Ušutkivanje medija u Egiptu

Piše: Khaled Diab

U decembru 2011. godine tračak nade koji će izazvati revolucije širom arapskog svijeta rodio se u Tunisu. Dok su Tunižani uspjeli iskoristiti protekle četiri godine kako bi pokrenuli proces ubrzane demokratizacije, druge zemlje u regiji nisu bile te sreće.

Egipat nije uspio u tome jer je svaka promjena vodstva dolazila s agresivnim i ratobornim stavom “pobjednik dobiva sve”.

Kako se približavamo četvrtoj godišnjici egipatske revolucije, velika nada u “hljeb, slobodu i socijalnu pravdu” čini se daljom nego ikad.

Osim pada ekonomije, koju su od 2011. godine na površini održavale tadašnje darežljive zaljevske saveznice, ova regresija bolno se osjetila na polju slobode izražavanja, posebno medija.

Dok su revolucionari Republike Tahrir kratko sanjali o Egiptu kao svjetioniku slobode, jedina stvar koja je slobodna ovih dana je veličina ljudskog dostojanstva.

Čini se da kontrarevolucija – koja je počela svrgavanjem Hosnija Mubaraka, kada su režimu amputirali glavu kako bi tijelo ostalo netaknuto – dolazi do krajnjeg cilja kroz proces okrutne represije i preuzimanja.

Odbijanje slobode govora

U pogledu represije, 2014. godina je bila posebno okrutna. Egipat se našao na listi top deset zemalja prema broju novinara u zatvoru koju je objavio Odbor za zaštitu novinara (CPJ).

Zakon kojim se zabranjuju protesti prvenstveno je namijenjen demonstrantima te disidentima vjerskih i sekularnih pogleda.

Kao i Al Jazeerini novinari Baher Mohamed, Mohamed Fahmy i Peter Greste, mnogi zarobljeni novinari optuženi su zbog povezanosti s prethodnim režimom Muhameda Mursija.

Među njima se nalaze i veoma utjecajni članovi internetskog portala za građansko novinarstvo Rassd News Network (RNN), koji je povezan ili, u najmanju ruku, naklonjen zabranjenoj Muslimanskoj braći.

Od 12 novinara Rassdov novinar Mahmoud Abdel-Nabi proveo je najviše vremena u zatvoru. Uhapšen je u julu 2013. godine dok je izvještavao o sukobima između provojnih i Mursijevih pristalica u četvrti Sidi Beshr u Aleksandriji. Optužen je za poticanje nasilja i posjedovanje oružja.

Drugi uposlenici RNN-a koji se nalaze u zatvoru su Sami Mustafa i Abdullah al-Fakharany, koji su u februaru  optuženi zajedno s više od 10 drugih novinara za navodno “formiranje kontrolne sobe za rukovođenje Muslimanskom braćom protiv Vlade”.

Čak i novinari koji nisu odani Muslimanskoj braći, a koji su jednostavno radili svoj posao tokom rasturanja protestnih kampova Al-Rabaa i Al-Nahda, što je dovelo do smrti najmanje hiljadu ljudi, uključujući i četiri novinara, lako su mogli završiti u zatvoru.

To je upravo ono što se desilo slobodnom fotoreporteru Mahmoudu Abou Zeidu, saradniku britanske internetske stranice za građansko novinarstvo i fotografske agencije Demotix, koji je uhapšen u augustu 2013. godine dok je izvještavao o rasturanju kampova. Francuski fotograf i novinar Newsweeka koji su bili s njim poslije su pušteni.

Neki reporteri su postali žrtve regresivnog i kontroverznog zakona o zabrani demonstracija, donesenog 2013. godine. Među njima su Ahmed Gamal Zaida, fotoreporter internetske TV-mreže Yaqeen, koji je uhapšen 28. decembra 2013. godine dok je pratio studentske proteste na univerzitetu Al-Azhar i Ahmed Fouad, reporter lokalnog portala Karmoz, koji je uhapšen u januaru 2014. godine tokom protesta pristalica Muslimanske braće u četvrti Sidi Beshri.

Kršenje sloboda

Uprkos tim incidentima, zakon kojim se zabranjuju protesti prvenstveno je namijenjen demonstrantima te disidentima vjerskih i sekularnih pogleda. Ustvari, neki su uvjereni da je ovaj zakon dio “ciljane misije da se uklone istaknute revolucionarne figure”.

Ovo političko čišćenje ciljalo je vodeće revolucionare poput Alaa Abdel-Fattaha i Mone Seif, brata i sestre. Alaa Abdel-Fattah optužen je da nije bio “pravi” revolucionar i da je tražio “uništenje” zemlje, a njegova sestra Mona Seif 76 dana je štrajkovala glađu zbog hapšenja brata.

