Šta se dešavalo u Abu Ghraibu i zašto je američki sud donio presudu o odšteti

Porota u SAD-u presudila je da odbrambena kompanija sa sjedištem u Virginiji CACI mora platiti 42 miliona dolara trojici Iračana koji su mučeni u zatvoru Abu Ghraib 2004. godine.

Šta je bilo i šta se tamo dogodilo? Evo šta trebate znati:

Šta je bio Abu Ghraib?

Abu Ghraib, zatvor s najvećom sigurnošću u istoimenom gradu u Iraku, SAD je koristio za “ispitivanje osumnjičenih” nakon što je izvršio invaziju na Irak.

Osnovan 1950-ih, zatvor je koristio bivši predsjednik Saddam Hussein za držanje političkih zatvorenika tokom svog predsjedničkog mandata od 1979. do 2003. godine.

Nakon što je SAD izvršio invaziju na Irak 2003. godine, zbacivši s vlasti Husseina, koji je potom pogubljen, Abu Ghraib je preuzela američka vojska.

U septembru 2006. Abu Ghraib je predan Iračanima, a u aprilu 2014. je zatvoren.

Je li u Abu Ghraibu bilo zlostavljanja i mučenja?

Da.

Godine 2003. počele su se pojavljivati ​​fotografije zatvorenih Iračana koji trpe zlostavljanje koje su nad njima činili američki zatvorski čuvari.

Naprimjer, fotografija na kojoj je zatvorenik s kapuljačom na glavu spojen na električne žice i prisiljen stajati na maloj kutiji.

Rečeno mu je da će ga ubiti struja ako padne s kutije.

Na slici je bio Ali Shallal al-Qaysi, koji je o tome svjedočio 2005. godine.

Nakon što zbog mučenja više nije mogao koristiti ruku, američki čuvari počeli su ga zvati “Čovjek s kandžama”.

Druge slike prikazuju zatvorenike u ponižavajućim položajima, ponekad s izmetom razmazanim po njima, dok američki zatvorski čuvari poziraju nasmiješeni pored njih.

Je li nešto preduzeto prema zlostavljačima?

Istrage su 2004. godine pokrenuli sada penzionisani američki generalmajori Antonio Taguba i George Fay. Još jednu istragu 2008. je pokrenuo Komitet Senata SAD-a za oružane snage.

Te istrage otkrile su više o zlostavljanju u Abu Ghraibu, koje je uključivalo seksualno zlostavljanje, silovanje te fizičko i psihičko mučenje i rezultiralo smrću najmanje jednog zatvorenika, Manadela al-Jamadija.

U godinama koje su uslijedile, 11 američkih vojnika optuženo je za zanemarivanje dužnosti, maltretiranje, teški napad i zlostavljanje. Osuđeni su na vojnim sudovima, a devetorica su dobila zatvorske kazne.

Godine 2008. neprofitni Centar za ustavna prava (CCR) sa sjedištem u New Yorku pokrenuo je građansku tužbu protiv CACI-ja u ime četiri iračka zatvorenika koja su mučena u Abu Ghraibu.

U tužbi se tvrdilo da su operativci CACI-ja pružali “usluge ispitivanja” u Abu Ghraibu.

Šta je bio rezultat građanske tužbe?

Savezna porota SAD-a presudila je u utorak da CACI mora platiti trojici iračkih civila – Suhailu al-Shimariju, Salahu al-Ejailiju i Asa’adu al-Zubaeu – po tri miliona dolara kompenzacije i po 11 miliona dolara odštete.

Četvrti tužilac, Taha Yaseen Arraq Rashid, izostavljen je iz slučaja 2019. jer je bio zlostavljan prije nego što je CACI bio prisutan u Abu Ghraibu.

CACI je 2003. potpisao ugovor s Američkom vladom, primivši više od 19 miliona dolara za “usluge ispitivanja”.

Prema CCR-u, tužioci su pušteni iz zatvora a da nikada nisu optuženi za neko krivično djelo.

Šta je učinjeno žrtvama koje su podnijele tužbu?

U novembru 2003. američki vojnik uhapsio je snimatelja Al Jazeere Arabic Al-Ejailija dok je radio na priči o napadu na američke snage u Diyali. Bio je zatočen mjesecima.

“Najgori je bio prvi dan kad sam stigao u Abu Ghraib, kada su me natjerali da se skinem… go pred svima”, rekao je Ejaili.

“Stavili su mi crnu kapuljaču na glavu i ostavili me da visim cijelu noć”, rekao je, dodajući da su mu Amerikanci pjevali “Sretan rođendan, Al Jazeera” dok je visio. Pušten je nakon dva mjeseca.

Al-Shimari je bio u Abu Ghraibu od 2003. do 2008, a za to vrijeme, kako je rekao, prijetili su mu psima, mučili strujom i tjerali ga na fizičke aktivnosti dok je bio nag.

Al-Zubae je bio zatočen od 2003. do 2004. godine, a u tom periodu je bio mučen, zatvaran u samicu, podvrgnut deprivaciji osjetila i izložen izuzetno vrućoj i hladnoj vodi.

Šta se događalo tokom slučaja?

CACI je više od 20 puta pokušao odbaciti tužbu. Evo vremenskog prikaza ostalih događaja:

30. juni 2008: CCR podnosi tužbu na Saveznom sudu SAD-a za Ohio u ime trojice tužilaca i Rashida.

August 2008: Slučaj je prebačen u Virginiju.

27. februar 2019: Tužilac Rashid je uklonjen iz slučaja jer je bio zlostavljan prije nego što je osoblje CACI-ja stiglo u Abu Ghraib.

15. aprila 2024: Početak suđenja. To je bio prvi put da žrtve zlostavljanja u Abu Ghraibu svjedoče pred američkom porotom.

2. maja 2024: Porota ne uspijeva donijeti jednoglasnu presudu, a sudija ponišava suđenje.

U junu 2024: Sudija odobrava zahtjev tužilaca za novo suđenje.

30. oktobra 2024: Na Saveznom sudu u Virginiji počinje novo suđenje.

12. novembra 2024: Porota smatra da je CACI odgovoran za ulogu u mučenju tužilaca u Abu Ghraibu.

Je li ovo bio jedini slučaj mučenja u Abu Ghraibu?

Ne.

U junu 2004. CCR i drugi advokati podnijeli su prve tužbe u okviru grupne tužbu u ime 256 iračkih civila mučenih u Abu Ghraibu.

Glavni tužilac Haidar Saleh, švedski državljanin, dva puta je bio pritvoren u Abu Ghraibu – jednom ga je pritvorila Iračka vlada prije američke invazije na Irak, a drugi put američke snage.

Optuženi su bili CACI, američka privatna kompanija L-3 Services (bivši Titan Corporation) i Adel Nakhla, bivši zaposlenik Titana/L-3.

U junu 2011. Vrhovni sud SAD-a odbio je, bez komentara, preuzeti slučaj.

U junu 2008. Wissam al-Quraishi i još 71 osoba, koji su rekli da su bili mučeni u Abu Ghraibu i drugim zatvorima podnijeli su tužbu protiv L-3 Services i Nakhle.

U oktobru 2012. u tom slučaju postignuta je nagodba čiji detalji nisu objavljeni.