Misterija nedaleko New Yorka: Kakva istraživanja se provode na otoku Plum?

Iako su Rusija, Severna Koreja i Kina poslednjih godina u fokusu svetske pažnje zbog razvoja njihovih novih oružja za masovno uništenje, pre svega nuklearnog, slična istraživanja i razvoj nisu prestali ni na „zapadnoj strani“ planete.

Biološka laboratorija u Wuhanu se, prema tvrdnjama iz SAD-a, danas smatra najverovatnijim poreklom koronavirusa, iako Peking to žestoko demantuje. Rusija je, sa druge strane, poslednjih godina predstavila i stavila u operativnu upotrebu nekoliko novih balističkih raketa, poput „RS-28 Sarmat“.

Ni Sjedinjene Američke Države ne sede „skrštenih ruku“. Pentagon je nedavno najavio unapređenja „B61-12“, okosnice njenih nuklearnih snaga, a pre mesec dana su uspešno testirale i unapređenju verziju nuklearnog projektila „Minuteman III“.

Tajne laboratorije i tabloidne senzacije

Sredinom jula 2008, na plaže poluostrva Montauk u državi New York isplivali su ostaci, u najmanju ruku, čudnih životinja. Surferi i brojni turisti su nedeljama prijavljivali leševe životinja koje su, iz prva, podsećale na svinje ili ovce bez dlake. Kada su lokalne vlasti ispitale slučaj, utvrdili su da su životinje „najverovatnije nepoznatog porekla“, te da najviše liče na deformisane svinje. Američki tabloidi su odmah od ovoga napravili nacionalnu senzaciju, nazvavši ove životinjske ostatke „čudovištem iz Montauka“ (Montauk monster). Brojni lokalni ribari i lovci, željni slave i brze zarade, svedočili su o „tajanstvenim svetlima na nebu“, „misterioznim neobeleženim helikopterima“ i „ljudima u odelima, verovatno državnim agentima“. Lokalni turizam je takođe zaradio od ove misterije. Ubrzo su organizovane ture „vidite čudovište iz Montauka“. Samo dva meseca kasnije, nezavisne istrage i analize veterinara su dokazale da je reč o svinjama, koje su se udavile nakon havarije kubanskog broda, te su njihovi ostaci bili deformisani nakon dugog boravka u slanoj vodi.

Ipak, „zavera o slučaju Montauk“ je, igrom slučaja, bacila svetlo na jednu drugu instalaciju američkih federalnih vlasti. „Centar za životinjske bolesti“ na ostrvu Plum (Plum Island Animal Disease Center) se nalazi na istoimenom ostrvu, na nekih stotinu kilometara od New Yorka. Jedini pristup je moguć brodom, i to državnim, budući da je za sam put na ostrvo potrebno federalno ovlašćenje, kao i posebna dozvola lokalnih vlasti.

Ustanova je prvi put otvorena kasnih ‘40-ih, a zvanično je postala deo Američkog ministarstva poljoprivrede (US Department of Agriculture, USDA) 1954. godine. Centar je formiran po naređenju tadašnjeg predsednika Eisenhowera, kako bi se osigurala bezbednost uvezenog mesa. U to vreme se više od polovine teletine i svinjetine uvozilo iz Meksika i zemalja Južne Amerike, u kojima je veterinarska praksa bila retka ili potpuno nepostojeća. Otkriće novih oboljenja životinja, poput slinavke i šapa, te afričke svinjske kuge, koja je u SAD stigla trgovačkim brodovima iz Kenije ‘20-ih godina, naterale su tadašnju američku vladu da bezbednost hrane shvati veoma ozbiljno. Usled posledica Drugog svetskog rata, do polovine ‘50-ih su u SAD bile na snazi i mere „štednje hrane“ (food rationing), te su bezbednost uvezenog mesa, kao i domaćih grla stoke, i ekonomski uticaj mogućih epidemija na američke farmere, bili u vrhu tadašnjih američkih interesa.

Vojni, a ne poljoprivredni istraživački centar

Ipak, nije prošlo puno vremena da se u američkoj javnosti počnu pojavljivati i drugačije vesti o ostrvu Plum. Naime, nakon ubistva Kennedyja 1963, na saslušanjima u Kongresu su se (slučajno ili ne) pojavile i informacije da je ostrvo Plum veoma značajan istraživački centar, ali ne Ministarstva poljoprivrede, već Vojske SAD-a. Na ostrvu su barem od 1954. godine (a verovatno i ranije), u potpunoj tajnosti instalacije imale i Hemijske snage Vojske SAD-a (US Army Chemical Corps). Tadašnjim kongresmenima je odmah postalo jasno zašto je tolika tajnost obavljala ostrvo Plum, te i koji bi bio razlog za prisustvo vojske – razvoj i ispitivanje biološkog i hemijskog oružja.

Dalja istraga je pokazala da različite laboratorije na ostrvu imaju specijalne sisteme za prečišćavanje vazduha i vode, te u to vreme najmodernije opremljenu vatrogasnu službu u SAD-u. Naučnici i rukovodioci na ostrvu su, pak, navodili kako „nema nikakvih tajni“, te da se oni samo „bave razvojem vakcina za životinje i edukacijom veterinara i lekara“.

