Ubistvo generala mijenja unutrašnju situaciju u Iranu

Ubistvo Qassema Soleimanija, zapovjednika brigade Quds, elitne jedinice iranske Revolucionarne garde, u američkom zračnom napadu prilika je za Iran i konzervativce u zemlji da iskoriste događanja na domaćoj sceni, i to dva mjeseca nakon demonstracija popraćenih kritikama vanjske politike, koje su vlasti nasilno ugušile.

Atentat na ključnog stratega iranskih operacija van zemlje, koji je izveden američkom bespilotnom letjelicom u Bagdadu u ranim satima u petak, doveo je do izljeva emocija u zemlji i antiameričkog raspoloženja, što će iranske vlasti bez sumnje iskoristiti.

“Ubistvo Soleimanija, koji je u, smislu pozicije, pandan šefu Centralne obavještajne agencije (CIA) i direktoru Zapovjedništva za specijalne operacije zajedno, znači da su Sjedinjene Američke Države eliminirale drugu najmoćniju figuru u Iranu”, kaže Aaron Miller, američki analitičar i bivši diplomat.

Atentat na Soleimanija, koga je vrhovni vođa Irana, ajatolah Ali Khamenei, nazvao “živim mučenikom”, pruža mogućnost Teheranu da iskoristi njegovo ime.

‘Prekrasna slika vojnika u mašti’

Bivši francuski ambasador u Teheranu Francois Nicoullaud smatra da iranske vlasti trenutno “imaju priliku odvratiti američke udare”.

“Naravno, ne zadugo, međutim, te emocije ostat će u javnosti. Soleimani je predstavljao prekrasnu sliku vojnika u iranskoj mašti”, dodao je.

Mnogi Iranci smatrali su Soleimanija herojem na koga su mogli računati kako bi Iran bio pošteđen situacije koju su doživjeli Irak, Sirija ili Afganistan.

U oktobru je anketa koju je proveo Američki institut za međunarodne i sigurnosne studije u Marylandu potvrdila da je Soleimani jedna od najpopularnijih političkih ličnosti u Iranu, s osam pozitivnih mišljenja od deset anketiranih Iranaca.

Ubistvo Soleimanija moglo bi, također, dovesti Teheran u defanzivni položaj.

“Gotovo je sigurno da će iranski parlament pasti u ruke najtvrdokornijih elemenata u državi”, objavio je na Twitteru Ali Vaez, direktor Projekta za Iran u Međunarodnoj kriznoj grupi (ICG).

Demonstracije koje su izbile 15. novembra potresle su stotine iranskih gradova nakon najave povišenja cijena goriva u svjetlu teške ekonomske krize.

‘Budžet za suzbijanje’ američkih sankcija

Danima kasnije vlasti su objavile da su uspjele vratiti mir u zemlju, ali nisu navele konačni broj žrtava, dok je Amnesty International izvijestio da je 300 ljudi ubijeno, a hiljade uhapšene.

Pod pritiskom američkih sankcija pogoršavala se vrijednost lokalne valute, iranskog rijala, i povećavala inflacija.

Prema nedavnim procjenama Međunarodnog monetarnog fonda (MMF), iranski bruto domaći proizvod (BDP) u 2019. smanjen je za 9,5 posto.

U decembru je iranski predsjednik Hassan Rouhani predstavio “budžet za suzbijanje” američkih sankcija.

Ariane Tabatabai, analitičarka iz američkog istraživačkog centra korporacije RAND, izjavila je za AFP da su “prigovori koji su doveli do demonstracija i dalje prisutni”.

“Režim to [ubistvo generala] može iskoristiti kao izgovor za nastavak suzbijanja neslaganja” tako što će tvrditi da opozicija provodi američku agendu, dodaje.

Ta analitičarka smatra da su, uprkos svemu, postojale dvije oprečne slike o Soleimaniju: slika heroja i branioca zemlje, “koja prevladava među prorežimskom omladinom”, i slika jednog od kadrova “organizacije odgovorne za represiju i zločine”, u očima drugih.

Iranci žele prosperitet i slobodu

Tokom demonstracija 2017. i 2018. te u decembru prošle godine pojedini su iznijeli osude na račun cijene koja se plaća unutar Irana u zamjenu za regionalne ambicije režima, koje je Soleimani utjelovio kao niko drugi.

Miller napominje da “milioni Iranaca žele više veza s vanjskim svijetom, više ekonomskog prosperiteta, više slobode”.

No, tvrdolinijaši u iranskom režimu dosad su radije ignorirali te težnje.

Međutim, atentat na Soleimanija slabi politički tu liniju, u smislu da Teheran nije očekivao ono što se dogodilo.

Dva dana prije ubistva Soleimanija irački proiranski demonstranti napali su Ambasadu Sjedinjenih Američkih Država u Bagdadu, osuđujući američke zračne napade na iračku grupu Kataib Hezbollah, frakciju u sastavu Jedinica narodne mobilizacije, u kojima je ubijeno 25 osoba.

“Ne možete ništa učiniti”, objavio je Khamenei na Twitteru, aludirajući na američku nemoć protiv Irana u regiji.

‘Greška koja se ne smije ponoviti’

Nicoullaud smatra da su te riječi odraz “loše procjene” Iranaca, s obzirom na to da su “Sjedinjene Američke Države pronašle način da odgovore”.

Eksperti upozoravaju da je to greška koju iranske vlasti ne bi smjele ponoviti.

“Ako Iran mora birati između spašavanja režima u Teheranu i širenja njegovog utjecaja u regiji, onda će odabrati prvu opciju”, smatra Alex Vatanka, analitičar iz Instituta za Bliski istok u Washingtonu.

Soleimanijeva smrt “neće uništiti sposobnost Irana da se širi”.

“No, u vrijeme donošenja odluke kako odgovoriti Washingtonu iranski režim mora procijeniti sve posljedice”, upozorava Vatanka.

Izvor: Agencije