Nužnost islamsko-zapadnog sporazuma

Piše: Abdel Fatah Madi

Medijsko i političko djelovanje na Zapadu još uvijek se vodi teorijom sukoba civilizacija i vizijama konzervativne desnice u Evropi i Americi u pogledu tretiranja fenomena terorizma, s pretpostavkom da se taj problem može iskorijeniti samo uz pomoć sigurnosnih rješenja.   

Zbog toga se i dalje primjenjuju stare metode: optuživanje muslimana i Arapa, prikazivanje problema kao totalnog sukoba između slobode izražavanja i svih neprijatelja toga ili sukoba islama i modernizma, zatim rad na pojačavanju sigurnosnih mjera unutar zemlje i nastavak takozvanog „rata protiv terorizma“ izvan granica države.   

Protekla desetljeća nisu samo potvrdila neuspjeh ovakvih poteza, nego su također potvrdila da zapadna politika dovodi do produbljivanja ove krize i dodatno proizvodi terorizam.  

Stoga ovaj članak tretira dva pitanja koja su u direktnoj vezi sa nedavnim dešavanjima u Francuskoj i sa sve učestalijom pojavom neprijateljstva prema muslimanima. Ta pitanja glase: Šta je to što zapadni krugovi i mediji trebaju čuti vezano za najistaknutiji prizor terorističkog fenomena uopće? I koji je to prvi korak na putu rješavanja tog fenomena?

Korijen problema

Prvi korak koji treba poduzeti kako bi se riješio fenomen terorizma jeste taj da zapadne vlade prestanu ustrajno odbacivati postojanje bilo kakve veze između pojave terorizma i stvarne politike i prakse ovih vlada. U kontekstu toga možemo govoriti o najmanje pet oblasti:

Prvo: Dvostruki standardi Zapada u pogledu dva glavna problema koja se tiču arapskog i islamskog svijeta, odnosno palestinskog pitanja i podrške izraelskoj rasisitičkoj politici već desetljećima, s jedne strane, te problema sloboda, demokratije i saveza sa diktatorima, s druge strane.

„Zapad se treba odreći svojih dvostrukih standarda u pogledu dva glavna problema koja se tiču arapskog i islamskog svijeta, odnosno palestinskog pitanja i podrške izraelskoj rasisitičkoj politici koja traje već decenijama, s jedne strane, te problema sloboda, demokratije i saveza sa diktatorima, s druge strane.“

Zapad mora osuditi sve oblike ubijanja i shvatiti da postoji veza između krvi koja se polijeva na njihovoj strani i krvi miliona Arapa i muslimana (da, miliona) koji su izgubili svoje živote. Koliko ih je samo stradalo u periodu nakon sticanja nezavisnosti u periodičnim arapsko-cionističkim sukobima od 1948. godine pa sve do posljednje izraelske agresije na Gazu prošloga ljeta. Koliko ih je stradalo tokom američke okupacije Afganistana  i Iraka još od 2001, te u arapskim narodnim ustancima za slobodu u borbi protiv vlada koje dobivaju podršku i oružje sa Zapada, pa sve do dolaska Arapskog proljeća i krvi stotina hiljada arapskih građana u Siriji, Libiji i Jemenu, te na hiljade poginulih u Egiptu nakon 30. juna 2013. godine. 

Zapad – jasnim izrazima – prebacuje veliki dio odgovornosti na arapske diktature i elitu koja je u savezu sa njima još od proglašenja nezavisnosti pa sve do aktuelnih kontrarevolucija. 

Drugo: zloupotreba terorističkih incidenata za uvlačenje arapskog i islamskog svijeta u dugotrajne sukobe pod imenom „borba protiv terorizma.“

Sadašnja generacija, koja je postala dosta svjesnija, upućenija i odlučnija u ostvarenju svoje slobode, trenutno svjedoče tome da se zahtjevi arapskog naroda za dostojanstvom, slobodom i pravdom pretvaraju u rat protiv terorizma, a arapska društva dijele prema dogmatskim ili frakcijskim osnovama, ili na dva pokreta, sekularni i islamski.

Broj žrtava

Međutim, zapadne vlade ne mogu shvatiti da bilo kakav rat protiv terorizma obično dovodi do još većeg broja žrtava, što izaziva sve jače nezadovoljstvo u narodu spram velikih država. Pa čak do te mjere da se ogroman broj mladih želi pridružiti amtizapadnim militantnim grupama, kako bi se zapadno-islamski odnos nastavio i dalje vrtiti u zatvorenom krugu mržnje i nasilja.

Treće: posmatranje slobode izražavanja i sekularizma te razdvajanje vjere od države i društva kao nečega apsolutnoga, uz insistiranje da se drugi pridržavaju tih normi kao određenog vida međunarodnih kriterija, što zapravo nije tačno.

