog borbi na jugu zemlje. Sve ove okolnosti ozbiljno su oslabile sirijsku odbranu, stvarajući ljudski i vojni vakuum koji režim nije uspio popuniti.

Vojni i strateški analitičar Hatem al-Falahi izjavio je u intervjuu za Al Jazeeru da trenutna dešavanja na sirijskoj sceni predstavljaju neki vid tursko-ruskog konsenzusa. Turska je proteklih dana vršila pritisak kako bi postigla dogovor sa sirijskim režimom, što je režim odbio. Tada je Rusija htjela pokazati Iranu i sirijskom režimu da moraju snositi odgovornost za odluke koje mogu biti bolne.