Kako su rasle tenzije na Kavkazu: Od otcjepljenja do rata

Armenija i Azerbejdžan, dvije zemlje nastale raspadom Sovjetsog saveza 1991. godine, u nedjelju su proglasile ratno stanje i započele opsežne vojne operacije oko regije Nagorno-Karabah, oko koje se već dugo spore. 

Međunarodna zajednica regiju Nagorno-Karabah smatra dijelom Azerbejdžana, no, u praksi, nju vode Armeni, većinsko stanovništvo koje ne prihvata vlast iz Bakua. 

Dvije države već su vodile jedan rat oko Nagorno-Karabaha, od 1992. do 1994. godine, kada su armenske snage okupirale gotovo cijelu tu oblast, kao i dio Azerbejdžana.

Generalna skupština Ujedinjenih nacija Rezolucijom iz 2008. godine pozvala je armenske snage da napuste okupiranu teritoriju, no, stanje na terenu do danas ostalo je nepromijenjeno.  

Slijedi presjek kljčnih događaja koji su doveli do rataova Armenije i Azerbejdžana.

1988. – Glasanje o pripajanju Armeniji

Parlament regije izglasao je pripajanje Nagorno-Karabaha Armeniji. Azerbejdžanci koji žive u toj oblasti bojkotirali su referendum.

Zahtjevi za ujedinjenje s Armenijom u početku su bili miroljubivi, no kako se bližio raspad SSSR-a, tenzije su rasle.

1992. – Početak borbi

Borbe između dvije strane počele su krajem ljeta 1992. godine, nakon što međunarodni napori za posredovanjem nisu urodili plodom.

U proljeće 1993. godine armenske snage zauzele su i dio teritorije van Nagorno-Karabaha.

1994. – Kraj rata

Do kraja rata, 1994. godine, Armeni su stekli potpunu kontrolu nad gotovo cijelom regijom Nagorno-Karabaha, a zauzeli su devet posto terirorije Azerbejdžana.

Primirje, pod pokroviteljstvom Rusije, potpisano je u maju 1994. godine, a mirovni pregovori su se od tada vodili uz posredovanje Minsk grupe, tijela koje je formirala Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju (OSCE), a koju vode Francuska, Rusija i SAD.

Pretpostavlja se da je u ratu poginulo oko 30.000 ljudi, a stotine hiljada su napustile domove.

2008. – Rezolucija UN-a

Nakon protesta, koji su uslijedili poslije armenskih izbora 2008. godine, izbili su najteži sukobi između etničkih Armena i azerbejdžanskih snaga.

Armenija je optužila Azerbejdžan da pokušava iskoristiti proteste u Armeniji, a Baku je optuživao Jerevan da pokušava odvući pažnju od unutrašnjih tenzija u Armeniji.

Nakon tih sukoba, Generalna skupština Ujedinjenih naroda usvojila je sa 39 glasova za i sedam protiv Rezouciju 62/243, kojom traži povlačenje svih armenskih snaga sa okupirane teritorije Azerbejdžana.

2010. – Razmjena vatre na granici

U zoni kontakta azerbejdžanskih i armenskih snaga iz Nagorno-Karabaha izbila je razmjena vatre.

Azerbejdžan je optužio armensku vojsku da je pucala na azerbejdžanske položaje u blizini nekoliko sela.

Izvještaji govore da su poginula tri azerbejdžanska vojnika, dok je jedan ranjen.

Od 2008. do 2010. godine, u različitim incidentima,u na obje strane su poginula 74 vojnika.

2011 –13. –  Žrtve u novim sukobima na granici

Krajem aprila 2011. godine, u sukobima na granici, poginula su tri vojnika Nagorno-Karabaha, a 5. oktobra ubijena su dva azerbejdžanska i jedan armenski vojnik.

Te godine stradalo je ukupno 10 pripadnika armenskih snaga.

Sljedeće godine broj žrtava iznosio je 33 (19 azerbejdžanskih i 14 armenskih vojnika), a u nekim izvještajima navodio se i veći broj.

2014: Obaranje helikoptera

Do 20. juna broj žrtava u nekoliko incidenata iznosio je 16, a do 2. augusta, azerbejdžanske vlasti potvrdile su smrt osam vojnika.

U novembru je azerbejdžanska vojska oborila helikopter snaga Nagorno-Karabaha.

Ta godina je za armenske snage bila najteža, sa 27 mrtvih vojnika, dok ih je Azerbejdžan izgubio 34 vojnika.

2015. – Sporadične borbe

Te godine ubijena su 42 armenska vojnika, kao i pet civila, a Azerbejdžan je izgubio 64 vojnika.

Borbe su vođene u januaru, junu, augustu, septembru, novembru i decembru.

2016. – Četverodnevni rat

Tokom januara i februara bilježene su nove žrtve, a od 1. do 5. aprila, u žestokom borbama na granici Nagorno-Karabaha, poginulo je 88 armenskih vojnika.

Broj mrtvih na drugoj strani kretao se od 31 do 92, u zavisnosti od izvještaja.

Tokom borbi oboren je jedan azerbejdžanski helikopter, 13 dronova i uništen jedan tenk.

2020. – Stanje rata

Nakon višegodišnjih manjih incidenata, u julu 2020. desio se sukob kod Tavusha, u kojem je ubijeno 13 azerbejdžanskih vojnika te pet armenskih vojnika.

Dvadesetsedmog septembra, nakon novih incidenata u Nagorno-Karabahu, Armenija je proglasila ratno stanje i mobilizaciju.

Istog dana to je učinio i Azerbejdžan.

Izvor: Al Jazeera