Zašto je Izrael pojačao napade na Siriju nakon operacije ‘Potop al-Aksa’

Izrael je izveo niz zračnih napada na sirijsku teritoriju pod parolom “gađanja iranskog prisustva” još od 2013. godine, koji su se potom pojačali i postali javni. Takva dešavanja uslijedila su kao posljedica sukoba između sirijskog režima, koji je tražio podršku Teherana, i sirijske opozicije, koja je dobila međunarodnu podršku.

Prateći podatke o izraelskim napadima na Siriju, jasno se vidi da oni bilježe uspon i pad, a njihov obim varira od godine do godine u zavisnosti od razvoja situacije na terenu i političkih okolnosti.

Tako su ovi napadi, na primjer, 2022. godine zabilježili najniži nivo, u vrijeme rusko-ukrajinskog rata, dok je koordinacija između Moskve i Tel Aviva oslabila zbog različitih stavova prema ratu. S druge strane, intenzitet napada povećao se od 7. oktobra 2023. godine, nakon početka operacije “Potop al-Aksa” i izbijanja rata u Gazi, koji se proširio i na Liban, uz obostranu eskalaciju između Irana i Izraela koja se proširila i na Siriju.

Izraelski pristup prije 7. oktobra

Izrael tvrdi da su njegovi napadi i prije i poslije operacije “Potop al-Aksa” – odgovor na aktivnosti iranske Revolucionarne garde na teritoriji Sirije i na navodne transfere oružja iz Irana libanskom Hezbollahu.

Izvori iz izraelskih sigurnosnih i medijskih krugova navode da su izraelski zračni napadi uglavnom ciljali pošiljke oružja koje su stizale u Siriju ili laboratorije za koje Izrael vjeruje da se koriste za proizvodnju raketa za Hezbollah, kao što su naučnoistraživački centri u Yamrayi u okolini Damaska i u Masyafu u provinciji Hama.

Još od 2023. godine, izraelski sigurnosni stručnjaci, među kojima je i penzionisani generalmajor Yaakov Amidror, bivši savjetnik za nacionalnu sigurnost izraelskog premijera, sve su češće upozoravali Tel Aviv da onemogući isporuku oružja Hezbollahu i spriječi Iran da uspostavi svoju operativnu bazu u Siriji, jer će mu to omogućiti da izvodi napade na Izrael.

U septembru 2015. godine izraelski premijer Benjamin Netanyahu otvoreno je izrazio zabrinutost zbog situacije u Siriji. Obavijestio je ruskog predsjednika Vladimira Putina da se protivi iranskom korištenju sirijske teritorije za snabdijevanje Hezbollaha oružjem i naprednom vojnom opremom, kao i da se protivi velikoj iranskoj vojnoj prisutnosti u Siriji, upozoravajući na povećanje eskalacije na frontu na Golanu.

Izraelske vojne i sigurnosne institucije nazvale su svoje napade u Siriji terminom “bitka između ratova”, budući da je taj izraz počeo simbolizirati vojne, sigurnosne i preventivne izraelske strategije usmjerene protiv iranskog utjecaja.

Washingtonski institut za studije objašnjava ovu strategiju kao odbrambene operacije koje imaju za cilj neutralizaciju prijetnji bez eskalacije u rat. To podrazumijeva izvođenje preventivnih napada na osnovu visokopreciznih obavještajnih informacija, s ciljem odgađanja izbijanja rata i slabljenja protivničkih snaga kako bi ih se odvratilo, uz stvaranje idealnih uslova za nadmoć izraelske vojske u slučaju stvarnog rata s Iranom.

U aprilu 2022. godine izraelska vojska potvrdila je da je izvela 400 zračnih napada na Siriju od 2017. godine, dok procjene pokazuju da je u periodu između 2013. i 2017. broj napada iznosio između 5 i 10 godišnje.

Ovo upućuje na porast napada dok se paralelno s tim pojačavala prisutnost sirijskog režima i frakcija podržanih od Irana na sirijskoj teritoriji. S druge strane, smanjivala se kontrola sirijske opozicije koja se počela povlačiti od kraja 2016. godine, kada su izgubili kontrolu nad istočnim dijelovima grada Halepa. Zatim su borci opozicije počeli napuštati područje oko Damaska, a snage sirijskog režima, iračke frakcije i Hezbollah ulaze ne jug zemlje pod ruskim pokroviteljstvom.

Ciljevi napada često su bile pošiljke raketa koje su stizale u Siriju preko aerodroma u Damasku i Halepu, koji su često bili izvan funkcije. Također, gađani su i kamioni natovareni raketama koji su ulazili iz sjeveroistočne Sirije preko iračke granice prema periferiji Homsa i Damaska, kao i aerodrom Tayfour (T4).