Usled rata u Vijetnamu, ovo „tajno ostrvo“ se ubrzo izgubilo iz fokusa američkih političara i javnosti, ali ne zadugo. Sredinom 1975, u malom gradiću Lyme u saveznoj državi Connecticut, lokalna bolnica i njeni lekari su bili zapanjeni iznenadnom pojavom velikog broja pacijenata sa simptomima artritisa, groznicom, te otocima na rukama i nogama. Isprva se mislilo da je u pitanju voda zatrovana teškim metalima ili pak uticaj nekog nepoznatog virusa. Istraživači sa univerziteta Yale su dve godine istraživali preko stotinu obolelih i dokumentovali do detalja 51 slučaj. Oboljenje je nazvano „lajmska bolest“ (Lyme disease), a utvrđeno je da je glavni način prenosa bio ujed krpelja i to takvog koji nije bio tipičan za taj deo SAD-a.

Kada su se američki mediji krajem ‘70-ih zainteresovali za naizgled nepovezane slučajeve „lajmske bolesti“ širom SAD-a (a dotada već i Meksika i Kanade), saznalo se da bakteriju Borrelia, izazivača bolesti, prenose krpelji roda Ixodes Holocyclus. Ova vrsta krpelja se razlikovala od domaće varijante porodice Ixodidae, koji su do tada najprisutniji bili na velikim stočnim farmama. Nije trebalo puno vremena da se otkrije da je jedina laboratorija koja je u SAD-u radila sa vrstom Ixodes Holocyclus bila ona na ostrvu Plum. Ali, to je bio tek početak.

Otkriveno je i da je jedan od vodećih naučnika u ovoj laboratoriji bio Erich Traub, nemački veterinar i virusolog. Traub je karijeru započeo na Univerzitetu Glessen, gde ga je zatekao i početak Drugog svetskog rata. Kao jedan od vrhunskih naučnika, ubrzo je postavljen za šefa istraživanja na ostrvu Riems (Riems Greifswald am Rugen). Na ovom ostrvu su pripadnici SS-a razvijali nemački program hemijskog i biološkog oružja, pod direktnom kontrolom Heinricha Himlera, „desne ruke“ Adolfa Hitlera. Odmah nakon ulaska saveznika u Berlin, Ericha Trauba su uhapsili Sovjeti i odveden je u sovjetsku okupacionu zonu u Istočnu Nemačku. Samo tri godine kasnije, tri tajna britanska agenta, prerušeni u vodoinstalatere, su kidnapovali Trauba i avionom ga iz Francuske prebaciti u Maryland, u okviru operacije „spajalica“ (Operation Paperclip).

U okviru te, decenijama tajne operacije, u SAD je dovedeno više od 1.600 nacističkih inženjera, naučnika i stručnjaka, kako bi nastavili svoja istraživanja. „Opravdanje“ za ovu operaciju je bilo da bi, u suprotnom, ove naučnike zarobio SSSR i svoj bi rad nastavili za interese Sovjeta.

Erich Traub je, poput svog poznatijeg kolege Vernera von Brauna koji je učestvovao u formiranju svemirske agencije NASA, takođe u SAD dobio „državni posao“. Traub je prvo radio u Mornaričkom istraživačkom institutu „Bethesda“, a kasnije i na razvoju hemijskog oružja u Fort Detrick u Marylandu. Nakon ovoga, Traub je radio i na ostrvu Plum. Nakon njegove smrti 1985, američki mediji su pisali da je upravo on „glavni krivac“ za pojavu „lajmske bolesti“, iako se nije moglo doći do dokumenata, budući da ih je USDA uništila krajem ‘70-ih godina.

Misterija koja traje

Istraživački centar na ostrvu Plum postoji i funkcioniše i danas, ali sada kao deo tajnovite Agencije za domovinsku bezbednost (Department of Homeland Security, DHS). Aktivisti u SAD-u navode da sama činjenica da je ovaj centar deo obaveštajne zajednice, a ne Ministarstva poljoprivrede, pokreće brojna pitanja. USDA i dalje delimično ima jedan deo Centra, gde se bavi „dijagnozom, istraživanjima i edukacijom“.

Sredinom 2004. godine tadašnja senatorka iz New Yorka, Hillary Clinton, i kongresmen Tim Bishop uputili su nekoliko pisama agenciji DHS sa zahtevima da se istraživanja na ostrvu Plum stave pod posebnu istragu, kao reakcija na veliku zabrinutost u široj naučnoj zajednici.

„Tražimo da hitno ispitate navode o ozbiljnim propustima u okviru postrojenja PIADC na ostrvu Plum“, napisala je tada Clinton.

Osam godina kasnije predstavljena je prva vakcina za oboljenja životinja slinavku i šap. Naučnici koji su je razvili, John Neilan i Michael Pucket, su, slučajno ili ne, prethodno bili istraživači upravo na ostrvu Plum.