Na Zapadu postoje granice slobode izražavanja, a razdvajanje između javnog i privatnog po pitanju sloboda predstavlja tešku stvar u teoriji i praksi. Ne može se odvojiti ljudsko ponašanje u javnom domenu od ponašanja u privatnom, jer čovjek nije mašina, nego živo biće sa osjećanjima, emocijama i vrijednostima.

Stvarna praksa potvrđuje veliki broj situacija u kojima se slobode ograničavaju, ne samo u slučaju kriminaliziranja onih koji negiraju holokaust, nego i onda kada je država prvi put u ljudskoj historiji –zbog filozofije zapadne savremenosti i monopola nad nasiljem, vojskom i obavještajnim službama, a zatim i jačanja snage kapitalizma, napretka tehnologije, sredstava informiranja i propagande – odlučila da se miješa u lične slobode i postavlja ograničenja, kroz zakon ili mimo njega, u ličnim pitanjima kao što su brak, seksualni odnosi, abortus i drugo.

Sekularizam – koji je uspješno spriječio svećenstvo u Evropi da prelazi svoje granice i udaljio ih od vođenja politike – nije zaustavio ulogu vjere i kršćanskih partija u političkom životu. Naprotiv, taj se sekularizam kod pojedinaca pretvara u ideologiju koja kontrolira sudbinu ljudi i postavlja nezapadnjacima standarde kojih se trebaju pridržavati ukoliko se žele priključiti savremenom dobu. 

 „Sveobuhvatni sekularizam, kako ga je nazvao egipatski učenjak Abdel Wahab El-Messiri, kod ovih ljudi preuzima ulogu religije, s obzirom da ona određuje šta je to ispravno a šta pogrešno, i on im određuje krajnje životne ciljeve. Dobar musliman – prema ovoj percepciji i u pojedinim zapadnim političkim i medijskim krugovima – jeste musliman koji nadilazi islam u cjelosti kako bi se priključio modernizmu.“

Sveobuhvatni sekularizam, kako ga je nazvao egipatski učenjak Abdel Wahab El-Messiri, kod ovih ljudi preuzima ulogu religije, s obzirom da ona određuje šta je to ispravno a šta pogrešno, i on im određuje krajnje životne ciljeve. Dobar musliman – prema ovoj percepciji i u pojedinim zapadnim političkim i medijskim krugovima – jeste musliman koji nadilazi islam u cjelosti kako bi se priključio modernizmu.

Četvrto: negativni stereotip o muslimanima i islamu u novinama, medijima i nekim istraživačkim krugovima na zapadu, te diskriminacija sa kojom se suočavaju manjine na zapadu. Ovo se tiče i ostalih manjina generalno, mada u različitoj mjeri. 

Peto: nepravedni ekonomski odnosi između sjevera i juga, te negativne posljedice globalizacije, kao i priroda međunarodnog trgovačkog sistema i međunarodnih investicija zasnovanih na favoriziranju snažnih država na račun onih malih.

Ovakva situacija dugoročno vodi do nagomilavanja ekonomskih, političkih i sigurnosnih problema unutar južnih država tokom prve faze, nakon čega se  posljedice ovih problema šire na regionalnom i međunarodnom planu, što predstavlja drugu fazu. Ovo se ne tiče samo arapskih i islamskih zemalja, nego i većine južnih zemalja u Africi, Aziji i Latinskoj Americi.

Plan djelovanja

Već u maju 2011. godine pokrenuta je ideja – nakon izbijanja arapskih revolucija i stalnih najava nove američke strategije u arapskom svijetu – za donošenje američko-arapskog sporazuma o demokratiji i njenom poštivanju, ukoliko SAD zaista želi zauzeti svoj stav po pitanju demokratije u arapskim zemljama i korjenito preformulirati svoju politiku.  

Ova ideja je potekla po uzoru na pakt koji je SAD potpisao sa južnoameričkim vladama u Peruu 11. septembra 2001. godine, poznatim kao povelja o demokratiji u dvije Amerike ili Inter-American Democratic Charter. 

Na osnovu ove povelje,  Amerika zauzima svoj stav prema demokratiji u Južnoj Americi nakon desetljeća podrške diktatorskim vladama i vojnim udarima, te napušta politiku intervencije i dominacije. Obavezuje se na odbranu demokratije i ljudskih prava, i nemiješanja u unutrašnje poslove drugih, te poštovanje principa suvereniteta i međunarodnog prava.

Demokratija tako postaje – kategorički rečeno – pravo naroda u regionu i elementarna stvar za društveni, politički i ekonomski razvoj, kao i vitalna potreba za zaštitu ljudskih prava i prava radnika.

