Postojala je samo jedna Jugoslavija

Na današnji dan prije 81 godinu udareni su temelji države koja se zvala Jugoslavija. Danas, sa više od 30 godina distance, postoje oprečna mišljenja o karakteru i značaju te države.

Za početak, bilo bi dobro razbiti iluziju o postojanju nekakve tri Jugoslavije. Iako se naziv Jugoslavija koristio od 1929. godine pa sve do 2002, sasvim je jasno da je po karakteru postojala samo jedna Jugoslavija.

Prva država pod nazivom Jugoslavija nastala je 1929. godine promjenom naziva imena države koja se zvala Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Iako je koristila ime koje je trebalo obuhvatiti sve Južne Slovene, namjere su bile sasvim druge. Radilo se o nametanju hegemonije i dominacije pod ovim imenom u kojem su naročito loše prolazili Bošnjaci, Makedonci i Crnogorci, a ništa bolje nije bilo ni neslovenskim etničkim grupama u zemlji.

Takođe, bila je to jedna privredno zaostala zemlja sa velikim socijalnim i regionalnim razlikama. Kada se sve to uzme u obzir, ne čudi tolika popularnost komunista, koja je tokom okupacije u Drugom svjetskom ratu rezultirala najvećim ustankom u okupiranoj Evropi.

Jugoslovenski komunisti su se borili za novi društveni poredak, ali ne treba nikako zanemariti i njihov osjećaj za pravednije odnose unutar Jugoslavije. Upravo je zasjedanje AVNOJ-a u Jajcu 29. novembra 1943. godine udarilo temelje federalizma, ali i još važnije: jugoslovenski komunisti su vratili državnost Bosne i Hercegovine, Makedonije i Crne Gore u okviru Jugoslavije. Upravo je uspostava federalne državne strukture omogućila kasniji koliko toliko ravnomjerniji društveni i ekonomski razvoj države, smanjivanje socijalnih i ostalih razlika u društvu.

Treća ‘Jugoslavija’ kao farsa

Takođe, udareni su temelji sveopšte emancipacije društva, posebno kada je riječ o položaju žene u Jugoslaviji.

Naravno, odluke AVNOJ-a nisu bile idealne, ali su bile temelj koji je budućim reformama omogućavao nastavak razvoja države.

Ali, Jugoslavija, nažalost, nije bila bez unutrašnjih i spoljnih neprijatelja. Odluke AVNOJ-a i kasnije ustavne promjene bile su kompromis kojim gotovo niko u državi nije bio zadovoljan. Jedni su smatrali da nisu dovoljno nezavisni, drugi su, pak, zahtijevali veću centralizaciju države.

O ratu u bivšoj Jugoslaviji se danas zna gotovo sve, ali se i danas raspravlja o uzrocima njenog raspada. Nesumnjivo da se krvavi raspad desio i kao težnja da se ponište odluke AVNOJ-a. Jer koliko god se pozivali na jugoslovenstvo, nemoguće je bilo biti Jugosloven, a ne slagati se sa obnovom državnosti Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Makedonije. Očigledno je da je nekim krugovima koji su zagovarali ’’modernu federaciju’’ u glavi bila slika skraćene verzije predratne Kraljevine Jugoslavije u kojoj ove države ili bar neke od njih ne bi postojale.

Zato je treća “Jugoslavija” došla kao farsa, kao “false flag” pod kojom su se trebali realizovati velikodržavni ciljevi koje su tada združeno podržali politički Beograd i politička Podgorica.

Istini za volju, kada je ratna sreća okrenula leđa i kada se desio vojni i ekonomski sunovrat projekta na čijem je čelu stajao Slobodan Milošević, Crna Gora je odlučila da se distancira i krene samostalnim putem.

Na kraju, sve se završilo gdje je i počelo. Na Kosovu, gdje je 1999. godine konačno rasturena ratna mašina Miloševića. Nakaradna skalamerija koja je ukrala ime jedne časne zemlje, konačno je upokojena 2002. godine sklapanjem Državne zajednice Srbije i Crne Gore.

Oni koji samo deklarativno žale za Jugoslavijom

Danas se Dan republike naravno ne praznuje nigdje na prostoru bivše Jugoslavije. Ipak, sjećanje na ovaj datum čuvaju razna nevladina udruženja i pojedinci. Ima tu svega, od nostalgije do žaljenja za lijepim danima mladosti, do žala za socijalnom i drugom sigurnošću koja danas ne postoji.

Vremenska distanca nam pruža mogućnost da, ipak, donekle trezveno i racionalno sagledamo stvari. Kao što sam već nekoliko puta i kazao, Crna Gora, a s njom i Bosna i Hercegovina i Makedonija itekako imaju razlog da ovaj datum čuvaju u kolektivnoj memoriji, jer da nije bilo AVNOJ-a, ne znam da li bi bilo nezavisnosti 1992. i 2006. godine.

Kada je, pak, riječ o onima koji danas deklarativno žale za Jugoslavijom, samo im postavite pitanje: Da li se slažete da su Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Makedonija nezavisne i stare države?

Zavisno od odgovora bit će vam i jasno za čim se zapravo istinski žali. A bit će vam i jasno da je zloupotreba imena Jugoslavije bila moguća samo zato što je dobar dio njenih građana bio spreman da zloupotrijebi i naziv Jugosloven i zastavu sa petokrakom.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.