Briselsko-crnogorske serpentine jugoslovenstva
Piše: Mustafa Canka
Ideja o savezu država Zapadnog Balkana nije nova u sjedištu EU-a. Prije nekoliko godina tadašnji visokorangirani evropski diplomata Rober Kuper je izjavio: “Za vrijeme trajanja turske i austrougarske imperije vaš region je bio stabilan. Zašto to ne bi mogao biti i pod protektoratom Brisela.”
Odličan poznavalac prilika u regionu, bivši koordinator Pakta za stabilnost jugoistočne Evrope Erhard Busek, još je eksplicitniji. “Regionalna samosvijest je lijepa fraza, ali ona na Balkanu nije postojala u posljednjih 200 godina. Svaka odluka koja se donosila u vezi s regionom sve od dvadesetih godina 19. stoljeća dolazila je sa strane”, rekao je on.
I zaista, od Bečkog kongresa 1815. godine, a posebno od Berlinskog kongresa 1878. godine, sve ključne odluke u vezi s Balkanom kreirane su “za zelenim stolom” u važnim svjetskim metropolama ili na nekoj međunarodnoj konferenciji.
EU mora da dokaže kako nije samo savez za ekonomsku saradnju, već ravnopravan činilac koji “oči u oči” sa SAD-om i Rusijom oblikuje međunarodne odnose.
A jugoistok Evrope više nije predvorje EU-a. Nakon prijema Slovenije, Mađarske, Rumunije i Bugarske, te nedavno i Hrvatske u tu organizaciju, Bosna i Hercegovina, Srbija, Crna Gora, Kosovo, Albanija i Makedonija postaju “mekani trbuh” Evropske unije. Jačanjem svoje uloge na Balkanu EU stavlja na probu svoju zajedničku vanjsku i odbrambenu politiku. Ne u Afganistanu, u Iraku ili na Kavkazu, već na jugoistoku Evrope, EU mora da dokaže da nije samo savez za ekonomsku saradnju, već ravnopravan činilac koji “oči u oči” sa SAD-om i Rusijom oblikuje međunarodne odnose.
Prvo ekonomija i energetika
Proces okupljanja “zapadnobalkanske šestorke” krenuo je na identičan način kao stvaranje EU-a – kroz ekonomsko povezivanje. Upravo su te zemlje (uz Hrvatsku i Moldaviju, koja služi samo da bi se stvarne namjere evrotehnokrata iz Brisela još malo maskirale) članice Centralnoevropskog ugovora o slobodnoj trgovini (CEFTA), potpisanog u decembru 2006. godine, čiji je cilj formiranje zajedničkog tržišta u ovom regionu.
Uz snažnu podršku EU-a u oktobru 2005. godine potpisivanjem Sporazuma o energetskoj zajednici (Energy Community Treaty) stvoreno je regionalno energetsko tržište.
Stvaranje zajedničkog ekonomskog i energetskog tržišta je, kako smatraju u Briselu, dobra osnova da region zapadnog Balkana brže napreduje ka EU-u. “Jer vi još niste spremni za EU, ali imate zapadni Balkan kao svoju mini-Uniju”, dodaje se. Posebno se želi spriječiti nastojanje Rusije da u potpunosti preuzme tržište energentima u ovom dijelu Evrope, kao i sve jači uticaj Turske.
U jugoistočnoj Evropi ima 55 miliona kupaca i niko ne želi da to tržište dijeli na dva, četiri ili osam miliona potrošača. To je besmislica”, tvrdi Busek.
Busek smatra kako je sada pravo vrijeme da biznis zajednica bude prethodnica jačeg socijalnog i političkog povezivanja u ovom dijelu Evrope. “Niko ne gleda odvojeno jednu ili drugu zemlju. Mislim da je danas, u vrijeme globalne ekonomije, uobičajeno da se pita gdje je veći broj potrošača. U jugoistočnoj Evropi ima 55 miliona kupaca i niko ne želi da to tržište dijeli na dva, četiri ili osam miliona potrošača. To je besmislica”, tvrdi Busek.
Takvu zamisao Brisela na terenu realizuje “Vijeće za regionalnu kooperaciju”, čije je sjedište u Sarajevu. Lukšić navodi da bi upravo ta institucija koordinirala sa G6, odnosno “vršila pripremu tih zemalja da kroz međusobnu saradnju u potpunosti budu integrisane u EU”.
Crna Gora – lider regiona!?
U Briselu su procijenili da bi Crna Gora, kao zemlja koja ima veoma dobre odnose sa svim državama u regiji i koja trenutno jedina vodi pregovore o članstvu, bila najpogodnija za promociju te ideje. Političko rukovodstvo ove najmanje balkanske države, koja se voli predstavljati kao “lider evrointegracija u regionu”, odmah je podržalo taj prijedlog u pokušavaju zadobijanja političkih poena na Zapadu.
“Crna Gora očigledno ima potrebu da bude važnija i agresivnija nego što se to od nje očekuje, posebno iz razloga što ima velike probleme na unutrašnjem planu, na ekonomskom planu. Mislim da su ovo neki potezi koji bi trebalo, ipak, da skrenu pažnju sa tih problema”, ocijenio je predsjednik Parlamentarnog odbora za evropske integracije Slaven Radunović.
Neki analitičari u Podgorici smatraju da se umrežavanjem u G6 Crna Gora praktično vezuje za balkanske države i time rizikuje brzinu vlastitog uključenja u EU.
Zato je Lukšić morao ponovo da obrazlaže svoju inicijativu. Više ne govori o zajedničkom parlamentu, policiji, tržištu rada, obrazovanja i zdravstvene zaštite; sada spominje evropske fondove, infrastrukturu, smanjivanje transakcionih troškova, borbu protiv organizovanog kriminala. Optimizam je naglo splasnuo. “Niti sam bio niti jesam jugonostalgičar, niti inicijativa ima veze sa formiranjem konfederacije ili neke balkanske unije”, ističe crnogorski šef diplomatije.
Ako se pokaže da ta organizacija može spriječiti pogranični kriminal i nezakonite migracije, onda će postojati osnova i za šira povezivanja.
Optimizma još manje ima u drugim zemljama regije, posebno u Albaniji i na Kosovu, gdje se G6 doživljava kao nastavak ideja Kominterne o “balkanskoj federaciji”. “Ono što je predložio Lukšić nemaju ni nordijske zemlje, iako imaju visoku demokratiju i odlične bilateralne odnose”, poručeno je iz Tirane.
Stoga ovih šest zemalja koje se doista nalaze negdje u vakuumu trebaju najprije realizovati međusobne ugovore, poput nedavno potpisanog između Ministarstava sigurnosti BiH, Crne Gore i Srbije o osnivanju Centra za policijsku saradnju. Ako se pokaže da ta organizacija može spriječiti pogranični kriminal i nezakonite migracije, onda će postojati osnova i za šira povezivanja.
Isto je tako tačna činjenica na koju ukazuje beogradski analitičar Boško Jakšić: ,,Čim Brisel uspori dinamiku proširenja, Balkanom počnu da kruže aveti prošlosti. Kada Evropa zastane, Balkan proklizava u nacionalizam, vraća se neraščišćenim računima prošlosti.”
Stavovi izraženi u ovom tekstu su autorovi i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
Izvor: Al Jazeera