Iako se ‘Sisimanija’ znatno smanjila od kada je bivši general postao predsjednik, i dalje postoje brojne patriote koje lično prijavljuju vođi i najmanju uvredu.

Sisijev režim također je ciljao reformiste i borce za ljudska prava. Među njima su se našli Yara Sallam, službenica zadužena za tranzicijsku pravdu pri nezavisnoj Egipatskoj inicijativi za lična prava (EIPR), koja je krajem oktobra osuđena na tri godine zatvora zbog navodnog sudjelovanja u političkom maršu. EIPR-u i drugim nevladinim organizacijama u Egiptu prijeti zatvaranje zbog insistiranja Vlade da se na njih primijeni ovaj kontroverzni zakon.

Ali prisile nisu jedini alat režima. Uklopile su se sa saradnjom istaknutih ličnosti. Jedan broj istaknutih privatnih televizijskih kanala i televizijskih ličnosti podržao je Sisijevo vodstvo.

Osim medija, neki advokati su preuzeli odgovornost na sebe, kao ličnu misiju, da zabrane slobodu govora. Nedavni primjer je tužba protiv slavnog glumca Khaleda Abol-Naga, koji je podržavao revoluciju, a koja ga tereti za “veleizdaju” jer se usudio kritikovati Sisija. Taj slučaj je izazvao val bijesa i proteste među umjetnicima.

Iako se “Sisimanija” znatno smanjila od kada je bivši general postao predsjednik, i dalje postoje brojne patriote koje lično prijavljuju vođi i najmanju uvredu, kao što se moglo vidjeti u reakcijama na karikaturu Mohameda Anwara.

Što je još gore, režim je preuzeo samu revoluciju i sam sebe imenovao njenim jedinim zaštitnikom i sponzorom, što se može vidjeti u predsjedničkom dekretu koji Sisi namjerava izdati i kojim se “zabranjuje vrijeđanje pobuna koje su se desile 25. januara i 30. juna”.

Režim se također postavlja kao samoizabrani branitelj javnog morala, kao što je istaknuto u nedavnom naletu hapšenja navodnih homoseksualaca, uprkos činjenici da homoseksualnost zapravo nije zabranjena, kao i hapšenja ljudi za koje se vjeruje da su ateisti, iako u Egiptu ne postoji zakon koji zabranjuje ateizam, te nedavno zatvaranje kafića koji su mediji nazvali “ateističkim”.

Sloboda govora u kontekstu

Usred ovog napada na medije i slobodu aktivista i građana da izraze svoje političko mišljenje, lako je osjećati očaj za budućnost Egipta i težnju egipatskog stanovništva za slobodom, dostojanstvom i jednakošću.

Međutim, bitno je staviti stvari u kontekst. Uprkos pogoršanju situacije, Egipat je, u svom najgorem stanju, slobodniji i njegovi stanovnici su otvorenije prkosni nego stanovnici bilo koje druge Zaljevske zemlje.

U Egiptu, uprkos svim represijama, hapšenjima i zastrašivanjima, i dalje postoje nezavisni glasovi koji odbijaju da budu zastrašeni. To je utjelovljeno u dinamičnom egipatskom građanskom novinarstvu i nezavisnim publikacijama, poput Mada Masr.

Čak i privatne televizije ne pjevaju uvijek onako kako Vlada svira. Nedavni primjer ovoga je program ON televizije u kojem su otkrivena nelegalno stečena dobra tajanstvenog milijardera Husseina Salema, koji je nedavno oslobođen optužbi za korupciju, kao i njegov zaštitnik Hosni Mubarak.

Mnogi aktivisti i borci za ljudska prava i dalje se nastoje boriti u svom kutku slobode. Nagrađivana Asocijacija za slobodu mišljenja i izražavanja izdala je nekoliko izvještaja o tome kako režim krši prava, uključujući i onaj naslovljen: “Da li je novinarstvo postalo zločin u Egiptu?”

Razumljivo, broj onih koji prkose smanjuje se u Egiptu, pošto su mnogi, ranije kritički glasovi, ušutkani i pošto se povećao broj novinara i aktivista koji su pobjegli, većinom iz očaja, ali i iz straha.

Međutim, ova situacija nije neizbježna niti nužno neodređena. Baš kao što je generacija mladih idealista, uprkos svim očekivanjima, bacila režim na koljena, duh koji su oslobodili možda je trenutno potisnut, ali ne može biti ugašen.

Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera