Kako se američke kompanije bogate na ratovima u svijetu

Navršile su se 22 godine od 11. septembra 2001. i terorističkih napada na New York i Washington, čina koji je promenio globalnu političku mapu na početku 21. veka, ali i način na koji mere globalne bezbednosti utiču na živote većine ljudi. Nakon tih napada, uvedene su nove mere bezbednosti u globalnom aviosaobraćaju, a teroristički napadi su poslužili i brojnim obaveštajnim agencijama kao “opravdanje“ za uvođenje programa cyber nadgledanja interneta, kao i praćenja globalnih komunikacija.

“Rat protiv terorizma“ (War on Terror) se tokom godina pretvorio i neku vrstu novog hladnog rata između velikih sila, a mnogim pojedincima i kompanijama je poslužio i za enormno bogaćenje. Tokom godina su se u javnosti pojavili brojni, dotada strogo poverljivi dokumenti, koji su pokazivali da je SAD sa saveznicima, na prvom mestu Velikom Britanijom te drugim zemljama NATO-a, nakon 11. septembra bio odlučan da “pokaže svetu da je i dalje najjača svetska sila“. Situacija u tadašnjem Iraku i njegov lider Saddam Hussein su se pokazali kao “idealni poligon“ za demonstraciju vojne i političke moći zapadnih saveznika.

Nova ‘pustinjska oluja’ nakon 11. septembra

SAD je već imao jednu “Pustinjsku oluju“ u Iraku tokom ’90-ih te je povratak u Irak bio izvestan. Administracija predsednika Geogrga W. Busha je iskoristila narativ o “oružju za masovno uništenje u Iraku, što potvrđuju i obaveštajne agencije“. Zapravo, u tom trenutku, misije Ujedinjenih nacija i Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA) su već na terenu u Iraku imale timove stručnjaka, koji nisu našli nikakve dokaze o oružju za masovno uništenje. Takođe, nije bilo ni dokaza da  mreža Al-Kaida deluje iz Iraka, budući da su većina terorista, njih 15, uključenih u događaje 9/11 bila zapravo državljani Saudijske Arabije. I sam vođa Al-Kaide u to vreme Osama bin Laden takođe je bio član jedne od najbogatijih saudijskih porodica.

Ipak, tadašnji ministar odbrane SAD-a Donald Rumsfeld i njegov pomoćnik Paul Wolfowitz bili su “potpuno uvereni u učešće Iraka i Saddama Husseina u događajima 9/11, kao i u postojanje oružja za masovno uništenje“. Bush je već bio pobornik napada na Irak, a u tome ga je značajno podržavao i tadašnji britanski premijer Tony Blair.

Mediji u SAD-u su mesecima “vrteli priču“ o “opasnosti od novog terorističkog napada hemijskim ili biološkim oružjem iz Iraka, koje mogu iskoristiti i druge terorističke grupe“. To je bilo sasvim dovoljno da se dobije većinska podrška u javnosti, iako su inspektori UN-a do tada izvršili više od 700 inspekcija u Iraku i nisu našli baš ništa. Američke snage su 20. marta 2003. godine izvršile masovni napad sa mora i iz vazduha te je operacija “Iraqi Freedom“ počela.

I Joe Biden je podržao napad na Irak

Tadašnji senator i aktuelni američki predsednik Joseph Biden takođe je podržao donošenje rezolucije kojom se daje odobrenje Bushu da pokrene napad na Irak. Do tada se već zahuktao i rat u Avganistanu, gde su koalicione snage, predvođene SAD-om, većim delom uspele da svrgnu dotadašnji talibanski režim. Osam godina kasnije, 2. maja 2011. godine, u gradu Abotabadu u Pakistanu, specijalna jedinica “Foke“ (SEAL Team Six) locirala je i likvidirala Osamu bin Ladena.

Colin Powell, odlikovani general, koji je bio američki državni sekretar u vreme napada na Irak i Avganistan, u kasnijim intervjuima je navodio da “zapravo nije bio jasnih dokaza o postojanju oružja za masovno uništenje u Iraku, iako je on, u to vreme, to tako predstavio Savetu bezbednosti UN-a“.

