‘Novičok’, ruski nervni agens velike snage

Britanska premijerka Theresa May rekla je da je otrov korišten u napadu na bivšeg ruskog špijuna Sergeja Skripalja i njegovu kćerku nervni agens “vojnog tipa” koji je razvila Rusija pod kodnim imenom “Novičok”.

“Novičok” – što na ruskom znači “novajlija” – kodno je ime serije nervnih agensa koje je Rusija, navodno, razvijala u tajnosti u kasnijim etapama Hladnog rata. Ti agensi trebali su biti moćniji i teži za otkrivanje od starijih generacija nervnih agensa.

Zvanična Moskva nikad nije zvanično priznala postojanje programa “Novičok” i ono što je u javnosti poznato dolazi od Vila Mirzajanova, ruskog naučnika koji je godinama radio na sovjetskom programu hemijskog oružja.

Binarni agens

Mirzajanov je imao zadatak da osigura tajnost programa ruskog hemijskog oružja, ali je shvatio da njegova država krši Konvenciju o hemijskom oružju, koju je potpisala sa SAD-om. Tako je 1992. godine s još jednim naučnikom, Levom Fedorovim, istupio u javnost i napisao članak za list Moscow News, a potom je davao intervjue zapadnjačkim novinarima, sve o programu “Novičok”.

Kako navode naučnici, Sovjeti su uspješno razvili novi tip tzv. binarnog nervnog agensa. Ranije generacije hemijskog oružja, uključujući verzije češće korištenih nervnih plinova, kao što su sarin, VX i soman, obično su unitarne – to znači da se hemikalije miješaju tokom proizvodnje i agens je odmah opasan.

Binarno oružje sačinjavaju dvije supstance koje se moraju kombinovati kako bi se pokrenuo njihov smrtonosni efekt, te su tako jednostavnije za transport.

Mirzajanov je u članku objavljenom 1995. napisao da vjeruje da prvi “Novičok” (poznat kao Novičok 5) ima pet do osam puta veću snagu od plina VX, smrtonosnog agensa korištenog pri atentatu na Kim Jong-nama, polubrata čelnika Sjeverne Koreje Kim Jong-una.

Vladimir Ugljev, još jedan sovjetski naučnik, rekao je za američke medije 1998. da je jedna od prednosti jednog od prethodnika “Novičoka”, imenovanog A232, to što je mogao biti zamrznut. Mirzajanov je naveo da se agensi “Novičok” mogu praviti i od osnovnih materijala za poljoprivredno gnojenje terena, pa ih je tako lakše skriti od inspektora.

Objava državnih tajni

Stručnjaci navode da otrovi “Novičok” djeluju kao i drugi nervni agensi: napadaju nervni sistem žrtve, koja gubi kontrolu nad tjelesnim funkcijama i tako dovode do prestanka rada srca i respiratornog sistema.

Premijerka May navela je u saopćenju da je korištenje “Novičoka” znak ili da je ruska administracija naredila napad ili da je izgubila kontrolu nad jednim od svojih hemijskih oružja.

Iako ruske vlasti nikad nisu priznale postojanje agensa “Novičok”, one su nepovratno potvrdile njihovo postojanje kad su optužile Mirzajanova za objavu državnih tajni 1993. godine. Pod međunarodnim pritiskom optužbe su odbačene, a Mirzajanov se preselio u SAD.

Cindy Vestergaard, stručnjakinja za hemijsko oružje pri Centru “Stimson”, kaže da nervni agensi imaju “raspoznatljive potpise”, koji se mogu izjednačiti “s njihovim korištenjem u određenoj državi”.

Izvor: Agencije