Šta je pozadina podrške Irske Palestini?

Piše: Ruairi Casey

Nakon što se Abraham Aljamal Phelan preselio u Dublin krajem 1980-ih, mnogi kupci u njegovoj prodavnici, gdje su police krasile svježe smokve i masline, bili su u toku s najnovijim vijestima iz njegove rodne Palestine.

Tokom razgovora o hrani, kulturi i historiji, njegove priče o domu su saslušane sa simpatijama.

“Oni se mogu povezati s onim što se događa, s onim kroz šta prolazimo, oni to mogu povezati s Irskom zbog njihove historije”, rekao je on za Al Jazeeru.

Dublin se nalazi 4.000 kilometara od Jerusalema na mapi, ali u irskoj političkoj mašti Palestina se čini mnogo bližom, gdje se čini da obje strane dijele historiju borbe protiv kolonijalizma i ugnjetavanja.

Irski parlament je jednoglasno prošle sedmice izglasao osudu izraelske “de facto aneksije” palestinske zemlje na okupiranim teritorijama – čime je postala prva zemlja članica Evropske unije koja je to učinila.

Narednog dana irska zastava je izvješena iznad Vijećnice u Ramallahu, a video tog događaja se ubrzo proširio društvenim mrežama, koji su podijelili mnogi od Aljamal Phelanovih najmilijih u Jerusalemu.

Nakon izbijanja najgoreg nasilja između Izraela i Hamasa proteklih godina, u kojem je najmanje 254 Palestinca u Gazi i 12 osoba u Izraelu ubijeno, taj događaj je za mnoge bio dobrodošao prizor.

“Mislim da su Palestinci oduševljeni, apsolutno oduševljeni, da vide prijatelja poput Irske, nekog ko stoji uz njih”, rekao je on. “Jer nas je cijeli svijet ostavio na cjedilu. Svi nas ignoriraju.”

Sa obronka sela Beit Surik, sjeverno od Jerusalema, njegova porodica je iz prve ruke svjedočila kako je Izrael produbio kontrolu nad okupiranim teritorijama.

Njegov stariji brat je ustrijeljen kad je imao 17 godina, a ubila ga je izraelska vojska dok je šetao s porodicom tokom rata 1967. godine, veliki dio porodične zemlje je oduzet za izraelska naselja, a izvori vode su preusmjereni.

Danas granični zid kojeg je Međunarodni sud pravde (ICJ) proglasio nelegalnim dijeli njegovu porodicu od njihovih maslinjaka.

Na drugog brata su pucali izraelski doseljenici, a njegov nećak, koji boluje od leukemije, suočio se s iscrpljujućim kašnjenjima na vojnim punktovima kada je išao u obližnju bolnicu kako bi mu bila pružena zdravstvena njega.

John Boyne, glasnogovornik za međunarodna pitanja za opozicionu ljevičarsku Sinn Fein partiju, koja je podnijela nedavni zahtjev, kazao je za Al Jazeeru da je potez direktna posljedica izraelskih akcija i izraz zajedničkih veza između irskih i palestinskih patnji.

Ali, njegova partija želi ići dalje.

Sinn Fein podržava pokret za bojkot, deinvestiranje i sankcije (BDS), kao i protjerivanje izraelskog ambasadora, čemu se vladajuća konzervativna partija Fianna Fail te  partija desnog centra Fine Gael protive.

“Prošlo je vrijeme za riječi osude. Sada je vrijeme da se poduzme odlučna akcija protiv prestupnika koji predsjedava sistemom aparthejda”, rekao je on.

‘Duboko shvatanje šta znači biti Palestinac’

Irski parlament je privukao međunarodnu pažnju 2018. godine, kada je usvojio Zakon o okupiranim teritorijama, koji je zabranjivao svu robu i usluge koje potječu sa okupiranih naselja na Zapadnoj obali.

Iako je imao široku podršku političkih partija i javnosti, oboren je tokom koalicijskih pregovora između dvije vladajuće konzervativne partije.

Za Amira Abualroba, pozorišnog umjetnika, glumca i LGBTQ aktivistu, koji je došao u Irsku iz grada Jenin na Zapadnoj obali prije tri godine, identifikacija s palestinskom borbom ima duboke korijene u irskom društvu.

“Vidim zastave moje zemlje gdje god odem, i tako sam ponosan da hodam Irskom jer sam Palestinac, gdje bih negdje drugo bio nešto drugo”, rekao je on za Al Jazeeru.

“[Postoji] ovo veliko i duboko razumijevanje šta značiti biti Palestinac i šta znači živjeti pod okupacijom i kolonizacijom.”

Krajem 19. i početkom 20. vijeka slika je bila znatno drugačija.