Decenijsko angažovanje vojnih snaga SAD-a (kao i koalicionih snaga, pre svega u Avganistanu) značilo je i značajno povećanje vojnog budžeta. Zapravo, on se u poslednjih 20 godina gotovo udvostručio – od 440 milijardi dolara u 2003. godini do 800 milijardi dolara u 2022. godini. Ove godine će izdvajanja za vojsku i odbranu SAD-a preći 839 milijardi dolara, što je novi rekord u svetu. SAD danas ima vojni budžet koji je veći od kineskog (292 milijarde dolara), ruskog (86 milijardi dolara) i indijskog (81 milijarda dolara) zajedno. Prošle godine je vojni budžet SAD-a bio gotovo dvostruko veći od izdvajanja za odbranu svih drugih zemalja članica NATO-a.

Podaci o nabavkama Pentagona ‘državna tajna’

Pentagon je tako i “najdublja federalna kasa“ u SAD-u, a zbog sistema “brzih nabavki“ neophodnog naoružanja, municije i opreme za jedinice širom sveta, postao je “omiljeni partner“ mnogih privatnih kompanija. Često se dešava da su podaci o nabavkama Pentagona “državna tajna“, čije bi objavljivanje “ugrozilo vitalne interese američke nacionalne bezbednosti, kao i njenih saveznika“.

Privatna kompanija za obezbeđenje Blackwater (danas Academi) dobila je tokom perioda od pet godina najmanje 400 miliona dolara federalnog novca. U Iraku je obezbeđivala visoke američke i iračke zvaničnike, a u septembru 2007 . godine pripadnici Blackwatera su na trgu Nisour u Bagdadu ubili 17 te ranili 20 civila. Od četvero pripadnika, Nicholas Slatten je kasnije u SAD-u osuđen na doživotni zatvor, dok su Paul Slough, Evan Liberty i Dustin Heard prvobitno bili osuđeni na 30 godina zatvora. U decembru 2020. godine je tadašnji predsednik Donald Trump pomilovao svu četvoricu.

Fahim Hashimi je avganistanski preduzetnik koji je 2005. godine pokrenuo kompaniju za logistiku, koja je američkim trupama pružala raznovrsne usluge. Posao je išao toliko dobro da je on dobijao ugovore vredne i 200 miliona dolara godišnje, a kasnije je otvorio i nekoliko medija i TV stanica u Avganistanu. Naravno, na prvom mestu su od ratova u Iraku i Avganistanu “profitirale“ kompanije iz vojne industrije.

Lockheed Martin, jedan od najvećih proizvođača oružja i vojnih sistema u SAD-u, značajno je povećao prihode u periodu nakon 9/11. Lockheed je tokom godina povećao broj dobijenih poslova, a naručilac je uvek bio Pentagon. U 2020, godini Lockheed Martin je dobio narudžbe od Pentagona u vrednosti od 75 milijardi dolara, što je više od ukupnog vojnog budžeta Velike Britanije, ili gotovo duplo novca koji se odvaja za američku diplomatiju i State Department.

Kongresmeni kao bogati dioničari

Takođe, brojni američki političari, kongresmeni i senatori poseduju akcije kompanija iz područja vojne industrije i opreme. Najmanje 47 članova Kongresa (a prava brojka je bliža 60) i članova njihovih porodica poseduje takve akcije, prosečne vrednosti 4,5 miliona dolara. Od 36 kongresmena koji su prijavili da poseduju ove akcije, 20 su republikanci, dok je 16 demokrata. Većina njih poseduje akcije u kompaniji Honeywell, koji je jedan od najvećih proizvođača delova za avione. Senator Gary Peters, demokrata iz Michigana, ima čitav niz akcija, a među njima i još jedne kompanije iz sektora odbrane – Raytheon. To možda i ne bi bilo neobično da Peters istovremeno nije član senatskog Odbora za odbranu (Senate Arms Committee), koji je nadležan za odobravanje budžeta samog Pentagona.

Tržište kompanija iz sektora odbrane u SAD-u je u stalnom rastu od 2009. godine i danas vredi 610 milijardi dolara. Stručnjaci procenjuju da će do 2030. godine ono porasti na 700 milijardi dolara.