Amerika i Zapadna Evropa također određuju svoj stav po pitanju demokratije na Istoku Evrope u kontekstu njenog suprotstavljanja komunizmu, gdje je sačinjen i Helsinški sporazum, izdan od Konferencije za evropsku sigurnost i saradnju 1975. godine, što je predstavljalo zajedničko tlo na koje su se oslanjale reformatorske snage u podrivanju legitimiteta sistema jedne partije i utiranja puta pred demokratskom tranzicijom.   

„Neophodno je donošenje američko-arapskog sporazuma o demokratiji i njenom poštivanju. Smatram da takav sporazum treba sadržavati obaveze poput onih koje su navedene u povelji Latinske Amerike i Helsinškoj deklaraciji, sa posebnim osvrtom na jačanje prave demokratije, zaustavljanje podrške autoritarnim i vojnim vlastima, kao i kršenju ljudskih prava.“

Ovaj Sporazum sadrži deset uzajamnih obaveza koje su neophodne i većini arapskih i islamskih zemalja u odnosu sa Amerikom i Zapadom, a to su: jednakost suverenih država, suzdržavanje od upotrebe i prijetnje sile, nepovredivost granica, teritorijalni integritet država, miroljubivo rješavanje sporova, nemiješanje u unutrašnje poslove drugih država, poštovanje ljudskih prava, jednakopravnost naroda uz pravo na samoodređenje, saradnja među državama i poštovanje pravila međunarodnog prava.

Komplicirani odnosi   

Naravno, odnos arapskog i islamskog svijeta sa Zapadom uveliko je kompliciraniji. Međutim, cijena koju Arapi i muslimani plaćaju kao rezultat kolonijalne politike, dominacije, subordinacije i podrške diktatorima i okupatorima, s jedne strane, i cijene koju plaćaju zapadna društva usljed pristizanja nasilja u njihove gradove i eskaliranja neprijateljskih odnosa prema Zapadu, s druge strane, trebali bi potaknuti intelektualce i sve postojeće snage na obje strane da razmisle o pronalasku rješenja kroz neki vid međunarodnog sporazuma, koji bi imao za cilj regulirati odnose između ova dva društva, islamskog i zapadnog.   

To bi se trebalo provesti na temelju mirnog preplitanja civilizacija kao alternative nasilnim ideološkim sukobima, počevši od zajedničkih interesa između istinskih demokratskih partnera, a ne dominacije, isključivanja i dvostrukih standarda.

Smatram da navedeni sporazum treba sadržavati obaveze poput onih koje su navedene u povelji Južne Amerike i Helsinškoj deklaraciji, sa posebnim osvrtom na jačanje prave demokratije, zaustavljanje podrške autoritarnim i vojnim vlastima, kao i kršenju ljudskih prava. Pored navedenog, trebalo bi biti uključeno i slijedeće:

– treba krenuti od dubokog razumijevanja općeg prizora fenomena terorizma, te uzroka i korijena problema koji su prethodili, kao i rizika nastalih usljed zanemarivanja navedenog.

– preciziranje sadržaja, granica, garantiranje sloboda i svetinja na svim dijelovima islamskog i zapadnog svijeta, u skladu sa kulturnim i civilizacijskim vrijednostima jednih i drugih, te preciziranje šta to arapski i islamski svijet može uzeti od Zapada (sekularizam, demokratija, liberalizam, itd.), a šta treba ostaviti, što predstavlja normalnu praksu svih živih nacija u njihovoj kulturnoj interakciji.

– priznavanje i poštovanje prava islamskog i arapskog naroda da se drži svojih vrijednosti i vlastitih principa utemeljenih na islamu, i to u oblastima koje se tiču izgradnje društva, politike i ekonomije, kao nekadašnjeg temelja izgradnje islamske i arapske drevne civilizacije koja je znala šta je to sloboda, pravda, vladavina zakona, transparentnost, odgovornost vladara i zvaničnika, tolerancija, pluralizam, odvajanje javnih sredstava od privatnih, privatni projekti, zadužbine, nezavisnost sudija, učenjaka i društva u svim njegovim komponentama, i to hiljadu godina prije Zapada.    

– naglasiti podršku sveobuhvatnom i pravednom rješenju arapsko-cionističkog sukoba te ukinuti rasističke i imperijalističke karakteristike izraelske države, i priznati prava palestinskom narodu na samoopredjeljenje, kao i svih ostalih prava sadržanih u desetinama međunarodnih rezolucija.

– jasnim izrazima definirati obaveze i odgovornosti svake strane, te postaviti mehanizme implementacije i monitoringa.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor:Al Jazeera