JNA omogućila zločine u Zvorniku, Bijeljini, Brčkom i Prijedoru
Rad Fonda za humanitarno pravo Srbije od izuzetne je važnosti za otkrivanje istine o ratovima vođenim na prostoru bivše Jugoslavije tokom devedestih godina prošlog vijeka. Publikacija pod nazivom Dosije: JNA u ratovima u Hrvatskoj i BiH pojašnjava način na koji je multietnička Jugoslovenska narodna armija (JNA) postala vojska srpskog naroda svrstavajući se u sukobima, koji su potresli dvije države, samo na jednu stranu.
To je deseti po redu dosije koji je sačinio Fond, kaže koordinatorica pravnog tima Fonda za humanitarno pravo Srbije, Ivana Žanić objašnjavajući da se već 1991. godine u Hrvatskoj jasno vidjelo da JNA podržava isključivo jednu stranu u ratnom sukobu.
Uloga JNA u Hrvatskoj
„Prvi deo dosijea je posvećen ulozi JNA u Hrvatskoj i ta njena uloga se odvijala kroz dvije faze. Prva faza je počela u martu 1991. godine i trajala je sve do leta iste godine kada je JNA „mirila“ sukobljene strane odnosno MUP Hrvatske i MUP SAO Krajine, a nakon toga stvarala tampon zone, dok je drugi deo započeo sa napadom na selo Kijevo u opštini Knin kada se JNA direktno stavila na stranu jedne strane u sukobu, a to je srpska strana. Također političko i vojno rukovodstvo je tada podržalo transformaciju JNA u srpsku“.
Nakon napada na selo Kijevo otpočinje druga faza u ponašanju JNA u Hrvatskoj kada vojska uzima aktivnije učešće u ratu. JNA je učestvovala u bombardovanju gradova u Hrvatskoj, kaže Žanić opisujući načine na koji su oružje i municija JNA dospjeli u ruke pripadnika Vojske SAO Krajine.
„Zapravo tada kreće druga faza učešća JNA u ratu u Hrvatskoj i tada JNA čini zločine na prostoru Hrvatske ili omogućava, odnosno ne sprečava da se ti zločini počine pa je došlo do granatiranja gradova Vukovara, Dubrovnika, Zadra i Šibenika ali i ubistvo zarobljenika na Ovčari kao i napada na Hrvatska sela u Lici, na Baniji istočnoj Slavoniji i severnoj Dalmaciji. Učešće JNA u Hrvatskoj se završava u maju 1992. godine kada se JNA povlači sa prostora Hrvatske, ali ona i dalje nastavlja da podržava srpsku vojsku Krajine tako što je srpskoj vojsci Krajine ostavila celokupno naoružanje, vojnu opremu i municiju ali i ljudstvo. Tako su neki od pripadnika JNA zapravo postali vojnici u vojsci srpske vojske Krajine“.
Identičnu matricu ponašanja JNA je koristila i u BiH, kaže Žanić gdje su oficiri armije blisko sarađivali sa rukovodstvom SDS-a. Vojska je naoružavala pripadnike SDS-a i druge paramilitarne i dobrovoljačke jedinice.
Naoružavanje SDS-a
„Nešto slično se desilo i u BiH gde JNA od 1991. godine intenzivno naoružava srpsku stranu i to čini u dogovoru sa SDS-om, tako da zapravo visoki oficiri JNA municiju daju SDS-u, a onda SDS tu municiju dalje deli teritorijalnoj odbrani i dobrovoljačkim jedinicama. Također kada je doneto to uputstvo o organizovanom delovanju srpskog naroda u vanrednim okolnostima u decembru 1991. godine, dokument poznat kao Uputstvo A-B zapravo je JNA učestvovala u stvaranju srpskih opština u BiH koje su kasnije postale deo Republike Srpske i u Dosijeu je opisano stvaranje srpskih opština u Zvorniku, Bijeljini, Prijedoru, Brčkom, Bosanskom Šamcu“.
JNA se formalno povukla iz Bosne i Hercegovine sredinom 1992. godine, ali je je ostavila svoje naoružanje i svoje oficire da budu dio Vojske Republike Srpske. Žanić kaže da je došlo samo do formalnog mijenjanja imena a da su vojne strukture, u suštini, ostale potpuno iste.
