Bitka za Libiju: Ključni momenti
17. februar: Dan revolta. Prvi veliki protest i sukobi u Libiji, zapravo, su počeli dva dana ranije, 15. februara, uglavnom u Bengaziju. Na stotine ljudi okupilo se ispred policijske stanice, a veliki broj demonstranata je ubijen.
Ali, 17. februar je zvanični „dan revolta“, koji je imao za cilj da izvede na hiljade ljudi na ulice. Velike demonstracije su organizirane u Bengaziju, Adždabiji, Darnahu i Zintanu, između ostalih; Gaddafijeva vojska vatrom je odgovarala na masu. Više od desetero demonstranata je ubijeno.
Gaddafi je odmah pustio na desetine zatvorenika i platio im da se bore protiv demonstranata.
Dan revolta poklopio se s petogodišnjicom velikih anti-Gaddafijevih protesta u Bengaziju.
Protesti su se nastavili širiti nakon 17. februara, a izvještaji su govorili o tome da je Gaddafi angažirao plaćenike da pomognu njegove snage sigurnosti u suzbijanju demonstracija.
20. februar: Pobunjenici su zauzeli Bengazi. Nakon nekoliko dana borbe, i stotina mrtvih, anti-Gaddafijevi borci su stavili pod kontrolu drugi grad u Libiji.
Gradovi na istoku, Baida i Tobruk, su već bili pod kontrolom pobunjenika. Doktori u Bengaziju su rekli da je više od tristo ljudi ubijeno tokom nekoliko dana borbe, što je uključivalo i napade tokom sahrana.
Ključni događaj u borbi za Bengazi bio je pad Katibe, veoma dobro opskrbljenog gradskog garnizona, koji je držala zloglasna Khamisova brigada.
Pobunjenici, naoružani puškama i bombama kućne izrade, držali su garnizon nekoliko dana pod opsadom, a bombaš smoubica se raznio na ulazu u zgradu, probio rupu u vratima i tako borcima omogućio ulazak.
Gaddafi je i u narednim danima nastavio sa sporadičnim napadima na Bengazi, ali nikad više nije povratio kontrolu nad gradom.
10. mart: Gaddafi bombardira Bregu; ponovo zauzima Zaviju, Bin Džavad. Na zapadu, sedmice rata ne protiču dobro za pobunjenike. Oni dolaze u opasnost da izgube Bengazi nekoliko dana tokom marta. Nakon prvobitne inicijative, Gaddafi uspijeva potisnuti pobunjenike nazad. Njegova vojska granatira Ras Lanuf, ključnu naftnu luku u istočnoj Libiji, zauzima najbliži grad Bregu, dok traju žestoke borbe u Adždabiji, drugoj stanici na putu ka Bengaziju.
Stanovnici u „pobunjeničkoj prijestolnici“ sve više strahuju od bombardiranja Gaddafijevih zračnih snaga.
Mali revolt u Zaviji, 50 kilometara od Tripolija, Gaddafijeve snage su brzo ugušile; taj poraz je natjerao mnoge Libijce na istoku da pređu u opoziciju vlasti.
Gaddafi je održao nekoliko znakovitih govora na libisjkoj državnoj televiziji krajem februara i početkom marta. On često krivi strane sile za proteste i prijeti da će goniti demonstrante „ulicu po ulicu, kuću po kuću“.
Pobunjenički gubici na istoku su glavni razlog uvođenja zone zabrane letenja nad Libijom.
19. mart: NATO počinje bombardirati Libiju. Nakon debate, Vijeće sigurnosti Ujedinjenih naroda odlučilo je nametnuti zonu zabrane letenja. Od petnaest članica Vijeća sigurnosti, 10 je glasalo za, a pet je bilo suzdržanih: Rusija, Kina, Indija, Njemačka i Brazil.
U rezoluciji se traži međunarodna intervencija kako bi se zaštitili civili. Nju bi, u provom redu, sprovodio NATO, s logističkom podrškom nekoliko arapskih zemalja, uključujući Katar i Ujedinjene Arapske Emirate.
Francuski avioni počinju bombardirati Libiju samo nekoliko sati nakon što je rezolucija izglasana, s bombarderima iz Sjedinjenih Država, Velike Britanije i drugih zemalja koje su se pridružile kasnije.
