Spomenik ‘nevinim žrtvama’: Kriminalizacija partizana i rehabilitacija fašista

Kriminalizacija oslobodilačke partizanske vojske i rehabilitacija zlodjela fašističkih snaga krajnji cilj je izgradnje spomenika “Nevinim žrtvama 1944/45“ u Novom Sadu, kao i služenje generalno interesima mađarske Vlade Viktora Orbana, kaže Miloš Perović, sociolog i član Antifašističkog fronta 23. oktobar (AF23X), u razgovoru za Al Jazeeru.

Povod sa razgovor je plan izgradnje navedenog spomenika na 164 kvadratna metra na uglu novosadskih ulica Ive Andrića i 1.300 kaplara. Brojne organizacije i pojedinci su reagirali na ovu odluku vlasti, ukazujući kako se na spomeniku nalaze imena brojnih ratnih zločinaca iz Drugog svjetskog rata.

Kako je ranije objavljeno, na spomeniku će se nalaziti ploča na kojoj će na srpskom, mađarskom i njemačkom jeziku biti ispisano: “U spomen svim nevinim žrtvama – Mindend ártatlan áldozat emlékére – In errinrung an alle unschuldigen opfer – 1944/1945“.

Dio javnosti smatra da se ovim rehabilituju počinioci fašističkih zločina iz Drugog svjetskog rata, u prvom redu dio odgovornih za najstrašnije zločine: Novosadsku raciju 1942. godine i deportaciju Jevreja proljeća 1944. godine.

• Kako komentirate odluku izgradnje spomenika ‘nevinim žrtvama’? Kome je on, po Vašem mišljenju, zapravo namijenjen?

– Smatramo da je sporni spomenik namenjen, pre svega, interesima profašističke Vlade Viktora Orbana u Mađarskoj, koja već godinama predano radi na rehabilitaciji zlodela fašističke Mađarske u Drugom svetskom ratu.

Inicijativu za podizanje spornog spomenika u Novom Sadu vlasti u Budimpešti realizuju preko svoje satelitske partije u Vojvodini [Savez vojvođanskih Mađara – SVM] i Srpske napredne stranke [SNS], s kojom od njenog osnivanja neguju sestrinske odnose.

Krajnji cilj ove inicijative je kriminalizacija oslobodilačke partizanske vojske, odnosno ideologije komunizma i antifašizma, te dekriminalizacija i rehabilitacija zlodela oružanih snaga fašističke Mađarske i ideologije fašizma uopšte.

• Prema Vašim saznanjima, koliko je tu spornih imena?

– Istoričari sa kojima blisko sarađujemo su do sada identifikovali oko 20 lica, od kojih su neki nalogodavci, izvršioci i saučesnici u zloglasnoj Novosadskoj raciji 1942. godine, koja predstavlja najveći zločin fašizma u našem gradu. Samo u ovom događaju su oružane snage fašističke Mađarske na području Bačke likvidirale više od 3.800 ljudi, od čega 1.246 na području grada Novog Sada.

Na spisku od oko 1.300 lica, koju je sačinila Državna komisija za tajne grobnice posle septembra 1944. godine, imena nekih lica se ponavljaju, u njemu se navode lica koja uopšte nisu lišena života… Uvidom u spisak se može sagledati traljavost i zla namera u radu ove komisije, koju su činili revizionistički istoričari ekstremno desnog ideološkog opredeljenja.

Neki od najznačajnijih ratnih zločinaca koji su na ovom spisku su: Nađ Mikloš (okupacioni gradonačelnik Novog Sada, odgovoran za ratne zločine počinjene u gradu tokom okupacije), Kramer Đula (član Gornjeg doma mađarskog parlamenta i jedan od članova legitimacionog Odbora za vreme racije u Novom Sadu 1942. godine); Zombori Đula (upravnik okupacione policijske kapetanije u Novom Sadu; učestvovao je u pripremi i sprovođenju racije u Novom Sadu); Batori Geza (potpukovnik žandarmerije, komandant žandarmerijskih odreda koji su učestvovali u raciji 1942. godine); Popović L. Milan (zloglasni kolaboracionista i “predstavnik“ bačkih Srba u mađarskom parlamentu za vreme okupacije); Heđi Jožef (pripadnik organa Kontrašpijunaže; lično je vršio zlostavljanje žrtava tokom racije 1942. godine), te drugi nižerangirani zločinci.

