Zašto SAD naoružava Bliski istok: Prijetnja novih iranskih raketa

Sjedinjene Američke Države, usred ruske agresije na Ukrajinu, te sve većih tenzija u Kineskom moru, odlučile su da u zemlje Bliskog istoka pošalju dodatne raketne sisteme THAAD i Patriot poslednje generacije.

Brojni stručnjaci i analitičari se sada slažu da bi ovo mogla biti “kap koja bi prelila čašu”, naročito imajući u vidu obnovljeni sukob između Izraela i Palestine, kao i brojne druge izazove širom ovog regiona, poput unutrašnjeg sukoba u Libiji, te velike političke i ekonomske nestabilnosti u Libanu i Iraku.

Politika zasnovana na broju raketa

I američki građani se pitaju zašto je administracija predsednika Josepha Bidena odlučila da u Ujedinjene Arapske Emirate i Saudijsku Arabiju baš u ovom trenutku pošalje oružje i vojne sisteme vredne gotovo pet milijardi dolara. Od ove cifre, ukupno 2,25 milijardi će otići na unapređenje već postojećeg THAAD anti-raketnog štita, dok će dodatne tri milijarde biti utrošeno na isprobane i dokazane raketne sisteme Patriot.

Saudijska Arabija će tako dobiti i najnoviju generaciju Patriota, MIM-104E. U pitanju su potpuno nove rakete, koje su “kompatibilne” sa lanserima za standardne Patriot rakete. Sistem GEM (Guidance Enhanced Missile, rakete sa naprednim navođenjem) može nezavisno da bira mete u toku leta, ili da promeni “prioritet” meta.

Saudijske vlasti navode da je ovo unapređenje neophodno kako bi se zemlja odbranila od učestalih napada iz Jemena, od strane pobunjenika iz pokreta Husi. U stvarnosti, Iran je mnogo verovatnija pretnja, imajući u vidu da poseduje čitav niz raketnih sistema koji mogu da pogode gotovo sve ciljeve u Saudijskoj Arabiji.

Ujedinjeni Arapski Emirati će, sa druge strane, dobiti dve nove kontrolne stanice za THAAD sistem, kao i 96 raketa. UAE trenutno imaju dva THAAD sistema druge generacije, a ovime će oni biti unapređeni na četvrtu “plus” generaciju.

Geopolitička konotacija

THAAD sistem (Terminal High Altitude Area Defense) je proizvod američke kompanije Lockheed Martin, koja ima dugu istoriju razvoja i proizvodnje oružanih sistema. Sistem se sastoji iz samog lansera, komandnog vozila i radarskog sistema ANT/TPY-2. THAAD raketni sistem nema klasičnu eksplozivnu bojevu glavu, već koristi sistem kinetičke energije (kinetic kill), uništavajući dolazeći projektil sudarom. Ovo omogućava i znatno veći domet od gotovo 200 kilometara, te do visine od 150 kilometara. Ako sistem ima dva TPY-2 radara, može podržati i do šest lansera, svaki sa po osam raketa. Jedan ovakav sistem košta oko 800 miliona dolara, mada je za svaku isporuku drugim zemljama neophodno odobrenje Pentagona i komiteta za bezbednost američkog Kongresa.

Američka vojska je najveći korisnik THAAD sistema, sa 52 trenutno aktivne baterije. Sem UAE i Saudijske Arabije, THAAD se koristi i u Izraelu. U vazduhoplovnoj bazi Nevatim se nalazi jedna baterija, dok se dve baterije sa četiri TPY-2 radarska sistema nalaze u pustinji Negev.

Pitanje američkih raketnih sistema na Bliskom istoku ima svakako i svoju geopolitičku konotaciju. Mnogi republikanski senatori kritikuju aktuelnu administraciju zbog trošenja ogromnih resursa kako bi se, prvenstveno, ojačala pozicija Izraela u regionu. U odnosu na 2019. godinu, ova izdvajanja su porasla za 40 odsto.

Prošle godine je američko vazduhoplovstvo rasporedilo još dva teška bombardera B-52 u bazu Al Udeid u Kataru, te ih sada ima ukupno šest. Ovi bombarderi su u stanju da nose sve vrste bombi, od konvencionalnih, preko teških bombi za uništavanje utvrđenja, do nuklearnog oružja.

Predsednik Biden je prošlog meseca završio svoju turneju u regionu, a kritike su stizale i iz tabora demokrata, kao i iz redova republikanaca. Glavne kritike su se odnosile na “blagi pristup” prema saudijskom lideru Bin Salmanu, jer Biden nije stavio visoko na svojoj agendi pitanje ljudskih prava u Kraljevini, kao i ubistvo novinara Jamala Khashoggia.

Takođe, međunarodne organizacije optužuju SAD za “blanko podršku” saudijskim akcijama u Jemenu, gde je do sada poginulo najmanje 14.630 civila, od kojih je 823 dece, dok je još gotovo 150.000 ljudi direktno ugroženo nedostatkom hrane i lekova. Mnogi od ovih napada na položaje u Jemenu se vrše raketama i avionima proizvedenim u SAD-u.

Iransko oružje najnovije generacije

Političari, analitičari i vojni stručnjaci u SAD-u već decenijama navode Iran kao glavnu pretnju miru na Bliskom istoku, ali i američkim interesima u regionu.

“Spremni smo na sve opcije kako bismo zaustavili Iran da dođe do nuklearnog oružja” izjavio je Biden pre mesec dana u Izraelu. “Uništićemo teroriste iz Hezbollaha, Hamasa i Islamskog džihada, koji imaju podršku Irana”, dodao je Biden u prisustvu izraelskog premijera Yaira Lapida.

Upravo je na tom sastanku izraelska strana upozorila američkog predsednika na potpuno novo oružje koje je Iran uspeo da razvije sopstvenim snagama. Radi se o savremenoj balističkoj raketi srednjeg dometa, javnosti predstavljenoj na paradi povodom 43. godišnjice iranske revolucije.

Da Iran planira da ove balističke rakete koristi pre svega protiv Izraela, svedoči i sam njen naziv – “Kheibar Shekan”. Kheibar je bila prva velika tvrđava koje su rani muslimani osvojili u ratu sa tadašnjim Jevrejima, a nalazila se oko 150 kilometara od današnje Medine. Muslimanske jedinice su 628. godine desetkovale jevrejske ratnike iz provincije Hejaz, a i kasnije bi se kroz vekove svako utvrđenje u regionu koje bi bilo osvojeno nazivalo Kheibar. Shekan ima značenje “uništiti” ili “srušiti”, pa tako Kheibar Shekan znači – rušilac tvrđava. Naravno, ta “tvrđava” su danas jedinice izraelske vojske i njihove baze u regionu.

Sama raketa se razvijala od 2005. na Vojno-tehničkom institutu u Teheranu i ima telo od naprednih kompozitnih materijala. Motor je preuzet sa već “dokazane” balističke rakete RAAD-500, a bojeva glava može imati različitu konfiguraciju i težinu do pola tone. Izraelski izvori navode da je Kheibar Shekan prva iranska raketa koja može u potpunosti da zaobiđe izraelski PVO sistem “Davidova praćka”, kao i američki sistem Patriot.

Izraelske službe su došle i do podataka da raketa ima mogućnost “nezavisnog leta” i trajektoriju bojeve glave, što još ima samo nekoliko američkih i ruskih raketnih sistema. Bojeva glava ima udarnu moć 11 puta veću nego ista količina TNT eksploziva. I sam lanser za Kheibar Shekan rakete ima aktivni sistem elektronskog ometanja, te na bojnom polju može predstaviti da se nalazi na više lažnih lokacija. Iran tvrdi da trenutno ima osam ovih raketnih baterija, a da će u naredne dve godine proizvesti još najmanje 45 primeraka.