Osim toga, gađani su i razni naučnoistraživački centri, a posebno se ističe napad na naučnoistraživački centar u Masyafu u pokrajini Hama u centralnoj Siriji. Cesta koja povezuje Siriju i Liban također je uvrštena na popis izraelskih ciljeva, budući da su avioni izveli brojne napade na ovu cestu u oktobru 2024. godine, naročito u blizini graničnog prijelaza Masnaa i na području Jusiyah.

Važno je napomenuti da su napadi trajali sve do kraja 2023. godine, s tim da nanošenje ljudskih gubitaka nije bio jedan od njihovih ciljeva, osim u rijetkim slučajevima u kojima je Izrael namjeravao eliminirati određene ličnosti, poput atentata na Samira Kuntara, zatvorenika oslobođenog iz izraelskih zatvora, krajem 2015. godine, pod izgovorom da je sarađivao s Hezbollahom u južnoj Siriji.

Promjene nakon operacije ‘Potop al-Aksa’

Situacija u regiji se zaoštrava nakon operacije “Potop al-Aksa”, dosegnuvši nivo direktnih sukoba između Izraela i Irana, ponekad unutar granica dvije zemlje, a ponekad na sirijskom tlu, gdje je djelovanje Teherana posebno izraženo. U skladu s tim, došlo je do promjene razmjera i prirode izraelskih napada na sirijsku teritoriju.

Sirijski režim je krajem oktobra 2024. godine otkrio da je Izrael izveo više od 100 napada na sirijsku teritoriju u godinu dana, preciznije od 7. oktobra 2023.

Promjene u izraelskim napadima nisu se odnosile samo na kvantitet, već i na kvalitet; napadi su izvođeni na područjima koja nikad ranije nisu gađana, poput sigurnosne zone u glavnom gradu Damasku, dok su ranije bili usmjereni samo na periferiju grada gdje se nalaze skladišta oružja. Također, izraelski napadi sada namjerno uzrokuju ljudske gubitke, naročito među iranskim vojnim stručnjacima povezanim s iranskom Revolucionarnom gardom.

Izraelski napad koji je posebno došao do izražaja tokom ove godine bio je udar na zgradu iranskog konzulata u glavnom gradu Sirije, Damasku. U napadu su ubijene vođe iranske Revolucionarne garde, među kojima je bio i brigadni general Mohammad Reza Zahedi. Ovaj napad je predstavljao važnu prekretnicu, nakon čega je uslijedila serija raketnih napada između Teherana i Tel Aviva.

U septembru 2024. godine, Izrael je izveo još jedan specifičan i nezapamćen napad na sirijsku teritoriju, kada je gađao Centar za naučna istraživanja u Masyafu na periferiji Hame, za koji Tel Aviv vjeruje da je pod kontrolom iranske Revolucionarne garde i da se koristi za proizvodnju raketa za Hezbollah. List The New York Times otkriva da su izraelske specijalne snage izvele zračni desant i da su zaplijenile materijale iz postrojenja specijaliziranog za proizvodnju raketa. Pored toga, bombardirali su i centar, koji je već bio česta meta napada.

Početkom oktobra ove godine izraelski napadi uništili su skladište oružja povezano s Hezbollahom, koje je svega nekoliko kilometara udaljeno od ruske zračne baze Hmeimim u sirijskoj provinciji Latakija, što je prvi put da su napadnuti ciljevi u blizini ruskih vojnih položaja.

Također, sve su češće precizne operacije likvidacije koje Izrael provodi u četvrti Mezze u Damasku, ciljajući uglavnom vođe Hezbollaha koji žive u tom području, s obzirom na to da periferija glavnog grada više nije sigurno područje za njih. Među metama su bili i šef za naoružanje i osoba odgovorna za financijske transfere u Hezbollahu, koji su gađani u zračnom napadu 21. oktobra ove godine.

Izraelske aktivnosti u Siriji značajno su se pojačale uoči početka vojne kampanje u južnom Libanu i nastavljene su paralelno s tom kampanjom, što ukazuje da su povezane s vojnim i sigurnosnim aspektima sukoba koji se proširio na južni Liban. Sredinom oktobra 2024. izraelska vojska izvela je ograničen kopneni prodor na jugu Sirije, u blizini libanske doline Bekaa.

Ovakvi događaji dolaze u svjetlu sve učestalijih izvještaja o kontinuiranom prilivu oružja iz Sirije za Hezbollah preko doline Bekaa, što jasno pokazuje da je Izrael pojačao svoje zračne napade u skladu s vojnim potrebama, prelazeći s operacija odvraćanja na efikasnije napade radi podrške operacijama na jugu Libana.