Pobunjenički komandanti su se učestalo žalili na tempo NATO-ovih zračnih udara (tražili su više), a nekolicina njih je promašila metu i pobila pobunjenike. Ali, bombardiranje je nedvojbeno glavni razlog zbog čega je zaustavljeno napredovanje Gaddafijeve vojske sredinom marta.
15. maj: Gaddafijeve snage se povlače iz Misrate. Obalni grad Misrata su Gaddafijeve snage držale mjesecima pod opsadom; i učestalo granatirale centar minobacačima.
Stotine civila i pobunjenika je ubijeno, a na hiljade ranjeno tokom sedmica borbe u centru grada i blizu luke. Civili su izvještavali o teškim životnim uvjetima: nestašici hrane i vode, neprestanim nestancima struje i nedostatku medicinskih zaliha.
NATO bombardira grad krajem aprila, ciljajući Gaddafijeve tenkove i atriljeriju. Pobunjenici kreću u ofanzivu 25. aprila, krećući se polako s istoka, uvezujući zonu luke, napredujući prema centru.
Žestoka borba 11. maja ostavlja aerodrom pod kontrolom pobunjenika i četiri dana kasnije oni objavljuju da je bitka za Misratu okončana.
28. juli: Veliki pritisak na Zapadne planine. Napredak pobunjenika je usporen na istoku nakon Misrate, ali su počeli osvajanje teritorija u zapadnoj Libiji, čime su okružili Gaddafija u Tripoliju.
Zapadna kampanja omogućava pobunjenicima da kontroliraju libijske glavne punktove snabdijevanja.
Pobunjenici početkom juna počinju prodor, za nekoliko sedmica javljaju o stalnim dobicima, osvajajući raštrkana sela i oduzimajući prijeko potrebne namirnice iz magazina Gaddafijevih trupa u regionu.
Njihov napredak zaustavljen je početkom jula u gradu Kavališ. Bilo je potrebno nekoliko napada da se zauzme grad. Pobunjenici su se morali u jednom trenutku povući, jer im je ponestalo municije.
Do kraja jula, pobunjenici su napredovali prema planinama Nafusa, do gradova u podnožju, što im je dozvolilo da kontroliraju strateški važne ceste koje povezuju Tripoli s Tunisom – Gaddafijevim glavnim izvorom zaliha.
Pobunjenici će zauzeti nekoliko drugih važnih gradova, uključujući i Tidži i Bir al-Ganam, nakon početka Ramazana u augustu.
15. august: Pobunjenici su zauzeli Garijan. Posljednja faza rata izgleda da je počela prošle sedmice, kad su pobunjenici objavili da su preuzeli kontrolu nad Garijanom, gradom koji se nalazi oko 80 kilometara južno od Tripolija.
Ta pobjeda omogućila im je da u potpunosti zaokruže prijestolnicu pod kontrolom Gaddafija: sve glavne autoceste koje vode iz Tripolija sada prolaze kroz kontrolne punktove pobunjenika.
Kontrola Garijana, kao i Zavije, grada na zapadu, nije potpuna; još se izvještava o neselektivnom granatiranju koje vrši Gaddafijeva artiljerija.
Ali, libijski lider nije uspio povratiti kontrolu nad ovim gradovima, i uz izvještaje o borbama na ulicama Tripolija, njegova moć je slabija nego ikad.
16. august: Tripoli je izoliran. Libijski pobunjenici kažu da su odsjekli sve puteve prema prijestolnici.
18. august: Snage opozicije zauzimaju vitalnu naftnu rafineriju. Izvještaji navode da je naftna rafinerija blizu Az Zavije zauzeta i da pobunjenici u potpunosti kontroliraju Garijan. Nastavljaju se borbe oko kontrole u centru grada Az Zavija.
19. august: Pobunjenici zauzimaju Zlitan. Izvori iz opozicije navode da je više od 30 mrtvih i 120 ranjenih u operaciji odsijecanja grada od puteva zaliha. Prema libijskom vladinom zvaničniku Hassanu Ibrahimu, brat Moussa Ibrahima, glasnogovornika Vlade, ubijen je u pucnjavi iz helikoptera NATO-a.
20. august: Pobuna u Tripoliju. Opozicione ćelije u Tripoliju uz podršku NATO-a počinju operaciju pod nazivom „Sirenina zora“. Mnoštvo oružja pobunjenici su poslali u Tripoli čamcem. Pobunjenici su pretrpjeli velike žrtve.
21. august: Pobunjenički borci ulaze u Tripoli, izvještavajući o blagom otporu. Gaddafi se dva puta obraća putem državne televizije, pozivajući Libijce da se bore protiv pobunjeničkih pacova, govoreći da je on u prijestolnici i da će biti s narodom do samog kraja. Pobunjenici dolaze do Zelenog trga i preimenuju ga u Trg mučenika.
22. august: Gaddafjevi sin se pojavljuje. Vjerovalo se da je Tripoli u najvećem dijelu pao a postojali su i izjveštaji o tome da su tri Gaddafijeva sina zarobljena. Kasnije tokom dana, Saif al-Islam Gaddafi se pojavio ispred hotela Rixos i kazao da njegov otac i dalje kontrolira grad.
23. august: Borba za Tripoli se nastavlja. Pobunjenici pokreću veliku ofanzivu na Gaddafijevu rezidenciju, uz pomoć tenkova ranije oduzetih od vojske. NATO izvodi intenzivnije zračne udare nego proteklih dana.
1. septembar: Zvaničnici Privremene libijske vlade susreću se u Parizu na konferenciji sa svjestkim liderima kako bi razgovarali o preustroju Libije. Na 42-godišnjicu svog dolaska na vlast, Gaddafi poziva svoje sljedbenike da nastave borbu.
8. septembar: Mahmoud Jibril, privremeni premijer, stiže u Tripoli u prvi posjet nakon što su ga preuzele njegove snage.
11. septembar: Libija ponovo počinje proizvodnju nafte. Niger kaže da je Gaddafijev sin Saadi stigao tamo.
13. septembar: Mustafa Abdel Jalil, privremeni šef vlade, održao je prvi govor u Tripoliju pred oko 10.000 ljudi.
15. septembar: Nicolas Sarkozy, francuski predsjednik i David Cameron, britanski premijer, stigli su u Libiju i dočekani kao heroji.
16. septembar: Vijeće sigurnosti UN-a olakšava sankcije Libiji, uključujući i nacionalnu naftnu kompaniju i središnju banku. Opća skupština UN-a odobrila je zahtjev da akreditira privremene vladine izaslanike kao jedine predstavnike Libije u Ujedinjenim narodima, učinkovito priznavajući Nacionalno prijelazno vijeće (NPV).
20. septembar: Barack Obama, predsjednik SAD, poziva posljednje Gaddafijeve lojaliste da se predaju, te najavljuje povratak američkog ambasadora u Tripoli. Gaddafi ismijava NATO u govoru emitiranom na sirijskoj televiziji Arrai.
21. septembar: Zvaničnici Privremene vlade kažu da je osvojen veći dio Sabhe, jednog od tri grada koje Gaddafijevi lojalisti drže od pada Tripolija. Gaddafijev rodni grad Sirt i Bani Valid nastavljaju pružati otpor.
25. septembar: Prva pošiljka sirove nafte iz Libije u proteklih nekoliko mjeseci ide iz istočne luke Marsa el Hariga za Italiju.
27. septembar: NATO javlja da su zalihe hemijskog naoružanja i nuklearnog materijala u potpunosti pod kontrolom privremene vlasti.
12. oktobar: Vladini borci zarobili su Gaddfijevog sina Muatassima nakon što je pokušao pobjeći iz Sirta.
13. oktobar: Snage Nacionalnog prijelaznog vijeća kažu da imaju kontrolu nad cijelim Sirtom, osim kvarta „Broj dva“ u kojem su opkoljene Gaddafijeve snage.
14. oktobar: Izbija pucnjava između Gaddafijevih sljedbenika i boraca NPV-a u Tripoliju. Ovo je prvi znak oružanog otpora nove vlade.
17. oktobar: Snage NPV-a slave osvajanje Bani Valida, jednog od posljednjih uporišta Gaddafijevih lojalista.
18. oktobar: Hilary Clinton, državna tajnica SAD, stigla je u nenajavljenu posjetu Libiji, pozivajući paravojske na ujedinjenje.
20. oktobar: Borci NPV-a osvajaju Sirt, rodni grad Gaddafija, završavajući dvomjesečnu opsadu i gušeći posljednji značajan otpor koji su pružale snage lojalne svrgnutom lideru.
Izvor: Al Jazeera