Opasne posljedice hakerskih napada na satelite

Komunikacijski sateliti i danas nezamjenjive međunarodne satelitske komunikacijske mreže mogli bi biti meta hakera, upozorili su američka Agencija za cyber sigurnost i infrastrukturu sigurnosti i Federalni istražni biro (FBI).

Upozorenje je uslijedilo nakon što su satelitski modemi hiljada korisnika u Evropi bili isključeni na početku ruske invazije na Ukrajinu, kada je među “žrtvama” napada bila i američka telekomunikacijska kompanija Viasat.

S obzirom na značaj satelita za moderni život, ali i vojne upotrebe, posljedice hakerskih napada na umjetna svemirska tijela mogu biti ogromne, kažu sagovornici Al Jazeere.

Upozorenje američke vlade je očekivano uzimajući u obzir da su se u trenutnom sukobu između Rusije i Ukrajine oni potpuno svrstali na stranu Ukrajine koju direktno pomažu na sve moguće načine uključujući i direktnu isporuku oružja, ali i neprekidno snabdijevanje svim raspoloživim obavještajno-izviđačkim podacima koje intenzivno prikupljaju neprekidno putem svoje satelitske mreže, kaže mr. Zoran Živković, stručnjak za savremene IKT sisteme i informacionu sigurnost te predsjednik Društva za informacionu bezbednost Srbije.

Amerikanci raspolažu sa velikim brojem obavještajno-izviđačkih satelita i satelita specijalne namjene te svakodnevno snabdijevaju ukrajinsku vojsku podacima i snimcima o kretanju ruskih trupa, položajima ljudstva i sredstava ratne tehnike, radio komunikaciji i svim drugim podacima koje prikupljaju, analiziraju i sa kojima raspolažu, dodaje.

“Znatno pre otpočinjanja sukoba izvršene su promene položaja i trajektorija velikog broja američkih izviđačko-špijunskih i komunikacionih satelita na način da se obezbede najbolje moguće pozicije koje pokrivaju zone ratnih dejstava uključujući i šire zone koje se koriste za pripremu i transport jedinica za učešće u ratnim dejstvima. Na taj način ukrajinska vojska neprekidno dobija sve raspoložive informacije od izuzetnog značaja koje im umnogome pomažu u organizovanju svoje odbrane, smanjenju sopstvenih gubitaka i efikasnijem dejstvu po angažovanim snagama Rusije, Donbasa i Luganska”, kaže Živković.

Raspoloživi resursi

Zbog toga, ističe, može se očekivati je da će Rusija učiniti sve što je u njenoj moći da u funkciji zaštite vlastitih snaga i ostvarivanja svojih ciljeva uz minimalne gubitke spriječi svaki oblik ugrožavanje snaga ruske vojske i snaga samoproglašenih republika Donjecka i Luganska uključujući i efekte primjene satelitske mreže, a u tom smislu sigurno je da će se svaki raspoloživi resurs upotrijebiti pa i cyber napadi.

“Posebnu pažnju predstavlja informacija da su Amerikanci spremili veliki broj svojih dronova kao pomoć ukrajinskoj vojsci, a poznato je da su u pitanju veoma efikasni borbeno-izviđački sistemi, ali pod uslovom da imaju neometanu podršku pomoću satelita. Za rusku stranu od izuzetne važnosti je da spreče masovnu i efikasnu upotrebu američkih dronova a to mogu postići, uz klasičnu primenu protuvazdušnih sistema, pre svega ometanjem i sprečavanjem satelitske komunikacije. U tom slučaju sateliti koji daju podršku dronovima u ratnoj zoni postaju legitimni ratni cilj i sigurno je da će se primenjivati sva raspoloživa sredstva, uključujući i cyber napade, sredstva elektronskog ratovanja sa eskalacijom do čak primene klasičnih vojnih sredstava za uništenje satelita, pogotovo ukoliko su isti fizički u zoni ukrajinskog ili ruskog neba”, napominje Živković.

U ovoj fazi rata Amerikanci informacije prikupljene sa svojih satelita vrlo vjerovatno ne dostavljaju direktno ukrajinskoj vojci putem direktnih satelitskih veza, već to rade zaobilazno, preko svojih velikih baza iz Poljske i Njemačke, dodaje.

“Za dronove u fazi leta to nije moguće već komunikacija mora biti direktna satelit – dron što onda usložnjava situaciju i pretvara i dron i satelit u legitiman vojni cilj”.

Što se tiče konkretnih poteza protiv umjetnih nebeskih tijela, u suštini možemo razlikovati tri osnovna načina cyber napada na satelite, u zavisnosti od osnovnog cilja napada, pojašnjava stručnjak za informatičku sigurnost.

Prvi je standardni napad prigodnim malverom, malicioznim programom napravljenim da se neprimjetno ubaci u računarske sisteme, sa ciljem da se neopaženo prodre u komunikacione kanale satelita i dalje vrši eksploatacija informacija koje se prenose tim kanalima. Drugi način djelovanja je da se spriječi komunikacija sa satelitom, malverom koji ograničava ili sprečava obavljanje funkcionalnih servisa satelitske komunikacije ili da se ometanjem prekine komunikacioni kanal i na taj način satelit izbaci iz funkcije. Treći način za cilj ima preuzimanje kompletne kontrole satelita pogodnim cyber napadom i uništenje satelita, promjenom trajektorije ka svemiru ili ka Zemlji.

Ono što je dobra vijest jeste da satelite ne može svaki haker napasti i “zauzeti”.

Kompleksna zaštita

S obzirom na izuzetnu važnost prije svega vojnih, a posebno obavještajno-izviđačkih satelita o sigurnosti se brine na najbolji mogući način tako da se komunikacija i upravljanje satelitima obavlja pomoću sistema zaštićenih najvišim mogućim stepenom zaštite i najsofisticiranijim sistemima za zaštitu, kaže stručnjak za savremene IKT sisteme i informacionu sigurnost.

Sistemi primijenjeni za komunikaciju i zaštitu satelita se ne mogu kupiti i prodati, a rade se isključivo namjenski i gotovo nemoguće je da dospiju u ruke potencijalnih hakera ili neprijatelja, ističe Živković, te dodaje da hakeri sa iskustvom i znanjem potrebnim i dovoljnim da vrše napade na standardnu informaciono – komunikacionu strukturu ne mogu izvesti napade na satelite posebne namjene.

“Moguće je da takozvani obični hakeri izvrše napade na komercijalne satelite kojima se prenose medijski sadržaji, pre svega napadom na zemaljske satelitske komunikacione resurse, ali oni inače nisu od prevelikog značaja i teško se mogu svrstati u kritičnu IKT infrastrukturu. Do danas nije zabeležen slučaj uspešnog hakerskog napada na satelite posebne namena, ali se svakodnevno beleži veliki broj pokušaja upada u sisteme koji gravitiraju ka komunikacionim satelitskim kanalima”.

Što ne znači da ne postoje strane koje su vrlo dobro obučene za ovakve “svemirske” hakerske napade.

Najsposobniji da izvrše ozbiljne cyber napade na satelitske komunikacione mreže su upravo najveće svjetske sile koje raspolažu velikim sistemima satelitskih mreža, imaju veliki broj satelita i dovoljno resursa i znanja da mogu organizirati efikasne i smislene napade na satelitske sisteme komunikacija, ističe Živković.

“U ovom trenutku pre svega direktne napade na satelitske komunikacije najopremljeniji i najsposobniji su da vrše NATO, Izraelci, Rusi, Kinezi i u manjoj meri Indijci. Svi pobrojani poseduju sisteme namenjene da ometaju i zaustave komunikaciju između satelita i zemlje i ograničeno između satelita i satelita. Neki od ovih sistema se nalaze na samim satelitima. Nezvanično postoji informacija da su par dana neposredno pre ruskog napada u pojedinim područjima Ukrajine bili onemogućeni satelitski komunikacioni sistemi u više navrata po nekoliko sati. Nemoguće je danas ozbiljno tvrditi da li je u pitanju bio test cyber napada ili moguće upotreba nekog novog sistema elektronskog ratovanja, čak i tvrditi da su prekide izazvali Rusi”.

Ono što je neosporno jeste da posljedice potencijalnih cyber napada na ključne satelite mogu imati ogromne posljedice.

Opasne posljedice

Živković navodi da napadi koji bi uspjeli da neopaženo prodru u satelitske komunikacione sisteme posebne namjene mogu biti izuzetno opasni ako se uzme u obzir da se sateliti koriste za odbranu od atomskog oružja i napad atomskim oružjem.

“Nezamislive su posledice po globalnu sigurnost ukoliko bi jedna od velikih sila uspela da neutrališe i kontroliše sisteme koji su u funkciji nuklearnog naoružanja”.

Opasni su svakako i napadi na satelite od značaja za komunikaciju i navigaciju uzimajući u obzir koliko su se odomaćili u svakodnevnom životu i funkcioniranju sistema od značaja za ekonomiju, zdravstvo, vremensku prognozu i drugo.

Fizičar Nedim Smajić govori da je u današnje vrijeme život bez satelita gotovo nezamisliv, čak i kada se zanemari njihova vojna upotreba.

“Toliko smo ovisni o satelitima i komunikaciji kako s njima, tako i o njihovoj međusobnoj komunikaciji, da je strašno i pomisliti šta bi se desilo kada bi oni odjednom prestali raditi”.

Meteorološki sateliti prikupljaju podatke koji nam omogućavaju da prognoziramo vremenske prilike, šaljemo pravovremena upozorenja, spašavamo živote u ekstremnim slučajevima, dodaje on.

Zatim, tu su navigacijski sateliti, o kojim ovisi veći dio globalnog transporata, bez obzira da li se radi o komercijalnom sektoru, ili privatnim vozilima.

Jedan od primjera je funkcioniranje avionskog saobraćaja koji uveliko ovisi od podataka koje dobijaju putem satelita, što za navigaciju, što za vremenske prognoze, ali i za komunikaciju na interkontinentalnim letovima. Prestanak rada satelitskih sistema izazvalo bi trenutno potpuni kolaps aviosaobraćaja. Slično važi i za brodski saobraćaj.

Za mnoge na Zemlji, kontakt sa navigacijskim sistemima GPS, GLONASS i Galileo su od životnog značaja, pogotovo za one koji žive ili putuju van civilizacijskih centara, ističe Smajić.

Osim toga, danas se pomoću komunikacijskih satelita šalju signali sa jednog kraja Zemlje na drugi, a mnogi u udaljenim područjima bi bili apsolutno odsječeni od ostatka svijeta ako bi oni prestali raditi.

“U samo sedamdesetak godina smo postali toliko ovisni o satelitima da bi njihovo isključivanje vjerovatno dovelo do apsolutnog kolapsa, s prilično nemjerljivim posljedicama. Nadajmo se da do toga neće doći”, kaže Smajić.