„Također u maju 1992. godine JNA se povukla iz Bosne, međutim ona je i u Bosni ostavila celokupno naoružanje, vojnu opremu, municiju, ali i svoje kadrove koji su kasnije postali kadrovi vojske RS-a, odnosno preko noći su zapravo jedinice JNA postale jedinice vojske RS-a tako što su se samo promenili nazivi pa je tako 4. korpus JNA postao Sarajevsko – romanijski korpus VRS – a, a 5. korpus JNA je postao Prvi krajiški korpus VRS-a. Ratko Mladić, koji je do tada bio komadant druge vojne oblasti JNA je postao komadant Glavnog štaba VRS-a. Na taj način je JNA uticala na to da nastane VRS i da u startu ima prednost u odnosu na druge strane u sukobu“.
Uloga JNA u BiH bila je i mnogo implicitnija od naoružavanja i Žanić kaže da je upravo zahvaljujući djelovanju JNA bilo moguće da se počine ratni zločini u nizu opština.
„JNA će stati na srpsku stranu“
„JNA je zapravo omogućavala da se počine zločini u ovim opštinama koje sam nabrojala ( Zvornik, Bijeljina, Prijedor, Brčko i Bosanski Šamac), često je zapravo bila na obodu tih opština, omogućavajući da u opštine uđe dobrovoljačke ili paravojne jedinice koje su onda kasnije sa TO počinile zločine nad Bošnjacima i nad Hrvatima“.
Prisjećajući se politički turbulentnih i olovnih vremena uoči izbijanja rata član skupštine Republike Bosne i Hercegovine Miro Lazović priča kako su neki poslanici SDS-a javno govorili o tome da će u budućem sukobu JNA stati na srpsku stranu. Već tada Lazoviću je bilo jasno da se JNA transformisala u jednonacionalnu vojsku.
„Radoslav Brđanin je bio poslanik Skupštine Republike BiH ispred SDS-a, a ja sam bio šef kluba SDP-a u Skupštini Republike BiH 90-tih godina i on mi je, u jednoj pauzi zasjedanja, a nakon što sam na skupštinskom zasjedanju kritikovao SDS da ta politika vodi ratu, u pauzi za šankom rekao da bih ja trebao stati uz njihovu stranu. Kada sam ga upozorio da ta politika vodi ratu on je rekao “mi smo najjači” misleći na Srbe, jer je JNA uz nas. Tada sam shvatio da JNA ide ka potpunoj transformaciji da zastupa samo interese Miloševićevog režima. Bilo je potpuno jasno i kroz vježbe koje su rađene na prostoru bivše Jugoslavije da je JNA i rezervni sastav koji se tada javljao unutar JNA da uglavnom jednonacionalan i u potpunosti je to eskaliralo 1992“.
Armija Slobodana Miloševića
Armija je u to vrijeme igrala licemjernu igru, jer su njeni najviši generali davali izjave u kojima su se zalagali za jedinstvo Jugoslavije, iako je svima bilo jasno da se na terenu sprovodi sasvim drugačija politika. Lazović se prisjeća da je bilo veoma očito da, kako vrijeme prolazi, JNA postaje vojska u službi režima Slobodna Miloševića.
„JNA je igrala dvostruku igru. Generalštab sa Kadijevićem na čelu i Adžićem su davali izjave da će oni zaštititi Jugoslaviju i da će biti armija koja će braniti integritet Jugoslavije, a u suštini su radili na tome da se brani integritet Miloševićeve politike, a ta politika je bila u suštini okrenuta, verbalno, očuvanju Jugoslavije, a praktično su radili na razbijanju Jugoslavije odbijajući prije toga na 14. kongresu slovenačke amandmane, koji su išli ka tome da se jugoslovenska zajednica transformiše, a kasnije su kroz tu politiku u potpunosti uspjeli da pridobiju Generalštab za ove ciljeve koje je Milošević javno proklamirao, a u suštini je stvarao projekat Velike Srbije. To kasnije nisu ni krili, a potpuno početkom rata u Hrvatskoj, a kasnije pogotovo u BiH ta JNA je postala armija Miloševićevog režima, odnosno u potpunosti se transformisala u jednonacionalnu armiju srpskog naroda“.
Izvor: Al Jazeera