NI: Kako je ruska invazija otkrila mane NATO-a

Prvobitno je izgledalo da je ruska invazija na Ukrajinu potakla NATO saveznike da preuzmu energičniju ulogu u odbrani Evrope. No, nedavno su neki analitičari primjetili da izgleda kao da je rat zapravo imao suprotan efekat na evropsku ovisnost o Washingtonu, piše Christopher McCallion u članku objavljenom u National Interestu.

To, smatra McCallion, uopće nije iznanađujuće. Podsjeća da su Francuska i Njemačka oprezno pustupale kada je riječ o ratu u Ukrajini, iako se francuski predsjednik Emmanuel Macron posljednjih godina zalagao za stratešku autonomiju, a njemački kancelar Olaf Scholz najavio historijsku “promjenu ere” (Zeitenwende) u odbrambenoj politici kao odgovor na rusku invaziju.

Sve to, dodaje McCallion, frustrira istočnoevropske saveznike poput Poljske i baltičkih država. Pojašnjava da ove zemlje to doživljavaju kao ambivalentnost svojih zapadnih kolega, zbog čega su još više željni održavanja američke prisutnosti u Evropi.

“No, suzdržaniji stav Francuske i Njemačke prema Rusiji nije zasnovan na beskičmenjaštvu ili štedljivosti. Zbog geografije, relativne moći i historije, zapadni i istočni Evropljani različito percipiraju ruske prijetnje”, pojašnjava.

“To bi obično značilo da dvije polovine Evrope zapravo nisu prirodni saveznici. Historijski gledano, Istočna Evropa je imala nesreću da bude tampon zona između Zapadne Evrope i Rusije, a to je uloga kojoj se istočni Evropljani ne žele ponovo naći, što je sasvim razumljivo”, dodaje.

Dalje navodi da je ova temeljna asimetrija uvedena u savez proširenjem NATO-a od 1990-ih naovamo – što je rascjep koji je zataškalo stalno vodstvo Sjedinjenih Američkih Država.

‘Američka predanost NATO-u’

Mnogi zapadni komentatori refleksivno okrivljuju Francusku i Njemačku što nisu agresivnije podržale Ukrajinu, smanjujući njihov kredibilitet u očima Istočne Evrope i prisiljavajući je da se više osloni na Washington kako bi umanjila svoje strahove za sigurnost. Prema tim argumentima, piše McCallion, Zapadna Evropa bi umjesto toga trebala ozbiljnije postaviti i pomoći vođenje napada protiv Rusije.

Međutim, dodaje on, u tom slučaju postoji nekoliko razloga za skeptičnost.

“Kao prvo, učinak ruske vojske čini odgovor Francuske i Njemačke relativno proporcionalnim. Rusija se mjesecima bori da osvoji mali regionalni grad Bahmut; ne maršira na Varšavu u skorije vrijeme. Dok istočni Evropljani vjerovatno žele samo da ruska polja budu sravnjena sa zemljom, Francuska i Njemačka shvataju da će Rusija vjerovatno uvijek biti sila u regiji i da miran suživot zahtijeva neku vrstu razumne međusobne prilagodbe”, pojašnjava.

Ono što je u konačnici najvažnije, piše on, slušajući američke dužnosnike i analitičare koji se žale na sigurnosnu ovisnost Evrope, neko bi pomislio da ti ljudi žele što je prije moguće otići iz Evrope u SAD.

“A situacija je obrnuta; većina tih istih glasova duboko je posvećena tome da Amerika ostane trajno predana NATO-u”, navodi.

‘Podjela’ ili ‘prebacivanje’ tereta

Prema konvencionalnim argumentima, najbolji način za veću “podjelu tereta” među saveznicima je da Sjedinjene Američke Države potaknu svoje sposobne saveznike da urade više za vlastitu odbranu.

“Uzročna logika u ovom slučaju nije jasna, ali je očigledno kontradiktorna: ako radimo više, potičemo naše saveznike da čine manje”, pojašnjava.

Dodaje da je alternativni argument poticanje bogatih i sposobnih zemalja Zapadne Evrope da preuzmu veću odgovornost u evropskom savezu te da polako, ali postojano i otvoreno smanje vlastiti doprinos sigurnosti kontinenta.

“No, to ne bi bila bolja ‘podjela tereta’, već ‘prebacivanje tereta’”, zaključuje.

Ako je evropska sigurnost zaista cilj, piše McCallion, trebali bismo očekivati da će sposobne države poput Francuske i Njemačke djelovati kao bilo koja druga država bez garancija i upravljati vlastitim savezima. U isto vrijeme, dodaje, Poljska i baltičke države preferiraju američke garancije, ali će vjerovatno moći mirno spavati i zahvaljujući prisustvu svojih moćnijih i nuklearno naoružanih zapadnih susjeda.

“Međutim, ako ćemo biti iskreni, proturječnost u centru poziva na bolju ‘podjelu tereta’ vjerovatno prepoznaju oni koji su posvećeni trajnosti transatlantskog saveza, a ta je nekoherentnost upravo njegova korisnost”, piše McCallion.

Navodi da se gotovo niko u američkom vanjskopolitičkom establišmentu zapravo ne želi odreći sjedišta Sjedinjenih Američkih Država na čelu stola u NATO-u, što Evropu stavlja u američku sferu utjecaja.

“Stoga će, citirat ću historičara Richarda Sakwu, postojanje NATO-a još neko vrijeme biti opravdano potrebom za upravljanjem sigurnosnim prijetnjama izazvanim [vlastitim] proširenjem”, zaključuje McCallion.