Dvanaest godina od početka rata u Siriji

Prije 12 godina, demonstranti su hrabro izašli na ulice sirijskih gradova u protestima protiv vlade i predsjednika Bashara al-Assada.

Protesti su, međutim, veoma brzo dobili revolucionarne razmjere. Tražio se „pad režima“, no, nakon žestokog odgovora vlade, protesti su prerasli u rat s više vanjskih učesnika, u kojem su raseljeni milioni, a poginule stotine hiljada ljudi.

Sirijska ekonomija se srozala, a 90 posto stanovništva živi ispod granice siromaštva, prema Svjetskom programu za hranu (WFP).

Ujedinjene nacije prošle godine su objavile da je od marta 2011. poginulo više od 306.000 civila, ili oko 1,5 posto populacije, no Sirijska opservatorija za ljudska prava broj mrtvih procjenjuje na oko 610.000.

Sve je počelo 15. marta 2011, neredima na ulicama Derae, Damaska i Halepa te zahtjevima demonstranata za demokratske reforme i oslobađanje političkih zatvorenika, a okidač za njih bilo je hapšenje i mučenje grupe tinejdžera koji su nekoliko dana pisali grafite protiv Al-Assada.

Nastanak naoružanih grupa i širenje ISIL-a

Uslijedilo je vladino gušenje protesta, a u julu 2011. odmetnuti pripadnici sirijske vojske formirali su Slobodnu sirijsku armiju (FSA), pobunjeničku grupu koja je željela zbaciti Al-Assada, čime se revolt pretvorio u građanski rat. Trenutno, FSA drži kontrolu nad određenim dijelovima Idliba na sjeverozapadu Sirije.

Protesti su nastavljeni i 2012. i 2013. godine, kada su širom zemlje formirane različite pobunjeničke grupe, dok su se u istočnim i sjevernim dijelovima države proširile i snage ISIL-a.

Od naoružanih grupa, formiran je Hay-at Tahrir al-Sham, koji je bio protiv Al-Assada, dok se u znak podrške sirijskom lideru u sukob uključio libanski Hezbollah.

Sirijske demokratske snage (SDF) su alijansa kurdskih i arapskih milicija, a formirane su 2015. Većinom ih čine borci YPG-a, produžene ruke Radničke partije Kurdistana, koju Turska smatra terorističkom organizacijom. Ta partija je vodila oružanu kampanju za nezavisnost od Turske, u kojoj je od 1984. poginulo više od 40.000 ljudi. Glavni gradovi koje kontroliše SDF su Raqqa, Qamishli i Hasakkeh.

Snage ISIL-a dobile su zamah, zahvaljujući vakuumu u Siriji dok su neredi postajali sve ozbiljniji. Do 2014. zauzele su značajnu teritoriju i objavile formiranje „kalifata“, no, taj „kalifat“ je uništen u martu 2019. Na vrhuncu moći 2014, ISIL je držao trećinu Iraka i Sirije.

Uključenje velikih sila

U rat su se uključile i velike sile. Rusija je snažno podržala Al-Assada te na njegovu molbu vojno intervenisala kada su se opozicijske snage približavale Damasku. Rusi su zaustavili njihovo napredovanje, ali uz velike civilne žrtve. Za svoj ostanak na vlasti, Sirijska vlada može zahvaliti samo Rusiji.

Turska je, uprkos ranijim bliskim odnosima Recepa Tayyipa Erdogana i Al-Assada, brzo stala iza sirijske opozicije, ali njene najveće intervencije u Sirije bile su namijenjenje prvenstveno otklanjanju prijetnji sopstvenoj sigurnosti, uz učestale akcije protiv ISIL-a i SDF-a. Turska trenutno kontroliše velike dijelove pogranične teritorije, koju želi načiniti „sigurnom zonom“.

SAD je na početku podržavao sirijsku opoziciju s ciljem zbacivanja Al-Assada, ali nije napadao vladine snage do 2017, kada su se proširile vijesti o vladinoj upotrebi hemijskog oružja na civilima.

Ipak, fokus američkog prisustva u Siriji bio je borba protiv ISIL-a.

U sukob je uključen i Iran, dugogodišnji Al-Assadov saveznik, a kako je rat odmicao, iransko vojno prisustvo u Siriji je jačalo.