Irski republikanci su našli zajednički jezik s cionistima, prepoznavajući jedni druge kao ljude sličnih sudbina, narod koji je progonjen i raseljen.

Vračajući se iz Rusije, sa putovanja kojem je cilj bio istraga smrtonosnog pogroma u Kishinevu, irski republikanski lider Michael Davitt je proglasio 1906. godine da je “uvjereni vjernik u lijek cionizma”.

Desetljećima kasnije, tokom borbe protiv britanske vladavine u Obaveznoj Palestini, cionističke paralimilitarne i oružane grupe poput Irguna i Lehija su blisko studirale gerilske taktike korištene tokom irskog rata za nezavisnost.

Yitzhak Shamir, lider Lehija koji je postao premijer Izraela, dobio je nadimak Michale, po irskom vođi za nezavisnost Michaelu Collinsu.

Ali, irske simpatije su presušile kada su cionisti prihvatili britanski plan iz 1937. godine za podjelu Palestine i stvaranje jevrejske države.

Na Ligi nacija je premijer Eamonn De Valera osudio razdjeljivanje kao okrutno i nepravedno, gorko ponavljanje britanskog dijeljenja Irske 15 godina ranije.

“Irsko političko mišljenje je vidjelo evoluciju svog odnosa prema cionizmu uveliko kroz prizmu Britanaca. Ako su cionisti i Britanci na istoj strani podjele, onda ‘Mi ne možemo podržavati cioniste'”, rekao je Rory Miller, profesor vladanja na Univerzitetu Georgtown u Kataru.

I dalje je u Irskoj vladala značajna podršku Izraelu do rata 1967. godine, ali rastuća svijest o sudbini palestinskih izbjeglica, zajedno s radom irskih humanitarnih organizacija te grupa za građanska prava u Palestini, počela je mijenjati stav javnosti.

“Organizirani, mobilizirani aktivizam u ime Palestinaca je apsolutno – relativno u smislu po glavi stanovnika – viši u Irskoj nego u Velikoj Britaniji ili Njemačkoj ili mnogim, mnogim zemljama Evropske unije”, rekao je Miller.

Ponašanje Izraela tokom Libanskog građanskog rata, u kojem je 30.000 irskih vojnika služilo kao mirotvorci, još više je pogoršalo stavove.

Smrti brojnih irskih vojnika od strane Izraela i njihovih posredničkih snaga su među razlozima Dublin nije otvorio ambasadu u Izraelu do 1993. godine.

Irska je prva članica evropske zajednice koja je priznala Palestinsku oslobodilačku organizaciju 1980. godine, dok su drugi slijedili taj potez nekoliko mjeseci kasnije.

Postala je odlučni zagovornik dvodržavnog rješenja te je ugostila i sastala se s Yasserom Arafatom u nekoliko prilika, ponekad izazivajući bijes izraelske vlade.

Poput mnogih Palestinaca, Aljamal Phelan je kritičan prema Arafatu, ali shvata njegovu snagu kao simbol.

“Bio je sjajan prijem za njega [u Dublinu]. Tretirali su ga kao borca za slobodu”, rekao je on.

Iako Irska nikada nije došla u sukob sa vanjskom politikom EU-a te i dalje zvanično podržava dvodržavno rješenje utvrđeno sporazumom iz Osla, lideri s cijelog irskog političkog spektra su oštro kritizirali naseljeničku politiku Izraela, kršenja ljudskih prava i potkopavanje mirovnog procesa.

Njihove su kritike samo rasle kako se čini da je dvodržavno rješenje osuđeno na propast i kako je Evropska unija postala preokupirana drugim vanjskopolitičkim pitanjima.

Posljedica toga su često svadljivi diplomatski odnosi s Izraelom.

Njegovo Ministarstvo vanjskih poslova je prošlosedmični prijedlog nazvao “jednostranim”, a 2018. godine je osudilo Zakon o okupiranim teritorijama kao “najekstremniji protuizraelski zakon u Evropi”.

Irska vjerovatno neće biti važan igrač na međunarodnoj sceni, ali Sinn Feinov Boyne vjeruje da irska Vlada može iskoristiti svoj utjecaj unutar EU-a i Ujedinjenih naroda, gdje se trenutno nalazi u Vijeću sigurnosti, da uvjeri druge države da je aneksija realnost i da se Izrael mora suočiti s posljedicama zbog kršenja prava Palestinaca.

“Sada je vrijeme za Evropsku uniju”, rekao je on. “Vrijeme je za druge zemlje širom svijeta da zauzmu stav protiv sistema aparthejda koji Izrael provodi.”

“Nadamo se postavili kurs koje će druge zemlje da slijede.”