GRAS duguje 60 miliona eura, kriza bez kraja
Piše: Ibrahim Sofić
Jedan od veoma bitnih segmenata života u glavnom gradu Bosne i Hercegovine njegov je gradski prijevoz, koji je u rukama Kantonalnog javnog komunalnog preduzeća GRAS, a koje je u proteklim godinama stiglo u veoma nezavidnu situaciju. GRAS trenutno samo Poreskoj upravi entiteta Federacija Bosne i Hercegovine duguje 118,7 miliona konvertibilnih maraka, odnosno 60,60 miliona eura, a ovaj dug je stvoren u posljednjih deset godina.
Donedavno je ova kantonalna kompanija bila pod ograničenjem prava raspolaganja novčanih sredstava na računima, odnosno morala je za sve veće izdatke kontaktirati Poreznu upravu, ali su, naknadnom odlukom entitetske Vlade, obustavljene sve aktivnosti prinudne naplate, “dok Porezna uprava ne formira bazu podataka svih poreznih dugovanja”.
No, dugovanja ostaju i iz godine u godinu se gomilaju. Ukoliko se uporede posljednje dvije godine i izvještaji o poslovanju GRAS-a, cifre su veoma slične i rashodi su skoro dvostruko veći nego prihodi.
Tako je u posljednjoj godini zabilježen sveukupni gubitak od 33,52 miliona KM – prihodi su iznosili 37,34 miliona KM, a rashodi 70,86 miliona KM. Najveći dio rashoda odnosi se na bruto plate i primanja radnika, u iznosu od 34,85 miliona KM. Slična slika je bila i godinu ranije.
Ista objašnjenja
Prema Izvještaju posljednjeg dana 2015. godine, u GRAS-u je radilo 1.547 osoba, odnosno za 127 manje nego godinu ranije.
“Broj uposlenih bi bio manji da se mogla ispoštovati dinamika penzioniranja po osnovu stjecanja penzionih uslova, odnosno da su se mogle izmiriti porezne i PIO [penzijsko-invalidsko osiguranje] obaveze za 42 radnika”, navodi se u izvještaju za proteklu godinu.
Godinu za godinom – slična objašnjenja:
“Na dan 31. 12. 2014.godine u preduzeću je bilo uposleno 1.674 radnika, što je za 39 radnika, ili 2,3 posto, manje nego na isti dan prošle godine. Broj uposlenih bi bio znatno manji da se mogla ispoštovati dinamika penzioniranja po osnovu sticanja penzionih uslova, odnosno da su se mogle izmiriti dužne porezne obaveze za 90 radnika”, piše u godinu starijem izvještaju, koji je bio na Skupštini Kantona Sarajevo.
Dakle, iako se u rashodima navode bruto plate, odnosno radnička primanjima s iznosima koji pripadaju državi, ona nisu uplaćivana.
“Zbog toga su u proteklom periodu i bile kontrole inspekcije Porezne uprave kod poreznog obveznika kojima su i utvrđene dodatne obaveze, između ostalih po osnovu neuplaćenih doprinosa”, navode iz Porezne uprave Federacije Bosne i Hercegovine.
U prošlogodišnjem izvještaju se navodi kako je firmu napustilo 156 radnika po raznim osnovama (penzija, otkazi…), dok je došlo 29 radnika, većinom novoprimljenih vozača, na određeni period rada.
U 2014. godini GRAS je ostvario je prihode u iznosu od 37.554.681,00 KM, što je za 8,7 posto manje od ostvarenih ukupnih prihoda u 2013. godini. Ukupni rashodi u 2014. godini iznose 72.031.749,00 KM i veći je za 9,9 posto od ostvarenih u prethodnoj godini. U 2014. godini ostvaren je gubitak u iznosu od 34.477.068,00 KM i veći je za 41,4 posto u odnosu na ostvareni u 2013. godini.
U prošlogodišnjem izvještaju drugi najveći rashod su kamate, koje iznose 15 miliona KM (7,5 miliona eura).
Vozila stara i 32 godine
Da će ovakvo stanje potrajati pokazuju i podaci o voznom parku, odnosno njegovim promjenama. Nekoliko novih voznih jedinica je nabavljeno, dobijene su donacije u tramvajima, ali to malo mijenja sliku trenutnog stanja u garažama GRAS-a. Rashodovano je devet autobusa u maju 2015. godine, a s krajem godine još sedam vozila – prosječne starost 22 godine i jedan mjesec.
Prosječna starost voznog parka je 22 godine i tri mjeseca, a “dominiraju” tramvaji, koji su stari u prosjeku 32 godine i devet mjeseci, slijede trolejbusi s prosjekom “radnog staža” od 26 godina i jedan mjesec.
Sva ta vozila prešla su u 2015. godini 9,6 miliona kilometara, zabilježeno je 1.128.948 vožnji, što je za 0,1 posto manje od 2014. godine.
Garaže imaju sve manje materijala za obnovu voznog parka, iako su ove godine bile najave kako će Sarajlije dobiti bolji i moderniji prijevoz. S dolaskom toplijih dana, povećali su se pozivi za uvođenjem klima u prijevozne jedinice, no teško da će doći do toga.
Kada je objavljeno da je Porezna uprava GRAS-u ograničila prava raspolaganja novčanih sredstava na računima, reagirali su iz Sindikata radnika komunalne privrede GRAS-a, kazavši kako ovakva ograničenja ugrožavaju postojanje firme i 1.500 radnika.
“Tumačenjem navedenog rješenja, dolazimo do zaključka da GRAS neće moći plaćati obaveze prema dobavljačima (struja, nafta, rezervni dijelovi…) u punom kapacitetu, što će dovesti do otežanog prevoza putnika u Kantonu Sarajevo, ako ne i do kolapsa javnog prevoza. Isto tako se da zaključiti da 1.500 zaposlenih ostaje bez pošteno zarađene plate, a samim tim i mogućnosti da prehrani svoju porodicu”, navodili su sindikalisti, no do svega ovoga nije došlo.
Sindikat traži pomoć
Na upit za prokomentira ovaj stav sindikalaca iz GRAS-a, direktor federalne Poreske uprave Šerif Isović tada je postavio pitanje kako je moguće da sindikat ne dovodi u pitanje činjenicu da se godinama ne uplaćuju porezi i doprinosi za radnike te kako to nikada nije predmet bojkota, protesta i sličnih reakcija.
Nešto kasnije, na sjednici Kantonalnog odbora Samostalnog sindikata radnika komunalne privrede u Federaciji Bosne i Hercegovine, iskazana je puna podrška svim relevantnim institucijama za uvođenje kompanija u komunalnoj privredi u zakonske okvire te poziv na pravovremeno rješavanje svih problema.
Sindikalisti smatraju kako se u slučaju GRAS-a, te KJKP Park Sarajevo nije smjelo dozvoliti nagomilavanje milionskih dugovanja i traže da svi odgovorni za dugovanja i izostanak ranije reakcije snose krivičnu odgovornost.
“Molimo sve relevantne, a posebno osnivača i vlasnika KJKP Gras Sarajevo i KJKP Park Sarajevo, da urgentno donesu mjere koje bi dovele do finansijske konsolidacije ova dva preduzeća, a u cilju plaćanja svih obaveza i poboljšanja kvalitete usluga”, navodi Sindikat.
Izvor: Al Jazeera