Sjenica ima jedinu carsku džamiju u Srbiji

Džamija Pertevnihal Valide sultanije, poznata kao džamija Sultanija Valida, nalazi se u središtu Sjenice i jedan je od simbola tog sandžačkog grada na jugozapadu Srbije.

Izgrađena je polovicom 19. stoljeća, kao zadužbina majke turskog 32. sultana i 111. islamskog halife Abdulaziza. Uz onu u Sarajevu, ima status “carske” ili “careve”, jer ju je gradila sultanova obitelj.

Osim simbolike ponovnog rađanja Osmanlijskog carstva, specifična je i jedinstvena u graditeljskom smislu, jer ima kube (kupolu) bez stubova, čiji je promjer 15-ak metara, prenosi Anadolija.

Arheolog i poznavatelj islamske umjetnosti i arhitekture iz Sjenice Mustafa Baltić pojašnjava da je u vrijeme kada je taj vjerski objekt građen trebao biti simbol moći Osmanlijskog carstva.

“Graditelj ove džamije je, ustvari, sultan Abdulaziz Han, ali se spominje njegova majka Pertevnih(y)al Valide, jer je po granicama carstva trebalo graditi džamije azizije kako bi se pokazala moć i ponovno rađanje Osmanlijske države. U to vrijeme, 1870. godine, kada je džamija građena, Sjenica nije brojala ni 5.000 stanovnika. I za današnje uslove ona je velika”, ukazuje Baltić.

Sačuvani originalni dijelovi interijera

Sjenička džamija dominira gradom. Nalazi se prekoputa zgrade lokalne uprave, na malom uzvišenju. Izgrađena je bez temelja, od bijelog kamena i materijala s ovog podneblja. Ima jedno munare s jednim šerefetom. Njena izgradnja nije završena zbog nedostatka financija u to vrijeme. Na to ukazuju postavljene originalne kamene osnove stubova koje nose kupole trijema.

Iz razloga što nije u potpunosti izgrađena, iznad ulaznih vrata nema tariha (tebele), ali postoje ukrasi. Plastika s desne strane, simbolično u obliku koncentričnih krugova, prikazuje univerzum, a s lijeve strane dženet (raj).

Džamija je bila unutra obojena svjetloplavom, tirkiznom bojom, koja je u to vrijeme bila i sultanovo obilježje. Kasnije je unutarnji prostor više puta restauriran i prepravljan. Na zidovima danas nema ukrasa, kaligrafije ni ornamentike.

Ogromno kube bez stubova prekriva čitav osnovni prostor za klanjanje. Do danas su sačuvani originalni mihrab i drveni mahvil (galerija), kurs (ćurs, govornica) je uklonjen, dok je mimber više puta mijenjan. Iznad mahvila, su tri kubeta, kao i ono osnovno, pokrivena crnim limom u skorašnje vrijeme.

Spomenik kulture

Tokom Prvog svjetskog rata austrougarska vojska je sa džamije skinula olovne ploče, kako bi ih koristila za pravljenje municije. Džamija se zvala i “kuršumli” ili “bijela”. Drveni stubovi, na kojima počiva dio unutrašnjosti, također su sačuvani kao originalni.

Džamija danas ima podno grijanje, a taj način grijanja vodenom parom bio je i predviđen i u vrijeme gradnje, jer je džamija podignuta na kamene šipove.

U narodu se i danas može čuti legenda o postanku džamije prema kojoj su hajduci i odmetnici opljačkali karavane s robom Pertevnihal Valide sultanije. Prema toj priči, pošto je sultanija vratila svoju robu i dukate, dala je da se u Sjenici izgradi džamija.

Danas ta džamija ima status spomenika kulture i pod zaštitom je države.

U međuvremenu bi Turska agencija za razvoj i koordinaciju trebala početi realizaciju projekta restauracije i konzervacije carske džamije u Sjenici, koja će time postići status spomenika kulture od izuzetnog značaja.

Izvor: Agencije