Kosovski skepticizam na putu ka Evropi
Piše: Agron Bajrami
Prošlog je ponedeljka Kosovo i zvanično započelo sa Evropskom unijom pregovore o Sporazumu za Stabilizaciju i Pridruživanju (SSP). Kao što to obično biva, kosovska je Vlada taj dan proglasila istorijskim za Kosovo, dok je i za Evropsku komisiju početak ovoga procesa veoma pozitivni pomak, koji otvara evropsku perspektivu za Kosovo i njene građane.
Sa druge strane, za građane Kosova je otvaranje puta prema Evropi više nego dobra vijest, ali se velika većina njih već umorila od istorijskih dana i procesa koji u njihovim životima donose premalo konkretnih pozitivnih promjena.
Zbog toga, i zbog nebrojeno mnogo neispunjenih obećanja Vlade Kosova, političkih lidera, pa i međunarodne zajednice, ljudi na Kosovu su skloniji sumnji da je otvaranje pregovora o SSP-u ništa više nego jedna mala stepenica od mnogo takvih kojima se trebamo uspinjati da bi se iole približili političkoj Evropi.
I, ako ćemo stvari gledati ispravno, građani su potpuno u pravu.
Jer, kao što to priznaju i strane diplomate u Prištini, pregovori će biti komplikovani i teški, i zato postoji nekoliko razloga koje moramo imati na umu.
Odnosi sa Srbijom i Srbima
Kao prvo, zemlje članice Evropske unije su podržale otvaranje pregovora o SSP-u sa Kosovom samo pošto je postigunt dovoljan napredak u procesu normalizacije odnosa sa Srbijom. Što znači da je evropska budućnost Kosova nepovratno povezana sa odnosima koje će Kosovo imati sa Srbijom, isto kao što je evropska budućnost Srbije neraskidivo povezana sa odnosima koje će Srbija imati sa Kosovom.
To u praksi znači da Srbija ne mora priznati Kosovo kao nezavisnu državu – bar ne dok ne stigne dan prije članstva u EU! A za Kosovo to znači da dok ne dođe taj dan kad se Srbija mora izjasniti oko nezavisnosti Kosova, Priština će morati pregovarati o svemu i svačemu sa Beogradom, ali i sa Srbima na Kosovu, pod budnim okom Evropske unije!
Takav pristup EU je kratkoročno već dao rezultate, i jedan od većih jeste to što Srbe na sjeveru Kosova Beograd primorava da se integrišu u politički i pravni sistem Kosova.
Da stvari budu još komplikovanije, Briselskim dogovorom između premijera Kosova, Hashima Thacija, i premijera Srbije, Ivice Dačića, opštine sa srpskom većinom na Kosovu, posebice sjeverni dio, će poslije lokalnih izbora koji se održavaju u nedjelju 3. novembra moći stvoriti zajednicu srpskih opština
No, istovremeno ovaj pristup daje mogućnosti i instrumente Srbima da blokiraju rad i funkcionalnost kosovske države na territoriji četiri opštine sjeverno od reke Ibar, koje su još od kraja rata, a naročito od proglašenja nezavisnosti bile nedostupna teritorija za kosovske vlasti, a često puta i za međunarodne misije.
Kako stvari stoje, ovim procesom bi se pitanje sjevera Kosova smatralo riješenim za međunarodnu zajednicu, a za Srbiju zaključenim do daljnjeg. Dok će Kosovo morati da trpi sjever kao problem koji treba menadžovati, i to ne samo kao unutrašnje pitanje, već i kao dio obaveza unutar evropskih integracija, što znači i dio SSP-a.
Da stvari budu još komplikovanije, Briselskim dogovorom između premijera Kosova, Hashima Thacija, i premijera Srbije, Ivice Dačića, opštine sa srpskom većinom na Kosovu, posebice sjeverni dio, će poslije lokalnih izbora koji se održavaju u nedjelju 3. novembra moći stvoriti zajednicu srpskih opština, koja iako zvanično neće biti vlast nekog autonomnog srpskog entiteta, ipak će imati moć političkog predstavljanja Srba na Kosovu preko predsjednika Zajednice koja će imati i svoju Skupštinu. Iako na papiru to nije ista stvar, mnogima na Kosovu ovo previše sliči na Republiku Srpsku u Bosni i Hercegovini.
Komplikacije sa Evropom
Druga stvar koja se mora imati na umu kad se govori o pregovorima za SSP između Kosova i EU jeste to što se Priština osim ispunjavanja već postojećih evropskih kriterijuma, mora boriti i sa činjenicom da od 28 zemalja članica EU, pet još uvijek ne priznaje Kosovo kao nezavisnu državu, što čini da sama EU ima veoma ambivalentan stav prema kosovskoj državnosti.
