Smanjenje rizika ili distanciranje: Kako Njemačka planira redefinirati svoj odnos sa Kinom?

Piše: Nasser Jubara

Dok njemačko Ministarstvo vanjskih poslova finalizira strategiju svoje vlade prema Kini i pokušava prevladati najnovije nesuglasice oko najprikladnije politike za postupanje s “partnerskom i protivničkom zemljom u isto vrijeme”, kineski premijer Li Qiang i velika ministarska delegacija gostovat će u Berlinu i Minhenu, gdje su već počele konsultacije na nivou vlada dvije zemlje, što je sedmi krug njemačko-kineskih konsultacija na tom nivou.

Ovu vrstu konsultacija Njemačka održava sa 12 zemalja, među kojima je i Kina, kroz koje nastoji provesti dubinsko istraživanje o svemu što se tiče njemačkog odnosa s ovim zemljama. To vrijedi i za ovogodišnju sjednicu na kojoj će se raspravljati, kako navodi Berlin, o ekonomskim, političkim, sigurnosnim i ekološkim pitanjima.

Kineski premijer je izjavio, kako stoji u saopćenju ambasade njegove zemlje u Berlinu, da se Peking nada da će biti održane konsultacije koje promoviraju “međunarodnu stabilnost, prosperitet i sigurnost”.

Smanjenje rizika ili odvajanje?

Ova posjeta, kao i druge, ima svoj protokol, a tiče se toga ko koga prima i kako se održava ceremonija prijema. Tu su i drugi detalji koji ukazuju na to da je kineska delegacija od samog početka željela poslati sliku o tome kakvi su njeni odnosi sa zemljom koju Kina smatra “ključnom” kada je u pitanju Evropa.

Kineska delegacija zna kakav odjek te slike imaju u Pekingu, ali prije svega zna kakav je njihov utjecaj na Washington, koji “nije impresioniran odnosima Njemačke i Kine, niti evropskom politikom prema Pekingu koja je nezavisna od američke, jer želi pridobiti Berlin i Brisel na svoju stranu kada je riječ o politici distanciranja od Kine”, kazao je za Al Jazeeru Sven Hansen, stručnjak za kinesko-njemačke odnose.

Oni koji prate konsultacije u Berlinu jednoglasni su da dva ključna pojma reguliraju odnos između Njemačke i Sjedinjenih Američkih Država, s jedne, i Kine, s druge strane, a to su “smanjenje rizika i distanciranje”.

Dok Berlin odbija “distanciranje” od Kine i nastoji održati partnerstvo s tom državom, istovremeno smanjujući rizike koji proizilaze iz tog odnosa, Washington preferira odnos zasnovan na “odvajanju” od Pekinga.

Bernt Berger, stručnjak za kineska pitanja u think tanku Njemačko društvo za vanjsku politiku (DGAP), kaže da su konsultacije na nivou vlade problem za administraciju Joea Bidena, “jer se ova administracija priprema za novi odnos s Kinom i dogovara svoje saveze u Evropi. Također, suočava se s kritikama republikanaca i optužuje Evropu da ne slijedi američki pravac i da usvaja jednostrane politike”.

No Hansen, koji radi za specijalizirani časopis IPG, kaže da je najbolja definicija odnosa Njemačke s dvije strane proizišla iz riječi federalnog ministra finansija Christiana Lindnera, koji je nedavno rekao da je Washington, sa stanovišta Berlina, “partner u vrijednostima” dok se Kina smatra “protivnikom” i “poslovnim partnerom” u isto vrijeme.

Razbiti odnos između dvije strane Atlantika

Prema Hansenu, Kina pokušava ohrabriti Njemačku i Francusku da se distanciraju od američkog partnera, pa čak i radi na “razbijanju odnosa između dvije strane Atlantika”. Vjeruje se da je Kina u tome uspjela s francuskim predsjednikom Emmanuelom Macronom, ali nije uspjela s njemačkim kancelarom Olafom Scholzom.

Vezano za podužu listu (140 stranica) koju je Washington objavio prošlog oktobra, u nastojanju da precizira kineske sposobnosti u oblasti trgovine poluprovodnicima, vještačke inteligencije i biotehnologije, stručnjak je dodao da Njemačka “na ove privredne sektore sada posmatra sa sigurnosne tačke gledišta” i da će u tome “slijediti Sjedinjene Američke Države, ali ne tako da slijepo vjeruje ili prati jedinstvenu politiku, kao što se dogodilo u vezi sa sporom oko Huaweija”.

Napominje i da će evropske kompanije “uvijek pokušati zaobići potencijalne sankcije kako bi poslovale sa Kinom.”

Varšava ne vjeruje Berlinu i Parizu

Sa stanovišta zemalja Evropske unije, ovaj napet odnos s Kinom ne izlazi izvan okvira stalnih rasprava koje se vode u Briselu oko osjetljivih vanjskih pitanja.

Dok se mnogi posmatrači slažu da je evropska politika prema Kini “nedosljedna”, Hansen ističe da Poljska, na primjer, ne vjeruje Njemačkoj i Francuskoj, ali vjeruje Sjedinjenim Američkim Državama, dok Njemačka primjećuje da oslanjanje na Washington “nije trajno stanje”.

Ekspert za kinesko-njemačke odnose ističe da je nedovoljna usklađenost između politika evropskih zemalja nešto što Washington i Peking istovremeno iskorištavaju.

Kao argument za to navodi historijsko iskustvo, rekavši da “razumije” nespremnost evropskih zemalja da ih vodi Berlin. Ističe da su u prošlosti njemačke vlade “sve probleme rješavale novcem”, ali nisu tražile liderstvo, dok se vlade Angele Merkel (od 2005. do 2016.) i Scholzova vlada razlikuju po tom pitanju. Sadašnja vlada nastoji preuzeti vodeću ulogu u Evropi i, u ekonomskom smislu, dobiti lavovski dio, što nervira manje zemlje.

Berger se djelomično slaže sa svojim kolegom i kaže da je Evropa s vremenom naučila da u okviru Evropske unije može bolje provoditi svoju agendu prema Kini nego da to čini svaka evropska država posebno. Istovremeno je kritizirao Njemačku i Francusku, dvije najveće ekonomije u Evropi, rekavši kako se nastojanje Berlina i Pariza da provodi jednostranu politiku s Kinom “ne dopada” ostatku Evropske unije.

Partner i protivnik u isto vrijeme

Dok kineska delegacija obilazi velike njemačke kompanije u Minhenu, glavnom gradu savezne pokrajine Bavarska, očekuje se da će u Berlinu biti predstavljena njemačku strategiju prema Kini. Iako nije procurilo mnogo toga o ovoj strategiji, odgovor koji je njemačka vlada dala na briefingu opozicionoj Kršćansko-demokratskoj uniji dotiče se širokih obrisa ove strategije.

Prema onome što se moglo zaključiti, Njemačka će nastojati “brzo” smanjiti ovisnost o Kini, “diverzificirati” proizvodne lance, ne oslanjati se na tehnološki napredak u trećim zemljama koje ne dijele isti sistem vrijednosti s Evropom.

Ova strategija snažno kritizira odnos Pekinga i Moskve te naglašava da će Njemačka i Evropska unija izgraditi svoj odnos s Kinom na osnovu odnosa između Rusije i Kine. U toj strategiji doslovno stoji: “Znamo da Kina ne brani vjerno nezavisnost i suverenitet Ukrajine, te pratimo kako povećava svoju podršku ruskom narativu prema Sjevernoatlantskom savezu”.

Njemačka vlada je saglasna da je potrebno identificirati izvore iz kojih Kina širi svoj utjecaj u balkanskim zemljama, evropskom susjedstvu, Africi, Latinskoj Americi i regiji Pacifika i kaže da Kina “povećava ovisnost zemalja o njoj, što koristi za ostvarivanje svojih političkih interesa.”

Ekonomski uspon nije jedini faktor koji brine njemačku vladu, već i naoružanje. U strategiji se navodi da Njemačka “vidi Kinu kao vojnog aktera koji poboljšava svoje vojne sposobnosti i slijedi ponašanje koje šteti evropskim interesima”.