Imaju li Srbi u regiji štetu ili korist od Vučića?

Političku vezu predsjednika Srbije Aleksandra Vučića sa Srbima u susjednim zemljama analitičari vide različito – od važne i opravdane pomoći Srbima u oslabljenoj regiji Zapadnog Balkana, preko getoiziranja i destabilizacije susjedstva, pa sve do pokušaja relativiziranja njegove ratne prošlosti, uključujući i najbližu saradnju sa vođom srpskih radikala i haškim osuđenikom Vojislavom Šešeljom devedesetih godina.

Vlada Srbije, koju predvode Vučićevi naprednjaci intenzivno potiče saradnju sa Vladom Republike Srpske, entitetom unutar Bosne i Hercegovine sa većinskim srpskim stanovništvom, uključujući i osnivanje zajedničkih javnih kompanija, poput najave da će biti osnovana kompanija za gradnju hidroelektrana na rijeci Drini, zaobilazeći u tom procesu centralnu vladu u Sarajevu. Pomoć Srbije Bosni i Hercegovini kod borbe protiv korona virusa također polazi od etničkog principa.

Stoga, politiku Vučića u Sarajevu često ne vide kao prijateljski čin potpore Bosni i Hercegovini već nastojanje izazivanja vječite zavisnosti bosanskih Srba od Srbije.

Rođen 1970. u Beogradu, diplomirani pravnik, devedesetih član Srpske radikalne stranke, danas predsjednik Srpske napredne stranke, najveće političke partije u zemlji, Vučić ima ogroman utjecaj ne samo unutar Srbije, već je u poziciji da utječe i na politike drugih zemlja Zapadnog Balkana, najviše u Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori, zbog srpskog stanovništva u tim zemljama.

Isti problemi od raspada Jugoslavije

Zaglavljena u unutarnje međuetničke konflikte, dvije i po decenije nakon rata Bosna i Hercegovina još uvijek ne može provesti ozbiljne ekonomske i pravosudne reforme, a jedan od razloga smatra se upravo Vučićeva podrška secesionističkim snagama unutar te zemlje.

Dušan Spasojević sa Fakulteta političkih nauka u Beogradu kaže da su, bez sumnje, već od kraja raspada Jugoslavije druge zemlje uključene u domaća politička pitanja. Srbija nije u tom smislu izuzetak, ali jeste donekle drugačija jer su Srbi kao narod značajni u više država Zapadnog Balkana.

„Kada gledate Srbe u Hrvatskoj oni su mnogo manje oslonjeni na zvanični Beograd, čak i kada je u Srbiji bila Demokratska stranka na vlasti. Crna Gora je tu negdje između – jasno je da Beograd održava aktivne odnose sa takozvanim prosrpskim blokom u Crnoj Gori, ali istovremeno vidimo i vrlo jasne tenzije između Krivokapića, Brnabić i Vučića“, rekao je Spasojević Al Jazeeri.

„S druge strane, Srbija, ali i Hrvatska, su svakodnevno uključene u politiku u Bosni i Hercegovini“.

Regionalnu politiku srbijanskog predsjednika profesor Spasojević danas vidi kao politiku podizanja sopstvenog utjecaja i cijene. Nije siguran da je to samo u kontekstu pregovačkih pozicija oko Kosova, bivše srbijanske pokrajine koja je 2008. godine proglasila nezavisnost. Velike sile, uključujući i SAD, od Srbije traže bezuslovno priznavanje Kosova, čemu se Vučić protivi, bojeći se za vlastitu političku budućnosti.

„Mislim da Vučić i generalno naprednjaci šire i povečavaju svoju moć samo zbog političke moći pa ono što rade u Srbiji rade i u regionu, gdje god mogu“, kaže Spasojević. „Od toga ne možemo da pobjegnemo još neko vreme“.

Novinarka i kolumnistica opozicionog lista Danas iz Beograda Snežana Čongradin ima oštrije stavove. Uporište politike Aleksandra Vučića vidi u manipulaciji i zloupotrebama Srba u regiji zarad lične koristi – ratnog profiterstva tokom devedesetih i ratova na prostorima bivše Jugoslavije, a danas za ostvarivanje lične koristi opstanka na vlasti. Vučić to radi, nema Čongradin dvojbe u to, snažnom medijskom propagandom i utjerivanjem straha da je Srbima ugrožena sigurnost i nacionalni identitet u državama poput Bosne i Hercegovine i na Kosovu, prije svega.

Umjesto da vodi politiku unutar koje brine i o njihovim pravima prilikom integracija u društva država u kojima žive, Vučić Srbe tjera u geto i segregaciju

od Snežana Čongradin

Čongradin Vučića doživljava kao političkog nasljednika osuđenog ratnog zločinca Vojislava Šešelja, optužujući da mu je Šešelj danas samo lažni opozicionar.

„Uticaj koji vrši na svoje političke podanike u severu Kosova i u Republici Srpskoj sastoji se u tome da preko njih običnim ljudima šalju poruke da suživot sa Bošnjacima i Kosovarima, Crnogorcima nije moguć, kako bi održavao konstantnu tenziju i produžavao takozvano post-ratno stanje što je duže moguće, ne bi li se na taj način zaboravila i relativizovala njegova politička prošlost opterećena teškim ratnim huškaštvom“, rekla je Čongradin za Al Jazeeru.

Huškač ili mirotvorac

„Kada iskoristi te svoje političke podanike u određenim kontekstima, u zavisnosti od teme o kojoj je reč, pojavljuje se kao nekakav glas razuma, koji smiruje tenzije, sa namerom da pred Evropskom unijom i Sjedinjenim Američkim Državama deluje kao ozbiljan političar koji bi da izbegne sukobe“.

Čongradin već duže vrijeme zastupa tezu da Srbi izvan Srbije imaju samo štetu od toga što se Vučić postavljao kao njihov zaštitnik. Vjeruje da bi Srbima bilo bolje da grade institucije u zemljama u kojima žive.

„Umesto da vodi politiku unutar koje brine i o njihovim pravima prilikom integracija u društva država u kojima žive, zapravo ih tera u geto, segregaciju, održavajući i podstrekavajući u njima mržnju i netoleranciju prema njihovim sugrađanima“.

Profesor Spasojević misli da se pak pitanje odnosa zvaničnog Beograda prema Srbima u regiji ne može gledati samo jednostrano. Prema Spasojeviću, ako se promatra uloga Srbije u Crnoj Gori tokom litija protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti, prema kojem je dio imovine koju koristi SPC trebao pripasti državi Crnoj Gori, tu je Srbija pomogla da se vjernici SPC-a izbore za svoja prava.

„Ali, ključno u svemu je što političke elite nemaju motiv da sarađuju i da rade u interesu građana“, zaključio je Spasojević.