Istovremeno, neke od zemalja koje ne priznaju Kosovo, kao što je primjerice Španija ili Kipar, nevoljko su pristale da se sa Kosovom započnu pregovori o SSP, te je velika mogućnost da Madrid ili Nikozija blokiraju sporazum Kosovo-EU u kasnijim fazama pregovora.
Riječima jednog stranog diplomate u Prištini, koji je rekao da ne želi vjerovati da će tih pet zemalja ometati Kosovo na putu evropskih integracija, ali je dodao da se takvo što može dogoditi te da je na Kosovu da ubijedi te zemlje da zaslužuje integraciju u EU.
No, razlozi što se ovih pet zemalja protive Kosovu nisu u vezi sa kapacitetima Kosova za evropske integracije.
Pet zemalja EU koje ne priznaju nezavisnost Kosova imaju svoje razloge što ne žele vidjeti Kosovo kao državu – neki zbog straha od separatističkih tendencija u svojim zemljama, a neki i zbog bliskosti sa Srbijom, pa čak i sa Rusijom, te insistiraju da nezavisnost Kosova predstavlja opasan presedan.
Izvještaji same EU govore o rasprostranjenoj korupciji, visokoj stopi nezaposlenosti, organizovanom kriminalu, politizovanom sudstvu, nerazvijenoj ekonomiji, slabom nivou demokratije, i mnogo čemu drugom što daje jednu veoma tmurnu sliku društva na Kosovu.
Sa druge strane, i one zemlje koje priznaju Kosovo kao nezavisnu državu, ne žele uvesti u EU još jedan neriješen konflikt, te insistiraju da se evropske integracije ne mogu potpuno postići ukoliko se ne postigne dugoročni dogovor sa Srbijom. Takve zemlje čak spominju Kipar kao primjer, govoreći da je Evropska unija pogriješila što je prihvatila članstvo jedne zemlje koja ima neriješen teritorijalni spor, što opet za Kosovo znači da je proces integracija sa EU uslovljen procesom pregovora sa Srbijom.
Istovremeno, Kosovari su već umorni od višegodišnjeg čekanja da i oni dobiju liberalizaciju viznog režima sa zemljama Šengena, te da mogu slobodnije putovati u Evropu. Njima je već prije nekoliko godina obećana liberalizacija viznog režima, ali se vremenom ispostavlja da ni to nije lako postići, iako su u Jugoistočnoj Evropi praktično samo građani Kosova oni koji moraju tražiti vize za putovanje u evropske zemlje. Štaviše, ovih se dana pokazuje da će se taj proces još više produžiti – ako se ikada bude desio – što pridonosi da se proces evropskih integracija vidi sa još više skepticizma.
Sve to daje veoma nejasnu sliku o realnoj evropskoj perspektivi za Kosovo, naročito u vrijeme kada i sama Evropska unija ne živi najbolje dane – ekonomski i politički.
Unutrašnji problemi
No, i kada bi Kosovo imalo normalne odnose sa Srbijom, i ne bi imalo nikakav problem sa članicama EU, postoje unutrašnji problemi koji se moraju uzeti u obzir, kada se govori o kosovskom putu ka Evropi.
Izvještaji same EU govore o rasprostranjenoj korupciji, visokoj stopi nezaposlenosti, organizovanom kriminalu, politizovanom sudstvu, nerazvijenoj ekonomiji, slabom nivou demokratije, i mnogo čemu drugom što daje jednu veoma tmurnu sliku društva na Kosovu. Zato se građani sa pravom pitaju koliko se mogu nadati da će ista ta politička elita koja već 14 godina otkako se rat završio nije uspjela riješiti ovakve krupne probleme, sada moći na brzinu europeizirati kosovsko društvo?
Istovremeno, Kosovari su svjedoci kako se evropske integracije svakodnevno koriste u političke svrhe lokalnih lidera, koji pokušavaju iskoristiti cijeli proces za skupljanje glasova. Tako se cijela stvar oko početka pregovora Kosovo – EU desila baš u vrijeme predizborne kampanje za lokalne izbore, te je za građane Kosova vijest o evropskoj perspektivi servirana u sendviču predizbornih super-obećanja, kojima više niko ne vjeruje.
Zbog svega ovoga je početak pregovora o SSP između Kosova i EU popraćen sa mnogo više skepticizma i sumnji, nego što to ustvari i zaslužuje.
Kako će sve na kraju ispasti, pokazaće budućnost, no sada ostaje jasno da je Kosovo, istina nekako tiho i sa zakašnjenjem, ipak krenulo put Evrope, ali sa puno skepticizma i sumnji. Ali, ko to ima prava kriviti ljude što su izgubili vjeru ako su predugo i prečesto bili lagani?
Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
Izvor: Al Jazeera