• Kako stanovnici Novog Sada reagiraju, da li je prevelika podjela među njima o ovom pitanju?

– Za sada nemamo egzaktnih podataka o mišljenju Novosađana o ovom spomeniku. Pretpostavljamo da mu se većinski protive, posebno jer se radi o zločincima koji ne pripadaju većinskom narodu u našem gradu. Situacija bi verovatno bila drugačija da je u pitanju spomenik četničkim zločincima, ali oni, srećom, nisu imali nikakvo uporište u Vojvodini u Drugom svetskom ratu.

Ukoliko se Novosađani masovno ne usprotive spomeniku realizatorima najvećeg zločina nad stanovnicima ovog grada u istoriji, onda oni takav spomenik i zaslužuju. Sigurni smo da Novosađani neće dozvoliti ovakvu bruku koju nam sprema vladajuća partija zarad sitnih politikantskih interesa.

• Koji su planovi daljeg Vašeg djelovanja i da li imate podršku drugih organizacija kada je riječ o ovom spomeniku?

– Plan je da se do kraja razobliči ko se sve nalazi na spisku na osnovu kog se podiže sporni spomenik. Planiramo i ulične akcije i proteste sa širokim antifašističkim frontom građana Novog Sada.

Saradnju ne prihvatamo jedino sa ekstremno desnim organizacijama srpskih nacionalista, koje se mahom retorički suprotstavljaju izgradnji spomenika, poput Srpske radikalne stranke [SRS].

• Generalno, u Srbiji i širom Balkana djeluju revizionistički pokreti, koji od zločinaca prave žrtve, pa i heroje. Koliko je to vidljivo u prostoru gdje djeluje Vaša organizacija?

– Veoma je vidljivo. Golim okom se to može videti na zidovima našeg grada, koji su vladajuća partija [SNS] i njeni parapolicijski odredi sitnih i krupnih kriminalaca pretvorili u poligon za crtanje nacionalističkih murala i imena ratnih zločinaca. Ovo je proces koji traje već preko tri decenije, a koji je danas samo kulminirao.

Ovome veliki zamajac daje istorijska revizija događaja iz Drugog svetskog rata na nivou Evropske unije, kao zajednice navodno liberalnih i antifašističkih zemalja. Istorijski revizionizam je na nivou EU-a institucionalizovan u nizu rezolucija (Rezolucija Saveta Evrope 1096, Rezolucija Saveta Evrope 1481 i Rezolucija Evropskog parlamenta od 2. aprila 2009. godine o evropskoj savesti i totalitarizmu), koje su donošene u godinama kada su u sastav EU-a ulazile bivše socijalističke zemlje Istočne Evrope.

Cilj ovih rezolucija je bio institucionalizacija narativa o “dva totalitarizma”, kojim se iz rakursa ideologije liberalizma, odnosno postojećeg kapitalističkog sistema, pokušavaju izjednačiti ideologije fašizma i komunizma. Rezultate ovakvog delovanja EU-a vidimo u konstelaciji političkih snaga u ovoj pseudo zajednici. Ekstremno desne političke organizacije beleže rast na izborima u svim zemljama članicama u prethodnih 15 godina.

• Koliko društvo radi, a koliko može i treba raditi na ovom problemu (koji očito nije problem jedne države već cijele regije)?

– Društvo može i mora da se opire fašizmu, jer drugog izbora nemamo. Možemo živeti kao krpe koje će ćutati pred najezdom fašističkih falangi, a možemo živeti i kao ljudi suprotstavljajući im se, makar znali da su nam šanse u trom srazu dosta loše.

Mi biramo da budemo slobodni ljudi, po svaku cenu.